نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• هیرود سلطانیان ¹
• سعید حسام پور ²

¹ دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

² استاد، زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، شیراز ، ایران

چکیده

 
روایت­های عاشقانه رکن مهمی از تاریخ فرهنگ بشری هستند. در این میان منظومه‌ی خسرو و شیرینِ نظامی که دارای اهمیت و شهرتی جهانی است، هنوز ویژگی­هایی مستور دارد که با ابزار نظریه می­توان از زاویه­های جدیدی بر آن­ نور تابانید. یکی از این موارد، هدفِ عشق بین خسرو و شیرین است. فیلسوف آلمانی، شوپنهاور، هدف اصلی هر رابطه‌ی عاشقانه‌ی بشر را تولیدِمثل با انگیزه‌ی امتدادنسل دوطرفه می­داند. از دید او انتخاب جفت براساس زیبایی­های ظاهری و باهدفِ جبران عدم­‌تعادل­ بیولوژیک شکل می­پذیرد. بدون داشتن رابطه‌ی فیزیکی و تولید فرزند، عاشق و معشوق درنهایت از هم خسته می‌شوند و اصل «میل به زیستن» شوپنهاور است که دوطرف را کورکورانه به درد عشق مبتلا می‌کند. پژوهش ما هشت مؤلفه‌ی مهم درباره‌ی هدف رابطه‌ی عاشقانه را از کتاب شوپنهاور، جهان همچون اراده و بازنمود، برگرفته و مراحل رابطه‌ی عشق خسرو و شیرین را طبق آن می‌سنجد. نتیجه‌ی پژوهش نشان می‌دهد که در رابطه‌ی خسرو و شیرین، دوری و مهجوری، عدم‌برقراری رابطه‌ی زناشویی تا مدتی طولانی، حضور عناصر داستانی رقیب مانند ازدواجِ خالی­از­ عشقِ خسرو با مریم و فرزنددارشدن و معرفی فرهاد، رقیب عشقیِ خسرو، هیچ­کدام از تمایل بالنده‌ی خسرو و شیرین به یکدیگر به‌طوردائمی نمی­کاهد، تاجایی­که پس از ازدواج تا پایان زندگی، عاشقانه کنار ­هم ­می­مانند. در این روایت، شیرین بیش از خسرو در تناقض با مؤلفه‌های اعتقادی شوپنهاور نقش ایفا می‌کند و مشخص می‌شود که نگاه آرمان­گرای نظامی به رابطه‌ی عاشقانه، ابتدا درون­مایه­ای غنایی را با زیرساختی معنوی برمی‌سازد که برخلاف انطباق با آراء شوپنهاور در ابتدای روایت، در مراحل پایانی با حرکتی تدریجی به­سمت روساخت عشق معنوی می‌رود و از سازگاری با شوپنهاور دور می‌شود. درنهایت روایت نظامی با تکریم مقام معنوی شیرین در مرتبه­ای والا و برجسته­سازی بن­مایه‌ی پایداری شیرین بر عفاف و پاک­دامنیِ منطبق با آیین مذهبی رایج، در تعارض با دیدگاه شوپنهاور قرار می­گیرد.
 
 

کلیدواژه‌ها

• خسرو و شیرین
• شوپنهاور
• عاشقانه
• عشق
• نظامی

موضوعات

• نقد

عنوان مقاله [English]

The Analysis of the Love Relationship of Khosrow and Shirin in Nezami’s Work from the Perspective of Schopenhauer’s Philosophical Idea of “Will to Live”

نویسندگان [English]

• Hirod Soltanian ¹
• Saeed Hesampour ²

¹ PhD Graduate from University of Shiraz, Shiraz, Iran

² Professor, in Persian Language and Literature of Shiraz University, Shiraz, Iran

چکیده [English]

Romantic narratives constitute an important part for the history of human culture. Nezami’s world-famous work, Khosrow and Shirin has some hidden characteristics, such as the purpose of love between Khosrow and Shirin, which could be revealed by the help of interdisciplinary approaches. The German philosopher Arthur Schopenhauer believes the main goal of romantic relationships to be reproduction with the mutual motive of procreation. In his view, the selection of the mate is based on external beauty and with the aim of compensating biological imbalances. Without having intercourse and producing children, the lovers eventually tire of each other. It is the principle of “will to live” that makes both parties blindly fall in love. Our research extracts eight major components about the purpose of romantic relationship from Schopenhauer’s book, The World as Will and Representation, and evaluates the stages of Khosrow and Shirin’s romantic relationship according to them. This analysis shows that in their relationship, none of the factors such as distance and loneliness, not establishing a marital relationship for a long time, the presence of competing narrative elements such as Khosrow’s loveless marriage with Maryam and having a child from her, and introducing Farhad –Khosrow's love rival– could result in a permanent reduction of attraction between the two lovers. Even after marriage, they remain in love until death. In this narrative, Shirin contradicts Schopenhauer’s views more than Khosrow. Our analysis reveals that by an idealist view of romantic relationship, Nezami first builds a lyrical theme but with a spiritual infrastructure; and then, contrary to Schopenhauer’s opinions at the beginning of the narrative, he leans towards spiritual love, moving away from Schopenhauer. Eventually, Nezami’s narrative stands in opposition to Schopenhauer’s point of view by honouring Shirin’s spiritual position to the highest levels and highlighting Shirin’s persistence on chastity in accordance with the common religious practice.

کلیدواژه‌ها [English]

• love
• romantic
• Khosrow and Shirin
• Nezami
• Schopenhauer