منوچهری و آغاز ترکیب در تصویر؛ بررسی مقایسه‌ای سازه‌های تصویر اشعار منوچهری با شاعران شاخص سبک خراسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده‌ی علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران

2 دانشگاه مازندران

چکیده

تأمل در ساختار بلاغی و هندسه­ی تصویرهای منوچهری، تمایز آشکار و میزان تفاوت دیدِ زیباشناسانه­ی او نسبت به دیگر شاعران سبک خراسانی را پدیدار می­سازد و گستره­ی این اختلاف، او را تا مرز یک نبوغِ ادبی و تا سرحد شاعری یگانه و بی­تکرار- خاصه در توصیف تصویرهای طبیعت- برمی­کشاند. بررسی و سنجش ابزارهای ادبی و عنصرهای بلاغی موجود در زبان شاعران، یکی از شیوه­های دقیق برای شناخت و ترسیم سیر تطوّر تصویرهای شعری است. در این روش، بررسی شمار و شیوه­ی بیان عنصرهای ادبی برای انتقال صور بدیع و تازه­ی ذهنی، اهمیت بسزایی دارد و بنابراین موضوعِ «بسامد» در اولویت قرار می­گیرد. این جستار که با روش کمّی و آماری نوشته شده است، شگردهای منفرد و صناعات آمیغی بلاغی در 500 بیت از تصویرهای شعری 6 شاعر شاخص سبک خراسانی (رودکی، فردوسی، عنصری، فرخی، منوچهری و ناصرخسرو) را بررسی آماری می­کند. نتیجه­ی این مطالعه نشان­دهنده­ی تمایز هندسه­ی تصویرهای شعر منوچهری با دیگر شاعران این سبک است؛ در حالی که بیشتر کوشش شاعران این سبک به بهره­گیری از شگردهای منفرد و آفرینش تصویرهای ساده و به دور از پیچیدگی صرف می­شود، منوچهری با لحاظ استفاده از ابزارهای بلاغی آمیغی برای آفرینش تصویرهای شاعرانه در تمام سبک خراسانی یگانه جلوه می­کند و از این منظر، او پیشاهنگ شاعران سبک­های آذربایجانی، عراقی و حتی هندی است؛ شاخه­ای از تصویر که اوج حضور و بسامد آن را در نقش عاملی سبک­ساز در سبک هندی می­توان مشاهده کرد.
واژه­های کلیدی: منوچهری، سبک، شگردهای ادبی منفرد، صناعات آمیغی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Manuchehri and Compound Imagery: A Comparative Study of Imagery in the Poetry of Manuchehri and Prominent Poets of Khorasani Style

نویسندگان [English]

  • siavash haghjou 1
  • mostafa mirdar rezaei 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities and Social Sciences, Mazandaran University
2 Mazandaran university
چکیده [English]

 
S. Haghjou*           M. Mirdar Rezaei**
Mazandaran University
 
 
Abstract
Reflecting on the rhetorical structure and geometry of Manuchehri's imagery reveals distinct differences between his aesthetic views with those of the poets of Khorasani style showing him as a literary genius unique in his descriptive poems on nature.  This paper studies literary techniques and rhetorical devices in 500 lines of poetry by six prominent poets of Khorasani style: Rudaki, Ferdowsi Onsori, Farrokhi, Manuchehri and Naser Khosrow.  It is argued that poets of this style are concerned with the use of individual techniques and creation of simple and far-reached imagery while, Manuchehri is unique in terms of his use of combined rhetorical devices creating poetic images. In this sense, he seems to be the vanguard of Azerbaijani, Iraqi and even Indian style poets.
 



* Associate Prof of Persian Language & Literature, s.haghjou@umz.ac.ir


** PH.D. Candidate of Persian Language and Literature, mostafamirdar@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Manuchehri
  • style
  • simple literary devices
  • rhetorical devices

مراجع

­حق­جو، سیاوش. (1381). «پیشنهاد برافزودن دو فن دیگر بر فنون چهارگانه­ی علم بیان». در مجموعه مقاله­های نخستین گردهمایی پژوهش­های زبان و ادب فارسی (ج1: 419 ـ427)، به کوشش محمّد دانشگر، تهران: مرکز بین­المللی تحقیقات زبان و ادبیات فارسی و ایران­شناسی دانشگاه تربیت مدرّس.
ـــــــــــــــ. (1390). «سبک هندی و استعاره­ی ایهامی کنایه». سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 4، شماره­ی 1، پی­درپی 11، صص255-268.
حسن­پور­آلاشتی، حسین. (1384). طرز­ تازه، سبک­شناسی غزل سبک هندی. تهران: سخن.
ـــــــــــــــــــــــ. (1384). «معنی بیگانه در شعر صائب تبریزی». نشریه­ی دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 48، شماره‌ی196،صص70-85.
دبیرسیاقی، سیّدمحمّد. (1374). تصویرها و شادی­ها: گزیده­ی اشعار منوچهری دامغانی، تهران: سخن.
رضازاده­ی شفق، صادق. (1352). تاریخ ادبیات ایران. تهران.
زرّین­کوب، عبدالحسین. (1343). با کاروان حلّه. تهران: آریانا.
شفیعی­کدکنی، محمّدرضا. (1371). شاعر آینه­ها. تهران: آگه. 
ـــــــــــــــــــــــ. (1387). صورخیال در شعر فارسی. تهران: آگه.
شمیسا، سیروس. (1382).سبک­شناسی شعر. تهران: فردوسی.
شجیعی، پوران. (1343). سبک شعر پارسی در ادوار مختلف: بخش نخست: سبک خراسانی.شیراز: دانشگاه شیراز.
شفیعیون، سعید. (1387). زلالی خوانساری و سبک هندی. تهران: سخن.
صفا، ذبیح­الله. (1342). تاریخ ادبیات در ایران، ج1، تهران: ابن سینا.
عنصری بلخی، ابوالقاسم حسن بن احمد. (1363). دیوان. به­کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران: کتابخانه­ی سنایی.
عوفی، محمّد. (1361). لباب­الالباب. به اهتمام ادوارد برون، ترجمه­ی محمد عباسی، تهران: فخر رازی.
فتوحی رودمعجنی، محمود. (1392). سبک­شناسی: نظریه­ها، رویکردها و روش­ها.  تهران: سخن.
فرخی سیستانی، ابوالحسن علی­بن­جولوغ. (1371). دیوان. به­کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران: کتابفروشی زوار.
کزازی، میرجلال­الدین. (1389). نامه­ی باستان؛ ج3: داستان سیاوش. تهران: سمت.
محجوب، محمدجعفر. (1350). سبک خراسانی در شعر فارسی. تهران: دانش­سرای عالی.
محقّق، مهدی. (1388). شرح بزرگ دیوان ناصرخسرو. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مصفّا، مظاهر. (1335). پاسداران سخن. ج1، تهران: زوّار.
منوچهری دامغانی، احمد بن قوص. (1385). دیوان. به کوشش سیّدمحمد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
میرداررضایی، مصطفی. (1391). ابعاد کنایه در غزلیات صائب. پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه مازندران.
نفیسی، سعید. (1336). محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــ. (1313ـ1314). «منوچهری دامغانی». باختر، سال2، شماره‌ی 7، صص157-176.
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار