بررسی گونه‌های فخر در دیوان حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه یاسوج

چکیده

فخر در واقع از گونه‌های ادبی است که در آثار منظوم و منثور شعرا و نویسندگان نمود دارد و در هر روزگاری، رنگی خاص می‌پذیرد و نمی‌تواند از تأثیرهای زمانی و مکانی به دور باشد. در مقدمه‌ی این مقاله ابتدا به بررسی ماهیت فخر و ارتباط آن با موضوع شخصیت و پندار فرد از خود و کارکرد آن به عنوان عنصری روانی- شخصیتی پرداخته‌ایم. با توجه به اعتبار حافظ در غزل‌سرایی و آفرینش گونه‌ی خاصی در این شیوه‌ی سخن‌سرایی، غزل وی را که جلوه‌گاه فخر اوست، به اختصار بررسی کرده‌ایم. به سبب آن‌که بیشترین فخر حافظ به سخن و غزل است، ابعاد این موضوع و دلایل تفاخر خود را به کلامش، در بخش بعدی، به تفصیل بیان کرده‌ایم. موضوع قابل توجه دیگر، فخر حافظ به همت والاست که ریشه در عصر سیاسی و اجتماعی روزگار شاعر دارد و با عنوانی مستقل بررسی شده است. مفاخره‌های برجسته‌ی دیگری چون فخر به رندی، فخر به عشق و معشوق، فخر به ممدوحان و...، دیگر قسمت‌های برجسته این مقاله را شکل داده است و در پایان  با توجه به تنوع فخریه‌های حافظ که جنبه‌های فردی، انتقادی اجتماعی و سیاسی را در بر می‌گیرد، نتیجه ارایه می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Varieties of Pride in Hafiz’s Divan

چکیده [English]

     Pride is in fact one of literary varieties which can be found both in the verse and in the prose. Different manifestations of honor are evident at different époques, influenced by temporal and local changes. In the introduction of the present study, attempt has been made to investigate the nature of pride, its relationship with personality and one’s perception of oneself, as well as its function as a mental and personality element. Moreover, Hafez's sonnets in which his pride is manifest have been reviewed. The next part of the study deals with a detailed explanation of the dimensions and reasons of Hafez's pride in his speech. Hafiz's magnanimity, which is rooted in the political and social era of the poet, is another striking aspect of Hafez’s pride, which is further discussed in a separate section of the study. The other distinguishing prides such as pride in Rendi, Love, and Beloved form another part of the study. At the end, we make conclusions on the basis of Hafez's various prides, which have individual, social, and critical implications.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Pride
  • Hafez
  • Speech
  • Sonnet
آشوری، داریوش. (1379) عرفان و رندی در شعر حافظ. تهران: نشر مرکز.
اتمار، ویس. (1389) مبانی جامعه‌شناسی ورزش. ترجمه‌ی کرامت‌الله راسخ، تهران: نشر نی.
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1368) ماجرای پایان ناپذیر حافظ. تهران: یزدان.
امیری خراسانی، احمد. (1383) مفاخره در شعر فارسی. تهران: دارالهدی.
پورنامداریان، تقی. (1380) در سایه‌ی آفتاب. تهران: سخن.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1370) دیوان. به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1384) دیوان. نسخه‌ی محمد قزوینی و قاسم غنی، مقدمه‌ی محمد گلندام، تهران: اسما.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1371) حافظ نامه. تهران: سروش.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1379) ذهن و زبان حافظ. تهران: ناهید.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1385) از کوچه‌ی رندان. تهران: امیرکبیر.
رکنی، محمدمهدی. (1384) برگزیده‌ی کشف الاسرار و عدةالابرار. تهران: سمت.
سازگارنژاد، جلیل. (1379) حافظ پژوهی. دفتر سوم، شیراز: مرکز حافظ شناسی.
صفا، ذبیح الله. (1371) تاریخ ادبیات ایران. تهران: فردوس.
فتی، هوشنگ. (1385) حافظ را چنین پنداشته‌اند. شیراز: نوید.
کزازی، میرجلال الدین. (1381) «خود کم بین برمنش». مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 35، شماره 1و 2، صص75- 82.
مشهور، پروین دخت. (1380) رند حافظ و بائول تاگور. پژوهشنامه‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شماره29، صص 25-36.
نیازکرمانی، سعید. (1368) حافظ‌شناسی. تهران: پاژنگ.