نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محسن شفیعی قهدریجانی ¹
• محسن محمدی فشارکی ²

¹ دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه صفهان

² دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان

چکیده

فالنامه‌ها از انواع ادبی‌ای در زبان فارسی هستند که سیر تحول آن‌ها تابحال مورد بررسی قرار نگرفته است، یکی از صورتهای پیشینی فالنامه‌ها "حساب غالب و مغلوب" است که در متون ادبی و تاریخی فارسی بازتاب یافته است. از شاخص‌ترین این متون خسرو و شیرین نظامی است، در ضمن این منظومه، فرهاد از مقوله‌ای به نام «حساب غالب و مغلوب» به گونه‌ای مبهم سخن می‌گوید که دریافت فحوای بیت با دشواری همراه است.
همانطور که از واژة حساب برمی‌آید، غالب و مغلوب نوعی محاسبه ریاضی است که در ابیات نظامی نحوه محاسبه آن مشخص نیست و شارحان آثار نظامی نیز به نحوه محاسبه و چیستی آن نپرداخته‌اند. درواقع غالب و مغلوب نوعی فال و پیشگویی است در قالب اعداد. این حساب اغلب در جنگ کاربرد دارد و مدعیان آن بر این باورند که با این حساب می‌توانند طرف پیروز جنگ را پیش از ورود به جنگ مشخص کنند.
در این مقاله ما با استفاده از روش کمی و توصیفی، پس از بررسی نمونه‌های غالب و مغلوب در متون چاپی و خطی فارسی، و نگاهی بر منابع غیرفارسی به ارائة نمونه‌های موجود در متون شاخص فارسی از این مقوله می‌پردازیم؛ سپس با استفاده ازاین منابع، ساختار و چگونگی محاسبة “غالب و مغلوب” ونحوه استفاده از آن برای یافتن طرف غالب و طرف مغلوب در جنگ و موارد دیگر استفاده از آن را بیان خواهیم کرد.

کلیدواژه‌ها

• غالب و مغلوب
• نظامی
• فالنامه
• دوایر حروف
• ارسطو

موضوعات

• ادبیات قدیم

عنوان مقاله [English]

The Dominant and the Dominated: An Unknown Prediction Method and an Unformed Genre

نویسندگان [English]

• Mohsen Shafeie ghahdarijani ¹
• mohden mohammadi ²

¹ PHD Student in Persian Language and Literature of University of Isfahan, Isfahan, Iran

² associate professor, department of persian language and literature, university of isfahan. isfahan

چکیده [English]

Divination books (Faalnameh) form a Persian literary genre that has not been independently researched so far. This literary genre includes many subgenres, some of which have found an independent aspect and some have not been able to become an independent genre. The prediction of the dominant and the dominated (ghaleb va maghlub) is one of the genres that has not acquired its own literary aspect and has not become an independent literary form. As a prediction method used in war and sometimes in wrestling to predict the winner, it has been mentioned in many literary and historical texts, both implicitly and explicitly. Among the most prominent texts in which the prediction method of the dominant and the dominated are reflected are Khosrow and Shirin and Sharafnameh by Nizami. It is not possible to understand and comprehend Nizami's speech if we are not familiar with the structure and type of the prediction of the dominant and the dominated.In this article, we have tried to examine the structure and types of this prediction method with regard to existing and available printed and handwritten texts and to explain how it works.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• The prediction of the dominant and the dominated (ghaleb va maghlub)
• Nezami
• books of fortune
• ‎Aristotle