نقشی در خیال اقتضای حال نشانه ها در شعر حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه اصفهان

2 دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات

چکیده

نشانه شناسی که اول بار خود را با آراء زبانشناس سوئیسی، «فردینان دو سوسور»، در حوزه مطالعات زبانی مطرح کرد، هدف خود را بررسی چگونگی ارتباط دالّ و مدلول در سطوح مختلف زبانی قرار داد. نشانه شناسی پیش از آن که خود یک علم باشد، روشی خاص در بررسی و ارزیابی متون است. هرچند نشانه شناسی از دل مباحث زبانی سوسور و به ویژه، مساله ی چگونگی ارتباط دال و مدلول سربرآورده است، اما به حوزه های دیگری چون نقد ادبی و بالاخص، نظریه ی خوانش و «حقانیت خواننده» نیز راه یافته است و به نظر می رسد به غیر از جنبه زبانشناختی این روش، که عمدتا بر سویه پیام در نظریه ارتباطی «یاکوبسن» متمرکز است، بتوان از آن در نظریه های مخاطب محور و بالاخص در حوزه بلاغت، برای بررسی تاثیرات مختلف آن بر خواننده بهره گرفت.این مقاله در نظر دارد ضمن طبقه بندی نشانگان شعر حافظ از حیث ماهوی، به کارکرد متفاوت هر یک بر روی مخاطب بپردازد و سپس، به شناسایی انواع زبان در غزل حافظ، با توجه به دایره نشانگان وی همت بگمارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of Signs in Hafez' Poems

چکیده [English]

Semiotics, for the first time, was introduced in the field of language studies by Ferdinand de Saussure. The goal of semiotics is to study the relation between signified and signifier. Semiotics is an approach rather than a science. Although Semiotics has been rooted in Saussure's ideas and the relation between signified and signifier, it can also be extended to literary criticism and specifically to reader-response theory. It seems that Semiotics has other applications other than its linguistic function which is mainly based on Jacobson's theory. Semiotics has other functions; for instance it can be used in reader–response theories for investigating the influence of signs on readers. This paper tries not only to investigate Hafiz's poems from Semiotic point of view and to categorize its signs, but also to study the influence of each sign on the readers and also to distinguish different languages Hafiz employs in his sonnets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Semiotics
  • Sonnet
  • language
  • addressee
  • Hafez

مراجع

آقاحسینی، حسین و خسروی، اشرف. (1389). «نماد و جایگاه آن در بلاغت فارسی». بوستان ادب، دوره 2، شماره 2، صص1-29.
احمدی، بابک. (1386). ساختار و تاویل متن. جلد1، تهران: مرکز.
ایگلتون، تری. (1368). پیش درآمدی بر نظریه­ی ادبی. ترجمه­ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
بارت، رولان. (1370). عناصر نشانه­شناسی. ترجمه­ی مجید محمدی، تهران: الهدی.
پورنامداریان، تقی. (1382). گمشده لب دریا. تهران: سخن.
حافظ، شمس‌الدین محمد. ( 1369). دیوان. تصحیح و تعلیقات پرویز ناتل­خانلری، تهران: خوارزمی.
خرمشاهی، بهاء­الدین. (1368) حافظ نامه. تهران: علمی- فرهنگی.
خولی، ابراهیم محمد عبدالله. (1428ق). مقتضی الحال بین البلاغه القدیمه و النقد الحدیث. قاهره: دارالبصائر.
دینه سون، آنه ماری. (1380). نشانه‌شناسی. ترجمه­ی مظفر قهرمان، آبادان: پرسش.
ریما مکاریک، ایرنا. (1388). دانش­نامه­ی نظریه­های ادبی معاصر. ترجمه­ی مهران مهاجر، تهران: آگه.
سجودی، فرزان. (1388). نشانه­شناسی: نظریه و عمل. تهران: علم.
شمیسا، سیروس. (1386). معانی. تهران: میترا.
علیزاده، جمشید. (1378). ساغری در سنگستان (مجموعه مقالات زندگی، اندیشه و شعر خاقانی). تهران: مرکز.
فرزاد، مسعود. (1348). «حافظ و خاقانی». خرد و کوشش، شماره 1، صص 96-117.
فتوحی، محمود. (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
کالر، جاناتان. (1388). در جست­وجوی نشانه­ها. ویرایش فرزان سجودی، تهران: علم.
گلی، احمد. (1382). «بررسی سبک­شناسی غزلی از حافظ و خاقانی». زبان و ادب، شماره 17، صص 121-133.
محقق، مهدی. (1386). شرح بزرگ دیوان ناصر خسرو. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
معدن­کن، معصومه. (1384). بر بساط قلندر. تهران: آیدین.
نجم رازی. (1383). مرصادالعباد. به اهتمام محمد امین ریاحی. تهران: علمی و فرهنگی.
نیاز کرمانی، سعید. (1364). حافظ شناسی. ج5، تهران: پاژنگ (گنج کتاب).
همدانی، امید.(1387). عرفان و تفکر. تهران: نگاه معاصر.
Combe, Dominique. (1992). Les Genres Literaires. Hachette.
Meschonnic, Henri. (1975). Le Signe et Le Poeme. Gallimard.      
Todorov, Tzvetan. (2001). Theorie De La Litterature. Seuil.         
Todorov, Tzvetan.  (1977). Theorie du Symbole. Seuil.       
Bergez,Daniel.(1990). Methodes Critiques Pour L’Analyse Litteraire.Nathan.
Benac, Henri.(1986). Nouveau Vocabulaire de la Dissertation Francaise.Hachette

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار