بررسی تطبیقی «نوروزی‌نامه» عشقی و «نوروزیة» لاهوتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تبریز

چکیده

با وجود پژوهش‌های سودمند در باب شعر و ادب عصر مشروطه، هنوز بسیاری از جزئیات و جوانب آن به‌درستی بررسی و گزارش نشده است. دو سرودة «نوروزی‌نامة» میرزادة عشقی (م 1303ش) و «نوروزیة» ابوالقاسم لاهوتی (م 1336ش) از جمله آثار این دوره است که تا به امروز کمتر در دایرة توجّه و تحقیق پژوهندگان ادبیات معاصر قرار گرفته است. این دو شعر که از وزن، قالب و نظام قافیه‌آرایی واحدی برخوردارند، در ایام مهاجرت سرایندگان آنها به سرزمین‌های عثمانی در جریان جنگ جهانی اوّل و در استانبول سروده شده‌اند. هر دو شعر در عین بهره‌مندی از وجوه مشترک صوری، محتوایی، شأن نزول، و موقعیت تاریخی و جغرافیایی سرایش، تمایزهای درخور اعتنایی با یکدیگر دارند که بررسی و مقایسة آنها را الزام می‌کند. از میان این دو شعر به‌ویژه «نوروزی‌نامة» عشقی از حیث اشتمال بر نخستین بارقه‌های نوگرایی، میزان گسست از سنت رایج ادبی و نیز برخورداری از صبغة رمانتیک، واجد اهمیت خاصی است. شعر لاهوتی نیز که یک سال پس از شعر عشقی، به مناسبت فرارسیدن نوروز 1298ش / 1337ق و به اقتفای آن سروده شده است، علاوه بر جنبه‌های بلاغی، از جهت وقوف به دیدگاه سیاسی اجتماعی و تلقی میهنی شاعر در آن برهه از حیات وی، و نشان دادن سیر تحول اندیشة او شایستة تأمل و بررسی است. در این مقاله ضمن مقایسة این دو اثر و تبیین موارد اشتراک و تمایز آنها، وجوه بلاغی و میزان گسست هریک از آن دو از موازین سنت ادبی مطالعه خواهد شد و درون‌مایة آنها با توجه به زمینه‌های سیاسی و اجتماعی و گفتمان رایج در آن مقطع تاریخی مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.
کلیدواژه‌ها: درون‌مایه، ساختار، لاهوتی، میرزادة عشقی، نوروزی‌نامه، نوروزیه.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Eshghi’s "Nouruzi-nâme" ("Epistle of a New Year") and Lâhuti’s "Nouruziyye" ("Gift of a New Year")

نویسنده [English]

  • bagher sadrinia
چکیده [English]

A.                Sadrinia*

Tabriz University
Abstract
Despite the useful researches on the literature of Constitution period (Mashrute), many details and aspects of it has not been studied and reported correctly. The two poems, "Nouruzi-nâme" ("Epistle of a New Year") of Mirzâde Eshghi and "Nouruziyye" ("Gift of a New Year ") of Abolqâsem Lâhuti are among the works of that period which have received the least attention of the literary critics and researchers of this age. These two poems which are similar in rhythm, form, rhyme and structure are composed in Istanbul during the migration of their creators to Ottoman during the World War (I). Despite their similarities in form, content, historical and geographical situations in which they have been composed, they have notable differences which make it necessary to study them closely. Among these two poems, Nouruzi-nâme of Eshghi is of great importance since it has modern inclinations, and sets aside the popular literary traditions and has the romantic inclinations, as well. Lâhuti's poem which is composed a year after Eshghi’s, on the occasion of the New Year of 1298 Sh./1337 AH, deserves more reflection on the political and social conditions in which the poet lived and also more reflections on the evolution of the poet's mind. In addition to the comparison of these two poems to find similarities and differences, this paper tries to study the rhetoric of these poems and to show how much they have deviated from the literary tradition. Their contents will also be scrutinized according to the political and social conditions of that time. 




* Associate Professor of Persian Language & Literature, baghersadri@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Words: theme
  • structure
  • Lâhuti's "Nouruziyye"("Gift of a New Year")
  • Mirzâde Eshqi' "Nouruzi-nâme" (Epistle of a New Year)

مراجع

آرین‌پور، یحیی. (1372). از صبا تا نیما. تهران: زوار.  
بهار، محمدتقی. (1371). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران. تهران: امیرکبیر.
جعفری، مسعود. (1384). سیر رمانتیسم در ایران. تهران: مرکز.
خرمشاهی، بهاءالدّین. (1384). ذهن و زبان حافظ. تهران: ناهید.
دولت‌آبادی، یحیی. (1371). حیات یحیی. تهران: عطار.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1389). «تلقی قدما از مفهوم وطن». بخارا، شماره‌ی 75، صص 16-45.
ـــــــــــــــــــــــ. (1368). موسیقی شعر. تهران: آگاه. 
ـــــــــــــــــــــــ. (1359). ادوار شعر فارسی از مشروطه تا سقوط سلطنت. تهران: توس.
صدری‌نیا، باقر. (1375). «مفهوم ملیت در شعر ابوالقاسم لاهوتی». ایران‌شناخت، سال 1، شماره‌ی 2، صص 185-217.
ـــــــــــــ. (1382). «پیدایش و تحول شعر رمانتیک در ایران». مجله دانشگاه فردوسی مشهد، سال 36، شماره‌ی1، صص 199-216.
ـــــــــــــ. (1383). «تجلی عواطف میهنی در شعر میرزاده‌ی عشقی». فصلنامه دانشگاه تربیت معلم آذربایجان، سال1، شماره‌ی2، صص33-57.
طوسی، خواجه‌نصیر‌الدین. (1369). معیار‌الاشعار. تصحیح جلیل تجلیل، تهران: جامی و ناهید.
عارف قزوینی، ابوالقاسم. (1384). دیوان عارف قزوینی. به کوشش ولی‌الله درودیان، تهران: صدای معاصر.
عشقی، سیدمحمدرضا. (1357). کلیات مصور میرزاده‌ی عشقی. به اهتمام مشیرسلیمی، تهران: امیرکبیر.
کریمی حکاک، احمد. (1384). طلیعه‌ی تجدد در شعر فارسی. ترجمه‌ی مسعود جعفری، تهران: مروارید. 
کسروی، احمد. (1384). تاریخ هیجده‌ساله‌ی آذربایجان. تهران: مجید. 
لاهوتی، ابوالقاسم. (1358). دیوان ابوالقاسم لاهوتی. به کوشش احمد بشیری، تهران: امیرکبیر. 
مکی، حسین. (1363). تاریخ بیست‌ساله. تهران: امیرکبیر.
ناظم‌الاسلام کرمانی، محمد. (1363). تاریخ بیداری ایرانیان. تهران: امیرکبیر.
وطواط، رشید‌الدین. (1362). حدائق‌السحر فی دقائق‌الشعر. تصحیح عباس اقبال، تهران: طهوری و سنایی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار