نگاهی به یک منطقه‌ی سکوت در شعر شفیعی‌کدکنی: زن (براساس آرای پیر ماشری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

چکیده
هر اثری سکوت‌ها و مکث‌هایی دارد؛ سکوت‌هایی که بدون آن، اثر اساساً محقق نمی‌شود. درک یک اثر منوط به کشف این منطقه‌ی سکوت و تفسیر آن است. هدف مقاله‌ی حاضر که با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی انجام شده، آن است که بر پایه‌ی آرای پیر ماشری یکی از منطقه‌های سکوت در شعر شفیعی‌کدکنی را بررسی کند. زن در شعر شفیعی حضوری ناچیز و کم‌رنگ دارد. به گمان ما این امر  بسیار معنادار به نظر می‌رسد و نمی‌تواند تصادفی باشد.‌ ما در این مقاله دلایلی درون‌متنی و برون‌متنی را برای کم‌توجهی این شاعر ذکر کرده‌ایم. ازجمله دلایل درون‌متنی، نادیده گرفته‌شدن «منِ» شخصی، بوطیقای شعر متعهد و مؤانست با شعر سنتی را می‌توان مطرح کرد. ایدئولوژی شاعر (ایرانی، دینی و چپ) و غلبه وجهه‌ی استادی نیز ازجمله دلایل برون‌متنی تلقی می‌‌شود. پس از اقامه‌ی دلایلی برای این فقدان، این بحثِ روان‌شناختی را پیش کشیده‌ایم که احتمالاً شفیعی در ذهن خویش دست به جابه‌جایی زده و جای خالی زن را با عناصر و مفاهیم دیگری در شعرش پر کرده‌است. چنین می‌نماید که شفیعی عشق به مادر، وطن، زبان وادبیات فارسی، فرهنگ ایرانی، طبیعت و کبوتر را جای‌گزین عشق به زن زمینی کرده‌ است. 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An overview of the silence zone in Shafiei Kadkani’s poems: Woman(Based on Pierre Macherey)

نویسنده [English]

  • saeed karimi qare baba
associate professor of Persian Language and Literature, Tehran, Iran
چکیده [English]

Pierre Macherey(born in 1938) is a French Marxist philosopher and literary critic. He is known as an influential figure in the formation and development of post-structuralism and Marxist literary criticism. The Marxist criticism analyses literature based on the historical (economic and social0) context. His main contribution in the area of criticism is the book entitled “A Theory of Literary Production” released in 1966. This book includes the main topics in Marxist criticism and as its title suggests, through a material viewpoint, it examines literature not as a subjective creation of the author’s mind but as a product like other manufactured products, with the difference that here the raw material is ideology. One of his best theories in this book is the silence zone. The most important parts of the theory in elaborated in two chapters of the book: “Implicit and explicit” and “The spoken and the unspoken”.
 
Any literary work has silences and pauses without which the work could not exist. Understanding a work depends on the exploration of this zone as well as its interpretation. Macherey believes that silence is life-giving. The ideas of any literary work originates from a given silence and this silence forms the work. Thus, a work is not self-sufficient, but inevitably is accompanied with the silence, a silence without which the work could not exist.  Understanding a work should acknowledges such presence. Therefore, it would be reasonable if we ask that a work implies which untold statements. Around any explicit utterance is an implicit utterance. To state something, some other things should be ignored.  
In this study, we attempt to explain a very important silence zone in Mohammad Reza Shafiei Kadkani’s poems, i.e. his attention to women. Shafiei is a well-known poet in contemporary Iranian literature. His language and style has made him a well-established poet among Iranian readers. As such, describing his works is a must in contemporary literary criticism. The research on various aspects of his poems is abundant, but the ideas represented in his works have not been analyzed yet. His viewpoint on the women has not been elaborated. Women are not represented in his poems explicitly. Most critics claim that women are not mentioned as earthly, achievable individuals. His women are mostly typical historical women. He mostly has dialog with a prototypical, subjective woman, not a contemporary, living one. Our major question here is that why Shafiei encounters the feminine characters with maximum care? Why he ignores earthly love? The absence of woman and woman-hood is obvious in his poems and we cannot take it as something accidental. In Shafiei’s poems, women are almost absent and the absence cannot be casual. Here, we shed light on the intratextual and intertextual reasons behind this absence and silence. An intratextual reason could be ignoring the personal “I”, poetics of committed poetry, and an affection with the traditional poetry.
 
The poet’s ideology (Iranian, religious and leftist) and his professorship are introduced as some intratexutal motives. Likewise, a psychological explanation is outlined that says Shafiei has made an exchange in his mind. According this assumption, the poet has filled the empty position of women with other elements and concepts. In psychology, substitution is a defense mechanism in which the person cannot express his or her excitements due to shame, and therefore he or she transfers the experienced feelings to other objects. This transfer reminds the concept of metaphor. Such substitution does not take place just in the level of word, but sometimes the transferred object happens to be visual. In Kafka’s Metamoorphesis, for example, the hero is embodied as a cockroach.  These changes are related to the unconsciousness or the suppressed side of the self. Shafiei has substituted the love for earthly woman with the love to mother, homeland, Persian language and literature, Iranian culture, nature and pigeons. It should be mentioned that before the Islamic revolution, Shafiei had a sympathy with active militia. In those groups, love affair was taboo. In effect, the intellectual, revolutionary culture of that period welcomed such taboo. The militants put their life on their struggle and had no time for love. Due to his military nature, Shafiei was overwhelmed with such feelings too. Once he passes the early years of his life and steps into middle-aged period, Shafiei puts more attention on philosophical ideas. He fills the empty place of women with counterpart subjects. To extend, we can present other reasons too and we also interpret them, but this important empty place cannot be ignored.   
 
 
References:
Abedi, Kamyar. (2002).In the light of the rains. 1st edition. Tehran: Ketab-e Nader.
Ahmadipour, Zohre (2018). TwoThemes in actual description of the beloved in Sonnets of Monzavi, Behbahani and Bahmani. She’r Pazhuhi (Boostan-e Adab). Shiraz University. 10, Vol2. Serial No. 36. Pp.1-16.
Amini, Ali Akbar(2011).The discourse of Iranian political literature on the eve of two revolutions. 2nd Edition. Tehran: Ettela’at.
AriyanPour, Yahya (2003). From Nima to Our Time. 4th edition. Tehran. Zavvar.
 
Baghinezhad, Abbas (2017).The Reflection and presence of nature in Shafi'i Kadkani poetry. Baharestan-e Sokhan, Vol.14, No. 35. Pp.239-258.
Bahmani, MohammadAli (2013). ). Collected Poems. Tehran: Negah.
Balibar, Ettine and Macherey, Pierre (2007) On literature as an ideological form” trans. Mandana Mansouri. Zibashenakht Quarterly. No. 17. Pp.207-230.
Bashardoust, Mojtaba (2001). In search of Neishabour; Life and poetry of Mohammad Reza Shafiee ‌Kadkani. 1st edition. Tehran: Sales and Youshij.
Behbahani, Simin. (2015). Collected Poems. 2nd edition. Tehran: Negah.
Blackman, Jerome, S. (2013).Psychological defense mechanism. Trans. Gholamreza Javadzadeh. 2nd edition. Tehran: Arjomand.
Borhani, Mahdi (2000) With the language of the morning; About the life and poetry of Shafi'i. 1st edition. Tehran: Pazhang.
Feizi, Karim (2009). Hundreds of years alone; About Shafi'i's views. 1st edition. Tehran: Ettela;at.
Feizi, Karim (2009). Shafi'i, Kadkani and thousands of years of human beings. . 1st edition. Tehran: Ettela;at.
Ghiasim MohammadTaghi (2003).Psychological critique of the literary text. 1st edition. Tehran: Negah.
Hamidian, Saeed (2008). An Introduction to Ferdowsi’s Thought and Art. 3rdedition. Tehran: Nahid.
Hejazi, Banafshe (2016). The image of woman in the works of Shafiei Kadkani. IranNamag Quarterly, 1st Issue, No.4, pp.4-17.
Khanlari, Parviz (1998). The moon in the swamp. 3rd edition. Tehran: Mo’in.
 
Macherey, p., (1978). A theory of literary production, (tran. G. wall), London: Routledge and kegan paul Ltd.
Monzavi. Hossein. (2012). The Collected Poems by Mohammad Fathi. 3rd edition. Ehran: Afarinesh-Negah.
Najafzadeh Barforoush, MohammadBagher (2018). In search for Nashabour Khorasan, 1st edition. Tehran: Safir-e Ardehal.
Nizami, Elyas ibn-e Yousef (2013). Khosrow and Shirin; Corrected and explained by Behrouz Sarwatian. 2nd edition. Ehran: Amir Kabir.
Pournamdarian, Taghi (2002). A Journey in mist; A reflection on the poetry of Ahmad Shamloo. 1st edition. Tehran: Negah.
Roozbeh, Mohammadreza and Ghodratollah Zarouni (2014). The love for the spouse in Iranian Contemporary Poems. Pazhuheshname-ye Ghanaei, Sistan and Baluchestan University. Vol 11, No. 23, pp.165-188.
Sadeghi, Leila (2013) The Discourse Function of Silence in contemporary Persian literature. 1st edition. Tehran: Naghshe Jahan.
Shafiei Kadkani, MohamadReza (2013). The world on the eve of spring morning; One hundred and one unpublished poems. Bokhara. Vol.15. No. 98. Pp.5-59.
Shafiei Kadkani, MohamadReza (2012). Oh Persian Poetry. Bokhara. Vol. 14, No.86. pp.7-10.
Shafiei Kadkani, MohamadReza (2009). These days Spring and Violets. Bokhara, Vol. 11, No. 74, pp.11-35.
Shafiei Kadkani, MohamadReza (2004). Periods of Persian poetry from constitutionalism to the fall of the monarchy. 2nd revision. Tehran: Sokhan.
Shafiei Kadkani, MohamadReza (2003) The Second Millenium Mountain Deer, 3rd edition. Tehran: Sokhan.
Shafiei Kadkani, MohamadReza(2003). Social Psychology of Persian Poetry"; In a look at the nicknames. Bokhara. No. 32. Pp.46-66.
 
Shafiei Kadkani, MohamadReza(2003). The States and Status of M. Omid. 1st edition. Tehran: Sokhan.
Shafiei Kadkani,MohamadReza (2000) A Mirror for Sounds, 3rd edition. Tehran: Sokhan.
Shamisa, Sirus (2018) Silence zones in Parvin poems. Literary Studies (Didactic Literature). No.2, Serial No. 38. Pp.34-46.
Shamisa, Sirus (2018) Silence zones in Parvin poems. Literary Studies (Didactic Literature). No.2, Serial No. 38. Pp.34-46.
Shamisa, Sirus(2013). The Reasonns for S’di’s Silence. Sa’doshenasi, 16th book. Pp.52-60.
Shamisa, Sirus(2007).The literary Criticism. (2nd revision). 2nd edition. Tehran: Mitra.
 
Shamisa, Sirus(2007).A Guide for the Contemporary Literature. 2nd edition. Tehran: Mitra.
Shamlou, Ahmad (2003). Collection of Works, Book One: Poems. 4th edition. Tehran: Negah.
Sharifi, Feiz (2013) Poetry of our time; MohammadReza Shafiei Kadkani. 1st edition. Tehran: Negah.
Sohrabi, Mohamadreza (2015) The Sounds of Silence; The Analytical Study of monophone, polyphone and silence in literary texts based on main modern and post-modern approaches. Adabiyat-e Parsi-ye Mo’aser, Institute for Humanities and Cultural Studies, Volume 5, No.1, pp.1-19. 
 
 
 
 
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: poem
  • Shafiei Kadkani
  • woman
  • Macherey
آرین‌پور، یحیی. (1382).  از نیما تا روزگار ما. تهران: زوار. 
احمدی‌پوراناری، زهره. (1397). «دو مضمون از توصیف واقعی معشوق در غزل منزوی، بهبهانی و بهمنی». شعرپژوهی  (بوستان ادب) دانشگاه شیراز، سال 10، شماره‌ی 2، پیاپی 36، صص 1- 1۶.
امینی، علی‌اکبر.(1390). گفتمان ادبیات سیاسی ایران در آستانه دو انقلاب. تهران: اطلاعات.
بالیبار، اتین و پیر ماشری. (1386). «در باب ادبیات به مثابه شکلی ایدئولوژیک». ترجمه‌ی ماندانا منصوری، زیباشناخت، شماره‌ی 17، صص 2۰۷-2۳۰.
باقی‌نژاد، عباس. (1396). «نمود و حضور طبیعت در شعر شفیعی‌کدکنی». بهارستان سخن، سال 14، شماره‌ی 35، صص 2۳۹-2۵۸.
برهانی، مهدی. (1378).  از زبان صبح؛ درباره زندگی و شعر شفیعی‌کدکنی. تهران: پاژنگ.
بشردوست، مجتبی. (1379). در جست‌وجوی نیشابور؛ زندگی و شعر محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران: ثالث و یوشیج.
بلکمن، جروم. اس. (1392). 101 مکانیسم دفاع روانی. ترجمه‌ی غلام‌رضا جوادزاده، تهران: ارجمند.
بهبهانی، سیمین. (1394). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
بهمنی، محمدعلی. (1392). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
پورنامداریان، تقی. (1381). سفر در مه؛ تأملی در شعر احمد شاملو. تهران: نگاه.
حجازی، بنفشه. (1395). «سیمای زن در آثار شفیعی‌کدکنی». ایران‌نامگ، سال 1، شماره‌ی 4، صص ۴- ۱۷.
حمیدیان، سعید. (1387). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. تهران: ناهید.
خانلری، پرویز. (1377). ماه در مرداب. تهران: معین.
روزبه، محمدرضا؛ ضرونی، قدرت‌الله. (1393). «عشق به همسر در شعر معاصر ایران». پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال12، شماره‌ی23، صص ۶۵-1۸۸.
سهرابی، محمدرضا. (1394). «صداهای سکوت؛ بررسی تحلیلی تک‌صدایی، چند صدایی و سکوت در متون ادبی با تکیه بر رویکردهای مهم ادبی مدرن و پسامدرن». ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 5، شماره‌ی1، صص۱-۱۹.
شاملو، احمد. (1382). مجموعه آثار، دفتر یکم: شعرها. تهران: نگاه.
شریفی، فیض. (1393). شعر زمان ما؛ محمد رضا شفیعی‌کدکنی. تهران: نگاه.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1379). آیینه‌ای برای صداها. تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــــ. (1382). «روان‌شناسی اجتماعی شعر فارس در نگاهی به تخلص‌ها». بخارا، شماره‌ی 32، صص 46-66.
ــــــــــــــــــــــــ. (1382). هزاره دوم آهوی کوهی. تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــــ. (1383). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــــ. (1388). «این روزها بهار و بنفشه...». بخارا، سال 11، شماره‌ی 74، صص ۱۱- ۳۵.
ــــــــــــــــــــــــ. (1388). شفیعی‌کدکنی و هزاران سال انسان. تهران: اطلاعات.
ــــــــــــــــــــــــ. (1391). «ای شعر پارسی». بخارا، سال 14، شماره‌ی‌ 86، صص ۷-۱۰.
ــــــــــــــــــــــــ. (1391). حالات و مقامات م. امید. تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــــ. (1392). «جهان در مقدم صبح بهاران؛ یکصد و یک شعر منتشر نشده». بخارا، سال 15، شماره‌ی 98، صص 5-5۹.
شمیسا، سیروس. (1386). نقد ادبی (ویرایش دوم). تهران: میترا.
ـــــــــــــــ. (1388). راهنمای ادبیات معاصر. تهران: میترا.
ـــــــــــــــ. (1392). «علت سکوت سعدی». سعدی‌شناسی، دفتر 16، صص۵۲-۶۰.
ـــــــــــــــ. (1397). «حوزه‌های سکوت در شعر پروین». جستارهای ادبی (ادبیات تعلیمی)، شماره‌ی 2، پیاپی 38، صص ۳۴-۴۶.
صادقی، لیلا. (1392). کارکرد گفتمانی سکوت در ادبیات معاصر فارسی. تهران: نقش جهان.
عابدی، کامیار. (1381). در روشنی باران‌ها. تهران: کتاب نادر.
غیاثی، محمدتقی. (1382). نقد روان‌شناختی متن ادبی. تهران: نگاه.
فیضی، کریم. (1388). صدها سال تنهایی؛ در باب آرای شفیعی‌کدکنی. تهران: اطلاعات.
منزوی، حسین. (1391). مجموعه اشعار. به‌کوشش محمد فتحی، تهران: آفرینش- نگاه.
نجف‌زاده‌بارفروش،محمدباقر.(1397). در جست‌وجوی نشابور خراسان. تهران: سفیر اردهال.
نظامی، الیاس‌بن‌یوسف. (1392). خسرو و شیرین. به تصحیح و توضیح بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.
Macherey, p. (1978). A theory of literary production. (tran. G. wall), London: Routledge and kegan paul Ltd.