ایهام تناسب‌های پنهان برپایة اصطلاحات موسیقی در دیوان حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی ره، قزوین

2 زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی ره

چکیده

ایهام تناسب یکی از ویژگی‌های مهم سبک حافظ است. از سوی دیگر حافظ با عوالم موسیقی آشنا بوده است و به همین سبب با استفاده از اصطلاحات موسیقی ایهام‌های پنهان و آشکاری در شعر خود ایجاد کرده است. در دیوان او برخی از اصطلاحات کم‌کاربرد موسیقی در کنار اصطلاحات مشهور این حوزه به‌گونه‌ای قرار گرفته‌اند که ایهام تناسب تشکیل می‌دهند اما ازآنجاکه خوانندگان با خوانش نخست نمی‌توانند به این روابط لغوی و ایهام تناسب‌های پنهان پی ببرند، برخی از این اصطلاحات در مطاوی ابیات حافظ مستتر و ناشناخته مانده است. در مقالة حاضر پس از تقسیم‌بندی کاربرد اصطلاحات موسیقی در دیوان حافظ و تبیین نوع جدید آن یعنی اصطلاحات موسیقی همراه با ایهام تناسب یا ایهام تناسب دوسویة پنهان، به بررسی اصطلاحات کم‌کاربردی چون چرخ، روح، شیشه، عاشق، گفتار، معشوق، نسیم، نگار، وصال، سبز، شاهنشاهی، شاهی، شکن، شکن‌درشکن، شمامه پرداخته شده است. این اصطلاحات به‌گونه‌ای در کنار اصطلاحات شناخته‌شده‌ای چون پرده، خوش‌خوان، آواز، بربط، نی قرار گرفته‌اند که ایهام تناسب پنهان تشکیل می‌دهند. کشف این ایهام‌ تناسب‌های پنهان التذاذ هنری خوانندگان را از اشعار حافظ بیشتر می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Hidden equivocates According to musical terms in divan of hafez

نویسندگان [English]

  • yaser dalvand 1
  • mohammad hasan hasan zade niri 2
1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Imam Khomeini International University
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, ATU
چکیده [English]

Equivoque is one of the important features of Hafez's style. Hafez has been familiar with the worlds of music and by using musical terms, he has created hidden and obvious equivoques in his poetry. In his divan, some less-used terms of music are placed next to the famous terms of this field in such a way that makes equivocate But since the readers can't realize it with the first reading, Some of these terms are hidden and unknown in Hafez's verses. In this assay, after dividing the use of musical terms in divan of Hafez and explaining its new type That is musical terms with the hidden equivoque, It interprets rarely used terms of music such as چرخ، روح، شیشه، عاشق، گفتار، معشوق، نسیم، نگار، وصال، سبز، شاهنشاهی، شاهی، شکن، شکن‌درشکن، شمامه.These terms are placed in a way, along with well-known terms such as پرده، خوش‌ خوان، آواز، بربط، نی which makes hidden equivoque. The discovery of these hidden equivoques increases the readers' artistic pleasure from Hafez's poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • divan of Hafez
  • terms of music
  • hidden equivoque
  • a