مبانی زیبایی‌شناسی و چگونگی کارکرد عوامل انسجام در شعر با بررسی «کتیبه» اخوان ثالث و «خوابی در هیاهو» از سهراب سپهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

مسأله‌ای که پژوهش حاضر بدان می‌پردازد، تأثیر مبانی زیبایی‌شناسی بر چگونگی کارکرد عوامل انسجام در شعر است؛ در الگوی انسجام متنی هالیدی و حسن، ارجاع، جایگزینی، حذف، عوامل ربطی و انسجام واژگانی ابزارهای انسجام و دریافت پیام از متن برشمرده‌ شده ‌است. حال در پژوهش حاضر، این پرسش‌ها مطرح است که در شعر و کارکرد ادبی زبان چه عواملی می‌تواند سبب انسجام و در‌یافت پیام ‌شود؟ و در شعرهایی که فاقد انسجام به نظر می‌آیند، دریافت پیام از متن چگونه صورت می‌گیرد؟ همچنین به این پرسش اساسی می‌پردازیم که مبانی زیبایی‌شناسی چه تأثیری بر کارکرد عوامل انسجام در شعر دارند؟
به منظور پاسخ به پرسش‌های فوق، شعر «کتیبه» از اخوان ثالث و «خوابی در هیاهو» از سهراب سپهری از نظر کارکرد عوامل انسجام مورد بررسی قرار گرفته‌ است؛ کارکرد قوی عوامل انسجام در «کتیبه» و ضعف یا فقدان آن‌ها در «خوابی در هیاهو» نشان داده شده و این نتیجه به دست آمده که شعر اخوان با اصول زیبایی‌شناسی کلاسیک که هنر را عبارت از هماهنگی، تناسب و اعتدال می‌داند، هم‌سو است و در پرتو این نگرش به انسجامی نیرومند دست یافته اما شعر «خوابی در هیاهو»ی سپهری و اشعاری مانند آن در مجموعه‌های «زندگی خوابها» و «آوار آفتاب» با اصول زیبایی شناسی مدرن و هنر سوررئالیستی هم‌جهت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Aesthetics Principles and Cohesive Factors in Poetry: Akhavan Sales’s “Katibe” and Sohrab Sepehri’s “Khabi Dar Hayahou”

نویسنده [English]

  • maryam dorpar
چکیده [English]

This study discusses the effect of aesthetics principles on factors of cohesion in poetry. Halliday and Hassan’s model of textual cohesion understands reference, ellipsis, substitution, lexical cohesion and conjunction as devices building cohesion and causing message perception from texts. This study seeks answers to questions that follow: what factors can make cohesion and perception of message possible in poetry and literary use of language? And how message perception is possible in the poems apparently lacking in cohesion?  We also discuss what aesthetics principles affect the cohesion in poetry. In order to answer the above questions, Akhavan Sales’s “Katibe” and Sohrab Sepehri’s “Khabi Dar Hayahou” are studied in the light of the factors of cohesion. The strong usage of cohesive factors in “Katibe” and lack or loss of them in “Khabi Dar Hayahou” are shown with the result that Akhavan’s poem is consistent with classic aesthetics principles which know art as coordination, proportion, and temperance, and Sales has reached a strong cohesion by respecting these approach it whereas Sepehri’s “Khabi Dar Hayahou” and poems like that in the collections “Zendegi e Khabha” and “Avare Aftab” reveal principles of modern aesthetics and features surrealistic art. Hence it apparently is an amalgam of paradoxes, ruptures, dispersal and empty spaces but it finally achieves some kind of unity and through poet’s intellect and the deep philosophy which underlies the poem. In this article we have indicated that in addition to what Haliday and Hassan counted as the factors of textual cohesion in poetry and literature use of language, the narration and musical and visual cohesion have special roles. The purpose of this research is to clarify the way classic aesthetics, modern aesthetics and surrealistic art affect cohesive factors in poetry.
Key words: Poetry, Aesthetics Principles, Cohesion, Katibe, Khabi Dar Hayahou

کلیدواژه‌ها [English]

  • poetry
  • Aesthetics Principles
  • cohesion
  • Katibe
  • Khabi Dar Hayahou

مراجع

اخوان ثالث، مهدی. (1370). از این اوستا. تهران: مروارید.
تاکی، گیتی. (1378). «پیوستگی و همبستگی متن یا انسجام و ارتباط مطالب در زبان فارسی»، مجلّه زبان‌شناسی،  شماره 1و 2، صص 73-81.
جهانگیری، نادر. (1384). «انسجام واژگانی در داستان‌های کوتاه فارسی برای کودکان». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال 38، شماره151، زمستان 1384.
حجت‌اله طالقانی، آزیتا. (1379). «انسجام واژگانی ونقش آن در ترجمه». مجلّه مترجم. سال9، شماره 32، بهار و تابستان 1379.
حسن­زاده میرعلی، عبدالله و قنبری عبدالملکی، رضا. (1391). «تحلیل ریخت­شناسی رواین اسطوره­ای «کتیبه» بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ». فصلنامه‌ی پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، سال 3، شماره 3 (پیاپی 11)، پاییز 1391، صص 81- 100.
دستغیب، عبدالعلی. (1353). «سهراب سپهری و عرفان جدید». پیام نوین، دوره 10، شماره 11، شهریور و مهر1353.
دیچز، دیوید. (1366). شیوه­های نقد ادبی. ترجمه غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدقیانی، تهران: علمی.
روزبه، محمدرضا. (1379). «یکبار دگر نیز بگردانیمش (تحلیل و تفسیری بر شعر «کتیبه» سرودۀ اخوان ثالث)». مجله شعر، بهار، شماره 28، صص 58- 63.
سپهری ، سهراب. (1386). هشت کتاب. تهران: طهوری.
شعبانلو، علیرضا. ملک ثابت، مهدی. جلالی پندری، یداله (1387). «فرایند دستوری در شعر بلند از عمعق بخارایی». پژوهشنامه زبان وادب فارسی (گوهر گویا)، بهار 1387، پیاپی 5، 165- 187.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1376). موسیقی شعر. تهران: نقش جهان.
شمس لنگرودی، محمد. (1370). تاریخ تحلیلی شعرنو. تهران: مرکز.
غلام­حسین­زاده، غلام­حسین. نوروزی، حامد. (1389). «نقش تکرار آوایی در انسجام واژگانی شعر عروضی فارسی». ادب و زبان (نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان)، پیاپی 24، صص 251- 281.
غیاثی، غلامرضا. (1373). انسجام در زبان فارسی. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، 1373.
مالیمر، تیمور (1388)، «ساختار منسجم غزلیات حافظ شیرازی». فنون ادبی، پاییز و زمستان 1388، شماره 1، صص 41- 56.
ولک، رنه. (1373- 1378). تاریخ نقد جدید. (4جلد). ترجمه‌ی سعید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
یاحقی، محمدجعفر و فلاحی، محمدهادی. (1389). «انسجام متنی در غزلیات سعدی و بیدل دهلوی، بررسی و مقایسه ده غزل از سعدی و ده غزل از بیدل». ادب و زبان (نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان)، پیاپی 24، صص 327- 346.
یارمحمدی، لطف الله. (1372) شانزده مقاله در زبان­شناسی کاربردی و ترجمه. شیراز: نوید.
ـــــــــــــــــــــ (1373). «ساخت گفتمانی و متنی رباعیّات خیّام و منظومه­ی انگلیسی فیتز جرالد». مجموعه مقالات دومین کنفرانس زبانشناسی نظری و کاربردی، به کوشش سیدعلی میرعمادی، انتشارات دانشگاه علّامه طباطبایی: صص 601 -620 .
Abrams. M. H.A. (1999). glossary of Literary Terms. Heinle & Heinle, 7th Ed.
Brown. G. & Yule.G. (1989). Discourse Analysis. New York: Cambridge.
Chris Baldic. (2004). Dictionary of Literary Terms. Oxford. 
G.(2002) Pragmatics and Discourse. London and New York. Cutting.  
Halliday. M. A. K and R. Hassan. (1976). Cohesion in English. London: Longman.
Mayakovsky. (1970) How are Verses made? Translated from Russian by G. M. Hyde.  London.
Noormohammadi. E. A. (1988). Contrastive Analysis of Cohesion in English and Persian. Shiraz University.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار