مفهوم زمان در شعر شاملو و ادونیس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاریار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 هیأت علمی دانشگاه بیرجند

3 دانشجوی کارشناسی ارشد

چکیده

بشر، زمان را به دو صورت تجربه می‌کند: نخست، زمان بیرونی که ناپایدار و گذراست و نهایتا در چهره‌ی مرگ، نمودار می‌شود و دیگر، زمان درونی که آدمی با تصور شاعرانه‌ی آن می‌خواهد جاودانه بماند. پژوهش حاضر با بررسی تطبیقی سروده‌های شاملو و آدونیس، به چگونگی بازتاب مفهوم زمان، به منزله‌ی تجربه و تصویری مشترک، در شعر این دو شاعر معاصر اختصاص دارد. در آغاز، تعریف لغوی و اصطلاحی زمان و معرفی مهم‌ترین دیدگاه‌های مطرح شده در باب آن مورد توجه قرار گرفته، سپس اندیشه‌ی شاعران و دریافت آنان از گونه‌های زمان بررسی شده است. نتیجه‌ی این پژوهش نشان می‌دهد که شاملو و آدونیس، برای رستن از چنبره‌ی زمان و پیوستن به جاودانگی از شیوه‌هایی چون بازگشت به گذشته، اسطوره‌ و عشق یاری می‌طلبند. هرآینه، نگاه مشترک دو شاعر به مقوله‌ی«زمان» همراه با افق دید وسیع‌شان از دغدغه‌های انسانی، می‌تواند گامی برای حرکت ادبیات امروز به سوی ادبیات جهانی تلقی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

meaning of time in shamlu and adonis`s poems

چکیده [English]

Man experiences time in two ways: first, the external, unstable, and transitory time which is eventually presented in the form of death; second, the internal time that by poetic imagination of which, man tries to remain immortal. This study tries to study the concept of death as a common experience in the poems of these two poets. First, the definition of time is provided and then the understanding of these two poets of this concept is explored. This study shows that both Adonis and Shamlu—to get rid of time and to unite with eternity—employ some strategies such as turning back to the past time, mythology, and love. Thus the common look of these two poets at the concept of time along with their comprehensive looks at human beings' concerns and anxieties would be considered as the movement of contemporary literature towards world literature.
Key words: time, nostology, myth, love, Shamlu, Adonis, Comparative Literature

کلیدواژه‌ها [English]

  • Time
  • nostalgia
  • myth
  • Love
  • Shamlu
  • Adonis
آدونیس. (1971الف). أوراق فی الریح. بیروت: دارالعوده.
آدونیس. (1971ب). قصائد أولی. بیروت: دارالعوده.
آدونیس. (1971ج). کتاب التحولات. بیروت: دارالعوده.
آدونیس. (1988الف).أغانی مهیار الدمشقی. بیروت: دارالعوده.
آدونیس. (1988ب). هذا هو اسمی. بیروت: دارالآداب.
آدونیس. (1988ج). المسرح و المرایا. بیروت: دارالآداب.
آدونیس. (1988د). المطابقات و الأوایل. بیروت: دارالآداب.
آدونیس. (1988ﻫ). مفرد بصیغه الجمع و قصائد أخری. بیروت: دارالآداب.
آدونیس. (1993). ها أنت أیّها الوقت. بیروت: دارالآداب.
آدونیس. (1996). الأعمال الشعریه الکامله. دمشق: دارالمدی.
آدونیس. (2005). تنبّأ أَیّها الأعمی. بیروت: دار الساقی.
آدونیس. (بی­تا). فهرس لأعمال الریح. بیروت: دارالنهار.
آدونیس. (1378). ترانه­های مهیار دمشقی. ترجمه­ی کاظم برگ­نیسی، تهران: نشر کارنامه.
آدونیس. (1388). متن قرآنی و آفاق نگارش. ترجمه­ی حبیب­الله عباسی، تهران: سخن.
آشوری، داریوش. (1381). فرهنگ علوم انسانی. تهران: نشر مرکز.
آقایی، سیدمجتبی. (1381). «انسان و زمان». فصل­نامه­ی­هفت آسمان، سال 4، شماره14، صص125-133.
آگوستینوس قدیس. (1382). اعترافات آگوستینوس قدیس. ترجمه­ی افسانه نجاتی، تهران: پیام امروز.
ابوفخر، صقر. (2000). حوار مع أدونیس: الطفوله، الشعر، المنفی. بیروت: مؤسسه العربیّه للدراسات و النشر.
الیاده، میرچا. (1384). اسطوره­ی بازگشت جاودانه. ترجمه­ی بهمن سرکاراتی، تهران: قطره.
امین­پور، قیصر. (1387). شعر و کودکی. تهران: مروارید.
براهنی، رضا. (1371). طلا در مس.3 جلد. تهران: نویسنده.
پورنامداریان، تقی. (1381). سفر در مه. تهران: نگاه.
داد، سیما. (1383). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
دلوز، ژیل. (1389). مارسل پروست و نشانه­ها. ترجمه­ی شکرالله اسداللهی تجرق، تهران: نشر علم.
رجایی، نجمه. (1385). «چهره­ی زمان در شعر معاصر عربی». مجله­ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 39، شماره 153، صص 161-175.
حسن­لی، کاووس. (1386). گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
حق­شناس، علی­محمد. (1370). مجموعه مقالات ادبی زبان­شناختی. تهران: نیلوفر.
الخطیب، حسام. (1999). آفاق الأدب المقارن. بیروت: دارالفکر المعاصر.
ستاری، جلال. (1386). جهان اسطوره شناسی2. تهران: مرکز.
شاملو، احمد. (1381). «حرف­های شاعر». احمد شاملو شاعر شبانه­ها و عاشقانه­ها، به کوشش بهروز صاحب­اختیاری و حمیدرضا باقرزاده، تهران: هیرمند، صص 75-88.
شاملو، احمد. (1387). مجموعه­ی آثار [دفتر یکم: شعرها]. تهران: نگاه.
شایگان، داریوش. (1389). آمیزش افق­ها [منتخباتی از آثار]. گزینش و تدوینِ محمدمنصور هاشمی، تهران: فرزان روز.
شریعت کاشانی، علی. (1388). سرود بی­قراری: درنگی بر هستی شناسی شعر، اندیشه و بینش احمد شاملو. تهران: گلشن راز.
شریفیان، مهدی. (1387). «بررسی فرایند نوستالژی در اشعار اخوان ثالث». سفر در آینه، به اهتمام عباسعلی وفایی، تهران: سخن، صص 268-287.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1387). شعر معاصر عرب. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس.(1383). راهنمای ادبیات معاصر. تهران: میترا.
صنعتی، محمد. (1387الف). تحلیل روان­شناختی زمان و نامیرایی در سینمای تارکوفسکی. تهران: مرکز.
صنعتی، محمد. (1387ب). تحلیل­های روان­شناختی در هنر و ادبیات. تهران: مرکز.
ضیمران، محمد. (1389). گذر از جهان اسطوره به فلسفه. تهران: هرمس.
عباس، احسان. (1384). شعر و آینه. ترجمه­ی سیدحسین حسینی، تهران: سروش.
عرب، عباس. (1383). آدونیس در عرصه شعر و نقد معاصر عرب. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
غنیمی هلال، محمد. (1373). ادبیات تطبیقی: تاریخ و تحول، اثرپذیری و اثرگذاری فرهنگ و ادب اسلامی. ترجمه و تحشیه و تعلیق از مرتضی آیت­الله­زاده شیرازی، تهران: امیرکبیر.
کاسیرر، ارنست. (1387). فلسفه­ی صورت­های سمبلیک. ترجمه­ی یدالله موقن، تهران: هرمس.
گنجیان، علی. (1384). «جهان­بینی شاعرانه». آناهید: ماهنامه­ی پژوهش­های ایران­شناسی، ادبیات، اندیشه و هنر. سال 1، شماره 10. صص64-72.
محمدعلی، محمد. (1372). «گفت­و­گو با احمد شاملو». گفت­و­گو با شاملو، دولت­آبادی و اخوان ثالث، تهران: قطره. صص 11-73.
معین، محمد. (1364). فرهنگ فارسی. 6 ج. تهران: امیرکبیر.
مکی، ابراهیم. (1388). مقدمه بر فیلم­نامه­نویسی و کالبدشناسی یک فیلم­نامه. تهران: سروش.
مندنی­پور، شهریار. (1383). ارواح شهرزاد. تهران: ققنوس.
هاوزر، آرنولد. (1363). فلسفه­ی تاریخ هنر. ترجمه­ی محمدتقی فرامرزی، تهران: هرمس.
هایدگر، مارتین. (1388). هستی و زمان. ترجمه­ی سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.