بررسی ترانه سرایی در ادبیّات فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه سمنان

چکیده

ترانه در لغت به معنای خرد، تر و تازه از ریشهء اوستایی تئورونه، اصطلاحی عام بوده است که بر انواع قالب های شعری ملحون یا همراه موسیقی به ویژه فهلویّات، دو بیتی، رباعی و بیت اطلاق می شده است. با توجه به ریشه باستانی ترانه ها، کهن ترین اشعار فارسی در میان این نوع ادبی یافت شده است. در این جستار، ترانه سرایی در ادبیّات فارسی بررسی می شود، نخست به تعریف ترانه و سیر آن در گذشته و امروز پرداخته می شود. سپس به ویژگی های وزن ترانه، زبان ترانه و درون مایه آن می پردازیم و شعر و ترانه امروز، ساختار و وزن آن کاویده می شود. زبان ترانه ساده و صمیمی است و درون مایه های آن معمولاً توده ای، عامیّانه و احساسی است. ترانه با تعریف امروزی خود معادل و القا کنندهء تصنیف است. در دوران معاصر، قافیه دار بودن و سازگار بودن شعر با عروض، از پیش شرط های ترانه بودن یک شعر نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study of Song-Writing in Persian Literature

چکیده [English]

Song literally means freshness which has Avestan roots. It is a generic term which refers to different types of rhythmic and musical poetry, such as couplet, quatrain, and folkloric songs. Since songs are ancient, the old Persian poems are considered in this literary genre. In this paper, the rhythms, rhymes, themes, the language, and the structures of the contemporary songs are investigated. The language of the songs is simple and friendly and their themes are emotional and popular.  Today's definition of song is very close to lyric. Thus, today, having rhythm and rhyme is not necessary for a poem to be considered as a song.
Key words: song, lyric, rhythm of the song, today's songs
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • song
  • lyric
  • rhythm of the song
  • today's songs

مراجع

احمدپناهی، محمّد. (1383). ترانه و ترانه‌سرایی در ایران: س‍ی‍ری‌ در ت‍ران‍ه‌ه‍ای‌ م‍ل‍ّی‌ ای‍ران. تهران: سروش.
اسماعیل پور مطلق، ابوالقاسم. (1383). «جستاری در شعر ایرانی میانه غربی». مجله علوم انسانی دانشگاه الزّهرا، شماره‌های 48 و 49، ص 22.
اخوان ثالث، مهدی. (1381). سه کتاب: در حیاط کوچک پاییز، در زندان؛ زندگی می‌گوید: امّا باز باید زیست... ؛ دوزخ امّا سرد. تهران: زمستان.
انوشه، حسن. (1376). فرهنگ‌نامه‌ی ادب فارسی. ج 2. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
بهار، محمّد تقی. (1342). سبک شناسی یا تاریخ تطوّر شعر فارسی، ج 1. تهران: علمی.
بویس، مری و هنری، جرج فرمر. (1368). دو گفتار درباره‌ی خنیاگری و موسیقی ایران. ترجمه‌ی بهزاد باشی، تهران: آگاه.
تفضّلی، احمد. (1376). تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام. تهران: سخن.
پسندیده کیش، اسماعیل. (1388). پژوهشی در تصاویر و مضامین ترانه و ترانه‌سرایی معاصر فارسی. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
داد، سیما. (1390). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
خالقی، روح اللّه. (1385). سرگذشت موسیقی ایران، بخش 1. تهران: صفیعلیشاه.
دانش طلب، اکبر. (1389). بررسی مبانی زیبا شناسی و بدیع، انواع موسیقی شعر و ویژگی‌های سبکی ترانه، از مشروطیّت تا انقلاب اسلامی. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور استان تهران.
راهکانی، روح انگیز. (1377). تاریخ موسیقی ایران. تهران: پیشرو.
رجایی، احمدعلی. (1353). پ‍ل‍ی‌ م‍ی‍ان‌ ش‍ع‍ر ه‍جایی‌ و ع‍روض‍ی‌ ف‍ارس‍ی‌ در ق‍رون‌ اوّل‌ ه‍ج‍ری‌. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
رشیدی، علی محمد. (1383). یک قرن ترانه و آهنگ. تهران: صفی علیشاه.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1384). سیری در شعر فارسی. تهران: سخن.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1388). موسیقی شعر. تهران: آگه.  
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1342). «کهن ترین نمونه‌ی شعر فارسی: خسروانی‌های باربد». نشریه آرش، شماره 6، صص 18 – 28.
شمیسا، سیروس. (1383). آشنایی با عروض و قافیه. تهران: میترا.    
شمیسا، سیروس. (1386). سیر رباعی در شعر فارسی. تهران: علم.
صفا، ذبیح‌الله. (1375). تاریخ ادبیّات در ایران. تهران: فردوس.
صفربیگی، جلیل. (1387). فصلنامه‌ی شعر. شماره 61، صص 34 و 35.
طبیب‌‌زاده، امید. (1382). تحلیل وزن شعر عامیانه‌ی فارسی. تهران: نیلوفر.
عبداللّهیان، فائقه. (1390). بررسی سیر تحوّل ترانه‌سرایی در ایران پس از انقلاب اسلامی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه گیلان.
غیبی مراغی، ع‍بدالقادر. (1366). ج‍ام‍ع‌ الال‍ح‍ان‌. به اه‍ت‍م‍ام‌ ت‍ق‍ی‌ ب‍ی‍ن‍ش‌، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
غیبی مراغی، ع‍بدالقادر. (1370). شرح ادوار. به اهتمام تقی بینش، تهران: م‍رک‍ز ن‍ش‍ر دان‍ش‍گ‍اه‍ی‌.
فقیری، ابوالقاسم. (1385). سیری در ترانه­های محلّی شیراز. شیراز: نوید شیراز.
فکرت، محمد آصف. (1380). لندی: ترانک‌های مردمی پشتو. مشهد: هشتم.
قنبری، شهیار. (1379). دریا در من. تهران: جاویدان.
ک‍ری‍س‍ت‍ی‍ن‌ س‍ن‌، آرت‍ور. (1363).  ش‍ع‍ر و م‍وس‍ی‍ق‍ی‌ در ای‍ران‌ ق‍دی‍م‌. ترجمه‌ی عباس اقبال، تهران: هنر و فرهنگ.
کیانی، مجید. (1368). هفت دستگاه موسیقی ایران. تهران: مجید کیانی.
گلبن، محمّد. (1382). بهار و ادب فارسی: مجموع یک صد مقاله از ملک الشّعرا بهار. تهران: علمی و فرهنگی.
لطفی، محمدرضا. (1372). کتاب سال شیدا: مجموعه مقالات موسیقی، ویژه‌ی پژوهش در فرهنگ ایران. تهران: موسّسه‌ی فرهنگی هنری شیدا.
نشاط، سیّدمحمود. (1342). زیب سخن یا علم بدیع فارسی. تهران: مهر آیین.
نظامی عروضی، احمد. (1388). چهار مقاله و تعلیقات. تصحیح محمّد قزوینی، به اهتمام محمّد معین، تهران: صدای معاصر.
ناتل خانلری، پرویز. (1346). وزن شعر فارسی. تهران: بنیاد فرهنگ.
مرزی، نگین. (1389). روند شکل گیری و تحوّل مضامین سیاسی و اجتماعی در ترانه‌های ایرانی از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه علم و فرهنگ.
مستوفی، عبداللّه. (1388). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره‌ی قاجاریّه. تهران: زوّار.
مسیح، هیوا. (1386). سه خشتی: ترانه‌های کوچک کرمانج. تهران: نگاه.
مجمل التّواریخ. (1383). تصحیح محمّد تقی ب‍ه‍ار. تهران: دنیای کتاب.
مشحون، حسین. (1373). تاریخ موسیقی ایران. تهران: سیمرغ.
میرصادقی، میمنت. (1376). واژه نامه‌ی هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
همایی، جلال‌الدّین. (1375). تاریخ ادبیّات ایران. تهران: هما.
همایی، جلال‌الدّین. (1339). «غزل و تحوّل اصطلاحی آن در قدیم و جدید». تهران: یغما، شماره 142، صص 77 – 83.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار