بررسی کارکرد هجو در اندیشه کمال الدین اسماعیل اصفهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد سیرجان،دانشگاه آزاداسلامی،سیرجان،

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان ، دانشگاه ازاد اسلامی، سیرجان ایران

چکیده

تحقیق پیش رو می­کوشد تا کارکردهای صنعت هجو را با انگیزه­ها و دلایل مختلف آن در اندیشه‌ی کمال­الدین اسماعیل اصفهانی بررسی و تحلیل کند. شیوه‌ی کار منبع­پژوهی است که پس از تدوین یافته­ها به تحلیل داده­ها پرداخته­ایم. از مهم‌ترین دلایل و انگیزه‌های کمال­الدین به سروده­های هجوی، عوامل اجتماعی، مسکنت و فقر، طماعی و گدامنشی، حرص و آز، تعلل ممدوح در اعطای صله، بخل و امساک منعمان، درخواست و تقاضا، محرومیت شاعر از کسب معیشت و رسیدن به مال و منال بوده است. رعایت نکردن عفت کلام در بسیاری از سروده­های کمال­الدین اسماعیل از یک‌طرف و عوامل سیاسی و اجتماعی زمان شاعر ازطرف‌دیگر باعث شده که وی از شگردهای هنری و بلاغی نهایت بهره را ببرد. کمال­الدین با استفاده از وجاهت ادبی مانند موسیقی کناری، کنایه و تعریض، تهکم، افتنان، و ذم شبیه به مدح، غیرمستقیم و پنهان مهجویان خود را هجو کرده است. وی توانسته با بهره از این شگردها از زشتی و رکاکتی که مختص سخنان هجوگونه است، بکاهد و بر ارزش ادبی و هنری سروده­های خود بیفزاید. وی با استفاده از این شیوه، سخنان و تصاویر بکر و نو آفریده که حکایت از نازک‌خیالی و خلاق­المعانی بودن شاعر دارد. ازلحاظ فکری هجویات کمال­الدین بازنمود اوضاع فرهنگی و اجتماعی مردم و اخلاق حاکم بر جامعه است.   
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study of the Functions of Satire in the Works of Kamal-ol-Din Esmaeil Esfahani

نویسندگان [English]

  • Heshmatallah Ansary 1
  • Maryam Jafari 2
  • Gholamabbas Zakeri 2
1 PhD Student ‎ in Persian Language and Literature of Sirjan Branch, Islamic Azad University, Sirjan, Iran‎
2 Assistant Professor, Persian Language and Literature, Sirjan Branch, Islamic Azad University, Sirjan, Iran
چکیده [English]

This study aims at analyzing the functions of the literary device of satire and its various motivations and intentions in the works of Kamal-ol-Din Esmaeil Esfahani. The researchers use source research methodology and after collecting the data, try to analyze the findings. Some of the most important motivations of Kamal-ol-Din for writing satiric poems are social factors, poverty, greed and avarice, cupidity, the delay of the praised patron in granting money, thriftiness of the patrons, request, the frustration of the poet for earning a living.
He is obliged to make much use of poetic and rhetorical techniques because of his ample use of profane words in many of his poems and also political and social factors of his time. By the use of literary devices such as side music, irony, sarcasm, lampoon, “eftenan” and satire in the guise of praise, Kamal-ol-Din succeeds in reducing the ugliness and the profanity which are characteristics of satirical poetry and adding to the literary values of his poems. In this way, he creates innovative and unique images and structures which show his power in making delicate imagery and complex meanings. Kamal-ol-Din’s satires are intellectual reflections of the cultural, social and moral conditions of the society of the time.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Kamal-ol-Din Esmaeil
  • motivations
  • rhetoric
  • satire

مراجع

قرآن‌الکریم. (1379). ترجمه‌ی مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: فرهمند.
البستانی، بطرس. (1987). محیط و المحیط. بیروت: مکتبه لبنان.
الحظاب القرشی، ابی زید محمد. (1404). جمهره الشعار عرب. بیروت: داربیروت الطباعه و نالنشر.
الفاخوری، حنا. (1383). تاریخ ادبیات عرب. تهران: توس.
باباصفری، علی اصغر؛ فرحناک‌جهرمی، زینب. (1388). «بررسی تحلیلی درخواست و تقاضا در اشعار کمال الدین اسماعیل اصفهانی». پژوهشنامه‌ی زبان و ادبیات فارسی، سال ۱، شماره‌ی ۴، صص45-68.
پادشاه (متخلص به شاد)، محمد. (1350).  فرهنگ آنندراج. زیرنظر محمد دبیرسیاقی، تهران: جام.
پارسا، سیداحمد. (1385). «سبک‌شناسی هجویات خاقانی». مجله‌ی علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره‌ی 25، پیاپی 48، شماره‌‌ی 3، صص57-68.
حکیمی، محمد. (1373). لطیفه‌های سیاسی. قم: خرم.
حلبی، علی‌اصغر. (1364). مقدمه‌ای بر طنز و شوخ طبعی در ایران. تهران: پیک.
خرندزی، زیدری نسوی. (1342). نفثه‌المصدور شهاب‌الدین محمد. تصحیح امیرحسین یزدگردی، ج ۲، تهران: ویراستار.
راستگو، محمد. (‌1382). هنر سخن‌آرایی. تهران: سمت.
رجایی، محمدخلیل. (1371). معالم‌البلاغه فی علم‌المعانی، بیان و بدیع. شیراز: دانشگاه شیراز.
رحیمی، امین؛ امیدعلی، حجت‌الله. (1389). «بررسی سبکی غزلیات کمال­الدین اسماعیل». بهار ادب، سال ۳، شماره‌ی ۱، صص13-33.
ریپکا، یان. (1381). تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجار. ترجمه‌ی عیسی شهابی، تهران: علمی و فرهنگی.
زرقانی، سیدمهدی. (1388).  تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی. تطور و دیگردیسی ژانرها، تهران: سخن.
سعیدی مقدم، محمد؛ پارسا، سیداحمد. (1400). «وجاهت هنری تشبیهات هجوآمیز مجیرالدین بیلقانی». بهار ادب، دوره‌ی 14، شماره‌ی پیاپی67، صص ۵۲-۶۸.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1372). مفلس کیمیا فروش. تهران: سخن.
صلاحی، عمران. (1382). شکل دیگر خندیدن. مجموع مقالات کتاب طنز، به‌اهتمام سیدجواد موسوی، تهران: سوره‌ی مهر.
غفوری‌فرد و همکاران. (1379). «مقایسه سبکی هجویات حطئیه و خاقانی». ادبیات تطبیقی، دوره‌ی 100، شماره‌ی 18، صص245-264.
فیروزآبادی، مجدالدین محمد. (بی‌تا). القاموس المحیط. قاهره: دارالکتب.
کاسب، عزیزالله. (1366).  چشم‌انداز تاریخی هجو، زمینه‌های طنز و هجا در شعر فارسی. تهران : تابش.
کمال­الدین اصفهانی، ابوالفضل اسماعیل. (1348). دیوان. تصحیح حسن بحرالعلومی، تهران: کتابفروشی دهخدا.
محبتی، مهدی. (1388). از معنا تا صورت. ج۲، تهران: سخن.
محیی­الدین، الدرویش. (1412). اعراب القران و بیانه. بیروت: دارالکثیر.
مدرس‌زاده، عبدالرضا؛ بخردی، پروین. (1394). «سبک‌شناسی شعر کمال­الدین اسماعیل». پژوهش نقد ادبی و سبک شناسی، شماره‌ی 4، دوره20، صص 11-36.
مدرس­زاده، عبدالرضا. (1397). «از سیستان تا تهران» (سبک‌شناسی شعر فارسی). کاشان:  دانشگاه آزاد اسلامی.
معین، محمد. (1379). فرهنگ فارسی. ج 4، تهران: امیرکبیر.
نیکوبخت، ناصر. (1380). هجو در شعر فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
همایی، جلال­الدین. (1384).  فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار