شعر پژوهی(بوستان ادب)

مجله علمی پژوهشی شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

داستان دقوقی از منظر ادبیات شگرف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه بیرجند

چکیده

ادبیات وهمناک یکی از انواع ادبی است که اگر در آثار ادبی فارسی، جستجو شود، نمونه‌هایی عالی از این نوع ادبی و زیرشاخه‌های آن یافت‌می‌شود. از جمله ویژگی‌های بارز داستان‌های وهمناک، وجود رویداد‌هایی خارق‌العاده در آن‌هاست که خواننده در واقعی یا غیرواقعی بودن آن‌ها دچار تردید می‌شود. داستان دقوقی که در دفتر سوم مثنوی آمده، یکی از داستان-هایی است که بسیاری از مؤلفه‌های ادبیات وهمناک در آن وجود دارد. در پژوهش حاضر، این داستان، براساس نظریات فروید و تودوروف، بررسی شده و تشابه و تفاوت آن‌ با نوع ادبی شگرف، نشان داده شده‌است. نتایج تحقیق، نشان می‌دهد که اغلب مشخصه‌های ادبیات شگرف، در داستان دقوقی دیده‌می‌شود و با توجه به نمودار تودوروف، می‌توان این داستان را یکی از نمونه‌های ادبیات «وهمناک/شگرف» یا «کرامات/شگرف» دانست. این نتیجه، گواه آن است که قرن‌ها پیش از اینکه نظریه‌پردازان غربی به تدوین نوع ادبی شگرف بپردازند، مولانا با نبوغ سرشار خود، چنین مؤلفه‌هایی را در داستان‌سرایی به کار برده است. در داستان دقوقی، عناصری همچون زاویۀ دید، کانونی شدگی، تداعی معانی، چند صدایی، صحنه، درون‌مایه و تقابل، در ایجاد تردید –اصلی‌ترین مؤلفۀ ادبیات شگرف- نقش دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Daquqi story from the viewpoint of uncanny literature

نویسندگان [English]

  • mostafa gharib
  • mohamad behnamfar

چکیده [English]

Persian literature has some excellent samples of fantastic literature. One of the distinctive features of fantastic literature is extraordinary events which confuse the reader about their being real. The story of Daquqi in the third book of the Masnavi of Rumi is one of the best examples of fantastic literature.  In the present study, this story is analyzed based on the theories of Freud and Tzvetan Todorov to show its similarities and differences with those of fantastic literature. It is argued that most of the characteristics of fantasticliterature can be seen in the story of Daquqi. Based on Todorov chart, this story can be an example of fantastic/uncanny or miracle/uncanny literature. In Daquqi story features such as perspective, focalization, association, polyphony, themes and contrasts play a role in creating doubt as the main characteristic of fantastic literature.   
Keyword: fantastic literature, Todorov, Freud, Masnavi, Daquqi, Rumi

کلیدواژه‌ها [English]

  • uncanny literature
  • Todorov
  • Freud
  • Masnavi
  • Daquqi
  • Rumi
مراجع
قرآن کریم، مترجم سیدحمیدرضا صفوی، تهران: معارف.
ابراهیمی فخاری، محمدمهدی. (1389). «تحلیل و بررسی نمود کلامی در داستان اول مثنوی معنوی براساس نظریه‌ی تودوروف». نامه­ی پارسی، شماره­ی 55، زمستان، صص 125-146.
امیری خراسانی، احمد و حسینی سروری، نجمه. (1386). «شیوه‌های روایت‌گری مولانا در داستان دقوقی». علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره­ی 23، شماره­ی 2، تابستان، صص43-62.
بامشکی، سمیرا. (1391). روایت‌شناسی داستان‌های مثنوی. تهران: هرمس.
براتی، پرویز. (1387). کتاب عجایب ایرانی: روایت، شکل و ساختار فانتزی عجایب‌نامه‌ها به­همراه متن عجایب­نامه­ای قرن هفتمی. تهران: افکار.
پارسا، سیداحمد و واهیم، گل‌اندام. (1388). «انواع خواب و رؤیا در مثنوی». ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، دوره‌ی1، شماره­ی 1، پاییز و زمستان، صص 33 -58.
پورنامداریان، تقی. (1380). در سایه­ی آفتاب. تهران: سخن.
ــــــــــــــــ (1391). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.
تقوی، محمد و بامشکی، سمیرا. (1387). «حقایق خیالی داستان دقوقی مثنوی». زبان و ادبیات دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی مشهد، دوره‌ی 41، شماره­ی 162، پاییز، صص 214-231.
توکلی، حمیدرضا. (1389) از اشارت‌های دریا؛ بوطیقای روایت در مثنوی. تهران:مروارید.
جعفری، محمدتقی. (1373) تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال‌الدین محمد مولوی. ج7، تهران: اسلامی.
جکسن، رزمری. (1383). «فانتاستیک به­مثابه روش». ترجمه­ی آریان احمدی و احسان نوروزی،  فارابی، شماره­ی 53، پاییز، صص 7-30.
حری، ابوالفضل. (1382). «درباره­ی فانتاستیک». زیباشناخت، شماره­ی 9، صص 157-186.
ــــــــــــــ (1383). «درآمدی بر شگرف از دیدگاه فروید». فارابی- شماره­ی 53، پاییز، صص 45-64
ــــــــــــــ (1385). «وهمناک در ادبیات کهن ایران». پژوهش‌های ادبیات معاصر جهان، شماره­ی 34، زمستان، صص 61-76.
ــــــــــــــ (1388). «ژانر وهمناک: شگرف و شگفت در فرج بعد از شدت». نقد ادبی، شماره­ی4، زمستان، صص 7-30.
ــــــــــــــ (1390). «عجایب‌نامه‌ها به­منزله‌ی ادب وهمناک». نقد ادبی، شماره­ی15، پاییز، صص137-164.
ــــــــــــــ (1393) کلک خیال­انگیز؛ بوطیقای ادبیات وهمناک، کرامات و معجزات. تهران: نی.
خوزان، مریم. (1370). «داستان وهمناک». نشر دانش، شماره­ی 65، مرداد و شهریور، صص 33-37.
راشد محصل، محمدرضا. (1390). «تأملی در داستان دقوقی». مولوی­پژوهی، سال پنجم، شماره­ی10، بهار و تابستان، صص1-25.
رستمی، فرشته. (1387). «ادبیات شگرف و عبید زاکانی». متن­پژوهی ادبی، شماره­ی 35، بهار، صص54-83.
رضوانیان، قدسیه. (1389) ساختار داستانی حکایت‌های عرفانی. تهران: سخن.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1374) سرّ نی. ج1، تهران: علمی.
زمانی، کریم. (1388) شرح جامع مثنوی، ج3، تهران: اطلاعات.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386) موسیقی شعر. تهران: آگاه.
صرفی، محمدرضا. (1386). «کانون روایت در مثنوی». پژوهش‌های ادبی، شماره­ی 16، تابستان، صص 137-159.
قبادی، حسینعلی. (1377). «تأملی در شناخت مرزهای تمثیل و نماد». مدرس علوم انسانی، شماره­ی، زمستان، صص13-26.
معین­الدینی، فاطمه. (1388). «شگردها و زمینه‌های تداعی معانی در داستان «دا»». ادبیات پایداری، شماره­ی 1، پاییز، صص 159-184.
معین، بابک. (1386). «رگه‌هایی از فلسفه­ی غرب در آراء و اندیشه‌های مولوی». پژوهشنامه­ی علوم انسانی، شماره‌ی 54، تابستان، صص 417-428.
مقدادی، بهرام. (1377). «ادبیات: برخورد با هنر و ادبیات در غرب و جهان سوم». هنر، شماره­ی 35، بهار، صص 9-24.
مولانا، جلال‌الدین محمد. (1375) مثنوی معنوی. از نسخه­ی نیکلسون، نقد و تحقیق عزیزالله کاسب، تهران: گلی.
مهدی‌زاده فرد، بهروز. (1392). «ساخت روایی قصه در مثنوی». ادب­پژوهی، شماره­ی 25، پاییز، صص91-111.
میرصادقی، جمال. (1367) عناصر داستان. تهران: شفا.
نوروزپور، لیلا و جمشیدیان، همایون. (1378). «تحلیل داستان دقوقی از مثنوی». کاوش‌نامه، سال نهم، شماره­ی 17، پاییز و زمستان، صص 9-28.
هاشمی، محدثه. (1392). «بررسی تطبیقی جلوه‌های ادبیات شگرف در دو رمان درخت انجیر معابد و کوابیس بیروت». پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه بیرجند.
هاشمی، محدثه و نوروزی، زینب. (1393). «عناصر ادبیات شگرف در رمان درخت انجیر معابد». کاوش‌نامه، سال 15، شماره­ی 29، پاییز و زمستان، صص 89-132.
ــــــــــــــــــــــــــــــ (1393). «بررسی تطبیقی جلوه‌های ادبیات شگرف در دو رمان درخت انجیر معابد و کوابیس بیروت». ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دوره‌ی 6، شماره­ی 11، پاییز و زمستان، صص 423-445.
_____ (1393). «جلوه‌های ادبیات شگرف در رمان «کوابیس بیروت» نوشته­ی غاده السلمان». لسان مبین، دوره‌ی 5، شماره­ی 16، تابستان، صص 153-181.
همائی، جلال الدین. (1376) مولوی‌نامه. ج1، تهران: هما.
Bakhtin, mikail. (1973).problem of Dostoevsky’s Poetics, London:
University of Minnesota press
Borghart, Pieter & madeleine Christophe. (2003). “the return of the
key: the uncanny in the fantastic”, Image & narrative, vol. 4. Pp.1-
10. June, 2008.
Jakson. Rosemary. (1981).  fantasy: the literature of subversion. Ny:
methun press.
Todorov, Tzvetan. (1973). The Fantastic: A Structural Approach to a
Literary Gener, trans, Richard Howard, Ithaca (ny): Cornell up.
شعر پژوهی(بوستان ادب)
دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 32
شهریور 1396
صفحه 141-166
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار