نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محسن شفیعی قهدریجانی ¹
• محسن محمدی فشارکی ²

¹ دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه صفهان

² دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان

چکیده

فالنامه‌ها از انواع ادبی‌ای در زبان فارسی هستند که سیر تحول آن‌ها تابحال مورد بررسی قرار نگرفته است، یکی از صورتهای پیشینی فالنامه‌ها "حساب غالب و مغلوب" است که در متون ادبی و تاریخی فارسی بازتاب یافته است. از شاخص‌ترین این متون خسرو و شیرین نظامی است، در ضمن این منظومه، فرهاد از مقوله‌ای به نام «حساب غالب و مغلوب» به گونه‌ای مبهم سخن می‌گوید که دریافت فحوای بیت با دشواری همراه است.
همانطور که از واژة حساب برمی‌آید، غالب و مغلوب نوعی محاسبه ریاضی است که در ابیات نظامی نحوه محاسبه آن مشخص نیست و شارحان آثار نظامی نیز به نحوه محاسبه و چیستی آن نپرداخته‌اند. درواقع غالب و مغلوب نوعی فال و پیشگویی است در قالب اعداد. این حساب اغلب در جنگ کاربرد دارد و مدعیان آن بر این باورند که با این حساب می‌توانند طرف پیروز جنگ را پیش از ورود به جنگ مشخص کنند.
در این مقاله ما با استفاده از روش کمی و توصیفی، پس از بررسی نمونه‌های غالب و مغلوب در متون چاپی و خطی فارسی، و نگاهی بر منابع غیرفارسی به ارائة نمونه‌های موجود در متون شاخص فارسی از این مقوله می‌پردازیم؛ سپس با استفاده ازاین منابع، ساختار و چگونگی محاسبة “غالب و مغلوب” ونحوه استفاده از آن برای یافتن طرف غالب و طرف مغلوب در جنگ و موارد دیگر استفاده از آن را بیان خواهیم کرد.

کلیدواژه‌ها

• غالب و مغلوب
• نظامی
• فالنامه
• دوایر حروف
• ارسطو

موضوعات

• ادبیات قدیم

عنوان مقاله [English]

Qaleb o maqloob account

نویسندگان [English]

• mohsen shafeie ghahdarijani ¹
• mohden mohammadi ²

¹ دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه صفهان

² associate professor, department of persian language and literature, university of isfahan. isfahan

چکیده [English]

Abstract
The Book of Furtune_Telling (how to tell character and the furtune by palmistry, cards, numbers, phenology, handwriting, dreams, astrology, etc) are one of the literary types in the Persian language whose evolution has not been investigated yet, one of the previous forms of The Book of The Furtune_Telling is "account of Dominant and Defeated", which is reflected in Persian literary and historical texts. The most prominent of these texts is Nizami's Khosrow and Shirin, in this poem, Farhad talks about a category called "account of Dominant and Defeated" in a vague way, which makes it difficult to understand the meaning of the verse. As it originates in the word calculation Dominant and Defeated that is not clear in Nizami's verses and the expositors of Nizami's works have not addressed the calculation method and the essence of it. In fact, Dominant and Defeated is a form of Furtune_Telling in the form of Numbers, this account is often used in war and its claimants believe that with this account they can determine the winning side of the war before entering the war. In this article, using quantitative and descriptive methods, after examining the Dominant and Defeated examples in Persian printed and manuscript texts, and looking at non_Persian sources, we present the examples in Persian index texts of this category; then, using this sources, we will explain the structure and how to calculate "Dominant and Defeated" and how to use it to find the dominant side and the defeated side in war and other cases.
Keywords: account of Dominant and Defeated , Nizami, The Book of Furtune , Hisabi jummal,

کلیدواژه‌ها [English]

• account of Dominant and Defeated
• Nizami. The Book of Furtune
• Hasab jummal
• Aristoteles