مقاله کوتاه: پیوند واژگانی و معنایی بیتی از حافظ با آیین مهرپرستی

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علوم پزشکی شیراز / دانشکده ی پیراپزشکی

چکیده

هرچند در قلمرو شعر حافظ، پژوهش­های فراوانی انجام شده است، هنوز می‌توان از زاویه‌های مختلف به آن پرداخت و مطالب تازه‌ای در پیوند با آن ارائه کرد. در این مقاله یک بیت از غزل حافظ، یعنی: «ز دوستان تو آموخت در طریقت مهر/ سپیده­دم که هوا چاک زد شعار سیاه»، به‌منظور نشان دادن پیوند میان آن با آیین مهرپرستی موردتوجه و تحلیل قرار گرفته است. شیوه­ی رسیدن به هدف مورداشاره، ازطریق مشخص کردن ضبط دقیق واژه­های بیت و خوانش درست­تر آن، نقد نظر چند تن از حافظ­شناسان درباره­ی آن و اثبات پیوند میان واژه­های کلیدی و مهم بیت با نمادهای مطرح در آیین مهرپرستی به‌کمک نشانه­های درون‌متنی و برون‌متنی صورت گرفته است. دستاورد عمده­ی این پژوهش، تقویت نظریه­ی توجه و رویکرد حافظ به آیین میتراییسم یا مهرپرستی و روشن­تر از پیش نمودن فضای نیمه تاریک مسئله است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Lexical and Semantic Connection of a Verse from Hafez with Mithraism

نویسنده [English]

  • Khosrow Ghasemian
Associate Prof Persian Language and Literature, Shiraz University of Medical ‎Sciences,‎
چکیده [English]

Abstract
Although a lot of research has been done in the realm of Hafez's poetry, it can still be addressed from different angles. In this article, a verse from Hafez's sonnet, is analyzed with the aim of showing its connection with the ritual of Mithraism.
ز دوستان تو آموخت در طریقت مهر
سپیده‌دم که هوا چاک زد شعار سیاه
The dawn learned from your friends in the rite of affection
When it ripped the air and the black design
For this purpose, firstly, the more accurate recordings and the more correct readings were noticed and analyzed by referring to statistical comparison of eleven printed and prominent copies of Hafez's Divan and paying attention to the poetic connections of the verse's words. To reach the mentioned goal, the accurate recording of the words of the verse and its more correct reading was specified, the opinions of several scholars were discussed and criticizes, and the link between the key words of the verse with the symbols mentioned in the ritual of Mithraism was provided with the help of intra-textual and extra-textual signs. The main achievement of this research is strengthening the theory of Hafez’s attention to Mithraism.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Hafez
  • Mithraism
  • path of love
  • air
  • dawn

مراجع

حافظ، شمس­الدین محمد (1362). دیوان حافظ (به تصحیح و توضیح پرویز خانلری)، (چاپ دوم). تهران: خوارزمی.
___________________ (1363). دیوان خواجه حافظ شیرازی (به اهتمام سید ابوالقاسم انجوی شیرازی)، (چاپ پنجم). تهران: جاویدان.
___________________ (1370). دیوان خواجه شمس­الدین محمد حافظ شیرازی (به اهتمام محمدرضا جلالی نایینی و نظیر احمد)، (چاپ هفتم). تهران: امیرکبیر.
___________________ (1371). دیوان حافظ (بر اساس نسخه­ی قدسی)، (تحقیق و بررسی عزیزالله کاسب)، (چاپ دوم). تهران: کورش.  ­
­___________________ (1373). دیوان حافظ (به تصحیح بهاءالدین خرمشاهی)، (چاپ اول). تهران: نیلوفر.
___________________ (1373). دیوان حافظ شیرازی (به تصحیح قزوینی­-­ غنی)، (چاپ هشتم). تهران: انجمن خوشنویسان ایران.
___________________ (1374). حافظ به سعی سایه. تهران: کارنامه.
___________________ (1376). دیوان حافظ (تدوین و تصحیح از رشید عیوضی)، (چاپ اول). تهران: صدوق.
___________________ (1378). دیوان حافظ (به کوشش هاشم جاوید و بهاءالدین خرمشاهی)، (چاپ اول). تهران: فرزان.
___________________ (1387). دیوان حافظ (به تصحیح سلیم نیساری)، (چاپ اول). تهران: سخن.
___________________ (1389). دیوان حافظ (به کوشش سید محمد راستگو)، (چاپ اول). تهران: نشر نی.
حمیدیان، سعید. (1396). شرح شوق، ج ۵، تهران: قطره.
خرمشاهی، بهاءالدین (1371). غزل‌های حافظ (تدوین سلیم نیساری)، (چاپ دوم). تهران: انتشارات بین­المللی الهدی.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1397). دانشنامه­ی حافظ و حافظ پژوهی (به سرپرستی عبدالله جاسبی). ج ۴، تهران: نخلستان پارسی.
رضی، هاشم. (1371). آیین مهر. تهران: بهجت.
لاژار، فلیکس. (1391). راز و رمزهای آیین میترا. ترجمه­: سیدحسن آصف آگاه، تهران: طهوری.
هروی، حسین­علی. (1367). شرح غزل‌های حافظ. ج ۳، تهران: نشر نو.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار