نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه زمانی ¹
• ابراهیم کنعانی ²

¹ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

² گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

برجسته‌سازی زبانی، در اشکال متنوع واژگانی، نحوی، زمانی، گویشی و معنایی، نقشی محوری در آفرینش‌های ادبی ایفا می‌کند. در بوم‌سروده‌ها، ارجاع به مؤلفه‌های فرهنگی، محیطی و زیست‌بوم شاعر، به بسامد فزایندۀ واژگان محلی و در‎نتیجه برجسته‌سازی گویشی منجر می‌شود. این پژوهش، با اتخاذ رویکرد کیفی نشانه‌معناشناسی، به تحلیل کارکردهای گفتمانی برجسته‌سازی‌های گویشی در شعر معاصر خراسان شمالی می‌پردازد. بدین منظور، دو مجموعۀ شعر دوچنار و لیلانه‌ها (گزیدۀ غزلیات) اثر حسن روشان (م. 1355)، انتخاب شده‌اند که مجموعاً 328 واژه محلی و گویشی در دوچنار و لیلانه‌ها استفاده شده‌است. این واژه‌ها عمدتاً حول محور نام‌های محلی اماکن، خوراک، پوشاک و بازی‌هاست که کارکردهای متعددی را در سطوح گفتمان فعال می‌سازد. از منظر کارکرد عاطفی گفتمان، این واژگان بیانگر تعلق خاطر شاعر به زادگاه‌اش است و در سطح شناختی، به بازنمایی هویت اجتماعی و فرهنگی وی کمک می‌کنند. این امر، ساختاری افزایشی را در نحو تنشی گفتمان ایجاد می‌کند که به تعمیق تجربۀ زیستۀ مخاطب می‌انجامد. در بعد حسی-ادراکی، کاربرد هدفمند واژگان گویشی، به گونه‌ای پدیدارشناسانه، موجب «حاضرسازی غایب» می‌گردد. این حاضرسازی، با فعال کردن حواس پنج‌گانۀ سوژه در فرایند دریافت معنا، ابژه‌های بومی را به «نمایه‌ای فرهنگی» تبدیل می‌کند و در فضایی نوستالژیک، احساساتی عمیق نظیر تفاخر، صلابت و شادمانی را در گوینده و مخاطب برمی‌انگیزد. این پویایی حسی-ادراکی، فراتر از یک بازنمایی ساده، به خلق یک تجربۀ زیباشناختی منحصر به فرد منجر می‌شود. در این تجربه، واژگان محلی، با خلق زمانِ «زیبایی‌شناختی حضور» باعث گسست گفته‌پرداز از جهان عینی و پیوند با دنیای درون می‌شود. برآیند این فرایند، تولید معنا و تصاویر شاعرانۀ خلاقانه است و بیانگر «سوبژکتیویتۀ گفتمانی» خاص این شاعر است.

کلیدواژه‌ها

• برجسته سازی گویشی
• نشانه- معناشناسی گفتمان
• لیلانه ها
• دو چنار
• روشان

موضوعات

• ادبیات معاصر

عنوان مقاله [English]

Discursive Functions of Dialect Highlighting in Contemporary Poetry of North Khorasan Based on the Semiotics Approach (Case Study: The Poems of Duchenar and Laylaneha by Hasan Roshan)

نویسندگان [English]

• fatemeh zamani ¹
• ebrahim kanani ²

¹ Department of persian language and literature , university kosar of Bojnord, Bojnord, Iran

² Department of persian language and literature, Kosar university of Bojnord, Bojnord, Iran

چکیده [English]

Linguistic highlighting, in various lexical, syntactic, temporal, dialectal, and semantic forms, plays a central role in literary creations. In the eco-poems, the poet's references to cultural, environmental, and ecological components lead to an increasing frequency of local words, resulting in dialectal highlighting. This research, employing a qualitative semiotics approach, examines the discursive functions of dialectal highlighting in contemporary poetry from North Khorasan. For this purpose, two collections of poetry, Dochenar and Laylanah (song selections) by Hassan Roshan (d. 1976), have been selected, in which a total of 328 local and dialectal words are used in Dochenar and Laylanah. These words are mainly centered around local names of places, food, clothing, and games, which activate multiple functions at the levels of discourse. From the perspective of the emotional function of discourse, these words express the poet's attachment to his birthplace and, on a cognitive level, help to represent his social and cultural identity. This creates an incremental structure in the tense syntax of the discourse that deepens the lived experience of the audience. In the sensory-perceptual dimension, the purposeful use of dialectal words, in a phenomenological way, causes a "presentation of the absent." By activating the subject's five senses in the process of receiving meaning, this presence transforms native objects into a "cultural icon" and, in a nostalgic atmosphere, evokes deep feelings such as pride, strength, and happiness in the speaker and the audience. This sensory-perceptual dynamic, beyond a simple representation, leads to the creation of a unique aesthetic experience. In this experience, local vocabulary, by creating a time of “aesthetic presence,” causes the speaker to break away from the objective world and connect with the inner world. The result of this process is the production of creative poetic meaning and images, and it expresses the poet’s unique “discursive subjectivity.

کلیدواژه‌ها [English]

• Dialect Foregrounding
• the semantics of discourse
• Laylaneha
• Do Chanar
• Roshan