مقایسه‌ی تطبیقی مقدمات قصاید خاقانی و متنبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شیراز

چکیده

از آن‌جا که مقدمات قصاید عربی در نقد قدما از اهمیت خاصی برخوردار بوده و بزرگانی چون ابن رشیق قیروانی، ابوهلال عسکری، ابن اثیر، ثعالبی و...به نقد این قسمت از قصاید، اهتمام ویژه‌ای داشته‌اند، ضروری می‌نماید در ادبیات فارسی نیز مقدمات قصاید شاعران بررسی شود. در این مقاله مقدمات قصاید خاقانی و متنبی بررسی شده است. روش تحقیق، به شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی و حجم نمونه، کل قصاید دیوان خاقانی و متنبی است. با مطالعه و بررسی مقدمات قصاید دیوان این دو شاعر، مضامینی که در آغاز آن‌ها آمده، استخراج گردیده و با هم مقایسه‌ی شده‌اند. از مقایسه مقدمات قصاید این دو شاعر،چند نکته مستفاد می‌شود: 1. اهتمام متنبی به مقدمات قصاید خود بیش‌تر از خاقانی است؛ 2. مقدمات قصاید این دو شاعر بیش‌تر تقلید و تتبعی از قدما است؛ با این حال، از زیبایی خاصی برخوردارند؛ 3. مقدمات طللی، تغزلی، وصف فراق و شکوا از بیش‌ترین بسامد در دیوان متنبی برخوردار است؛ 4. در دیوان خاقانی، مقدمه‌ی وصف، حکمت و توحید و مقدمه شکوا و گلایه بسامد بیش‌تری دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative Study of the Introductory Sections of Odes Khaqani and Motanabbi

نویسندگان [English]

  • zahra riahi zamin
  • seyed fazlolah mirghaderi
  • ahmadnour vahidi
چکیده [English]

Since the introductory sections of the Arabic odes have had a significant role in the traditional criticisms and because scholars such as Ibn Rashiq Qiravani, Abu-Halal Askari, Ibn Asir and Sa’alebi have put a significant emphasis on scrutinizing these parts, examining the introductory parts of Persian odes seems to be highly essential, likewise. In this essay, using a descriptive and analytical research methodology the introductory sections of Khaqani and Motanabbi’s odes are analyzed. The texts analyzed are the whole parts of Khaqani   and Motanabbi’s Divan of odes. By analyzing these two introductions‚ the main points of these two odes have been compared with each other. And based on this comparison the following points are concluded:1. Motanabbi attempts more than Khaqani to improve the introductions of his odes.2. The introductory sections of the odes of these two poets are mostly imitative; though they have a special beauty. 3. Introductions containing the concepts such as simile, a description of the separations and consequently the complaints have the greatest repetition in Motanabbi’s odes.4. In Khaqani’s introductions, the concepts such as description‚ wisdom‚ monotheism‚ complaints and grievance have seen more than other subjects.
Key Words: Khaqani, Motanabbi, Introductions of the Odes
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khaqani
  • Motanabbi
  • Introductions of the Odes

مراجع

ابن‌الاثیر الجزری، ضیاءالدین. (1375ه ق/1956م). الجامع‌الکبیر فی صناعه المنظوم من الکلام والمنثور. قام بتحقیقه و التعلیق علیه الدکتور مصطفی جواد و الدکتور جمیل سعید، مطبعه المجمع العلمی العراقی.
ابن الاثیر الجزری، ضیاءالدین. (بی‌تا). المثل السائر فی ادب الکاتب و الشاعر. قدمه و حققه و علق علیه دکتر احمد الحوفی و دکتر بدوی طبانه، الفجاله القاهره: دارنهضه مصر للطبع و النشر.
ابن قتیبه. (بی‌تا). الشعر و الشعرا. تحقیق و شرح: احمد محمد شاکر، مصر: دارالمعارف
ابی‌الطیب المتنبی. (1418ه ق/1997م). دیوان. بشرح العکبری، ضبط نصوصه و اعدّ فهارسه و قدم له دکتور عمر فاروق الطباع، جزءان، بیروت: دارالارقم بن ‌ابی‌الارقم.
ابی‌الطیب المتنبی. (1407ه ق/1986م). دیوان. بشرح البرقوقی، بیروت: دارالکتاب‌العربی.
ابی الطیب المتنبی.(1862م).دیوان. بشرح الواحدی، تالیف فریدریخ دیتریصی، برلین.
امریءالقیس. (1421ه ق/2000م). دیوان. بشرح ابی سعید السکری، دراسه و تحقیق انور علیاه ابو سویلم و محمد علی الشوابکه، العین، مرکز زاید للتراث والتاریخ.
الخراشی، سلیمان بن صالح. (1422ه ق/2001م). نظرات شرعیه فی دیوان المتنبی، المملکه العربیه السعودیه، دار علوم السنه.
 حسن، عباس. (1370ه ق/1951م). المتنبی و شوقی. مصر: شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی البابی.
حسین، طه. (بی تا). مع المتنبی. الطبعه الثالثه عشره، مصر: دارالمعارف.
حفنی، عبدالحلیم. (1987م). مطلع القصیده العربیه و دلالته النفسیه. الهیئه المصریه العامه للکتاب.
خاقانی شروانی،افضل الدین بدیل بن علی نجار.(1382). دیوان. به کوشش ضیاء الدین سجادی، تهران: زوار.
دشتی، علی. (1340). خاقانی شاعر دیرآشنا. تهران: امیرکبیر.
رازی، شمس الدین محمد بن قیس. (1338). المعجم فی معاییر اشعار العجم. تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی و مقدمه مدرس رضوی،تهران: کتابفروشی تهران.
ظفری، ولی الله. (1375). حبسیه در ادب فارسی. تهران: امیرکبیر.
عسجدی مروزی. (1348). دیوان. به تصحیح طاهری شهاب، تهران: ابن سینا.
العسکری، ابی هلال الحسن بن عبدالله بن سهل. (1319ه ق). الصناعتین. مطبعه محمود بک الکائنه فی جاده ابی سعود فی الآستانه العلیاء.
عنصری بلخی. (بی‌تا). دیوان. به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: کتابخانه سنایی.
عطوان، حسین. (1402ه ق/1982م). مقدمه القصیده العربیه فی‌العصر العباسی الثانی. بیروت: دارالجیل.
فرخی سیستانی. (1349). دیوان. به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: زوار.
فروخ، عمر. (1401ه ق/1981م). تاریخ الادب العربی. بیروت: دارالعلم للملایین.
 القیروانی‌الازدی، ابی‌الحسن بن رشیق.(1402ه ق/1981م). العمده فی‌محاسن‌الشعر و آدابه و نقده.حققه و فصله و علق حواشیه محمد محیی‌الدین عبدالحمید، دارالجیل.
صالح نافع، عبدالفتاح. (1403ه ق/1983م). لغه الحب عند المتنبی. عمان، دارالفکر للنشر و التوزیع.
طرفه بن‌العبد.(1424ه ق/2003م). دیوان. اعتنی به عبدالرحمن المصطاوی، بیروت: دار المعرفه.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1380). گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی. تهران: مرکز.
کندلی هریسچی، غفّار. (1374). خاقانی شروانی حیات، زمان و محیط او. ترجمه میر هدایت حصاری، تهران: نشر دانشگاهی.
محمدشاکر، محمود. (1407ه ق/1987م). المتنبی رساله فی الطریق الی ثقافتنا. مصر: مطبعه المدنی الموسسه السعودیه.
مصطفی فراج، سمیر. (1417ه ق/ 1997م). شعراء قتلهم شعرهم. مکتبه مدبولی الصغیر
معدن کن، معصومه. (1378). نگاهی به دنیای خاقانی. تهران: نشر دانشگاهی.
منوچهریان، علیرضا. (1382). ترجمه و تحلیل دیوان متنبی(جزء اول). همدان: نور علم.
منوچهریان، علیرضا. (1387). ترجمه و تحلیل دیوان متنبی (جزء دوم). تهران: زوار.
مؤید شیرازی، جعفر. (1372). شعر خاقانی. شیراز: دانشگاه شیراز.
الیازجی، ناصیف. (بی تا). العرف الطّیب فی شرح دیوان ابی الطیب. بیروت: دارالارقم بن ابی الارقم.   

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار