نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• یاسر دالوند ¹
• محمدحسن حسن زاده نیری ²

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی ره، قزوین ایران

² دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

  ایهام تناسب یکی از ویژگی‌های مهم سبک حافظ است. ازسوی‌دیگر حافظ با عوالم موسیقی آشنا بوده و به همین سبب با استفاده از اصطلاحات موسیقی ایهام‌های پنهان و آشکاری در شعر خود ایجاد کرده است. در دیوان او برخی از اصطلاحات کم‌کاربرد موسیقی در کنار اصطلاحات مشهور این حوزه به‌گونه‌ای قرار گرفته‌اند که ایهام تناسب تشکیل می‌دهند؛ اما ازآنجاکه خوانندگان با خوانش نخست نمی‌توانند به این روابط لغوی و ایهام تناسب‌های پنهان پی ببرند، برخی از این اصطلاحات در مطاوی ابیات حافظ مستتر و ناشناخته مانده است. در مقاله‌ی حاضر پس از تقسیم‌بندی کاربرد اصطلاحات موسیقی در دیوان حافظ و تبیین نوع جدید آن، یعنی اصطلاحات موسیقی همراه با ایهام تناسب یا ایهام تناسب دوسویه‌ی پنهان، به بررسی اصطلاحات کم‌کاربردی چون چرخ، روح، شیشه، عاشق، گفتار، معشوق، نسیم، نگار، وصال، سبز، شاهنشاهی، شاهی، شکن، شکن‌درشکن و شمامه پرداخته شده است. این اصطلاحات به‌گونه‌ای در کنار اصطلاحات شناخته‌شده‌ای چون پرده، خوش‌خوان، آواز، بربط و نی قرار گرفته‌اند که ایهام تناسب پنهان تشکیل می‌دهند. کشف این ایهام‌ تناسب‌های نهان التذاذ هنری خوانندگان را از اشعار حافظ بیشتر می‌کند. 
 
 

کلیدواژه‌ها

• اصطلاحات موسیقی
• ایهام تناسب پنهان
• دیوان حافظ

موضوعات

• ادبیات قدیم

عنوان مقاله [English]

Hidden Equivoques Based on Musical Terms in Hafez’s Divan

نویسندگان [English]

• Yaser Dalvand ¹
• Mohammad hasan Hasan zade niri ²

¹ Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

² Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, ATU, Tehran, Iran

چکیده [English]

Equivoque, or “Iham-e Tanasob” in Persian, is one of the important stylistic features of Hafez’s poetry. Hafez was familiar with the world of music and by using musical terms, he created hidden and overt equivoques in his poetry. In his Divan, some less frequent musical terms are placed next to the more frequent terms in such a way that they make equivoques; however, since readers are not able to realize them in the first reading, some of these terms remain hidden and unknown in Hafez’s poems. In this essay, the researchers, after classifying the musical terms used in Hafez’s Divan and explaining the new type, i.e., the musical terms with hidden equivoques, try to interpret less frequent musical terms such as “charkh” (cycle), soul, glass, lover, speech, beloved, breeze, “negar” (beloved), union, “shahanshahi and shahi” (kingdom), “shekan” (curl), “shekan dar shekan” (curl on curl), and “shammameh” (lampstand). These terms are placed along well-known terms such as “pardeh” (musical tone), well-singing, song, Barbat and Ney (two musical instruments) in such a way as they make hidden equivoques. The discovery of these hidden equivoques increases the readers’ artistic pleasure from Hafez’s poems.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Hafez’s Divan
• musical terms
• hidden equivoque