بررسی رباعیات خیام از منظر گفتمان شناسی انتقادی با بهره گیری از مؤلفه های جامعه شناختی-معنایی گفتمان مدار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

چکیده

با وجود روش های متعدد تحلیل گفتمان انتقادی در زبان انگلیسی٬ هنوز چارچوب تحلیلی مناسبی جهت مطالعه منابع غنی شعر و ادب فارسی در این زبان تعبیه نشده است. لذا٬ پژوهش حاضر کوششی است در چارچوب گفتمان شناسی انتقادی به منظور تحلیل گزیده ای از رباعیات خیام با بهره گیری از الگوی تحلیلی پیشنهادی توسط یارمحمدی(۱۳۹۱) که خود برگرفته از الگوی تحلیل گفتمان انتقادی ون لیوون (١٩٩۶) می باشد. در این پژوهش٬ علاوه بر تحلیل کیفی ٤٠ رباعی از رباعیات خیام که بصورت تصادفی انتخاب گردیده اند٬ از روش- های تحلیل کمّی نظیر محاسبه فراوانی و آزمون مربع خی نیز استفاده شده است. نتایج بررسی های کمّی حاکی از آن است که در میان مؤلفه های گفتمان مدار موجود در الگوی مورد نظر٬ اظهار با قرینه فحوایی در مقایسه با اظهار با قرینه لفظی از فراوانی معناداری برخوردار است. همچنین٬ نتایج این پژوهش مؤید کارایی الگوی تحلیل گفتمان انتقادی مذکور در بررسی متون ادبی به ویژه انواع شعر می باشد. امید است نتایج به دست آمده از این پژوهش توانسته باشد با اراﺋﻪ چارچوبی تحلیلی که در زبان فارسی تازگی دارد گام ﻣﺆثری در جهت ارائه الگوهای تحلیل گفتمان شناختی جامع و نظام مند به منظور تحلیل متون مختلف در زبان فارسی بردارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Discourse Analysis of Khayam's Quatrains with References to Socio-semantic Discursive Features

نویسندگان [English]

  • Maryam Sharif
  • Lotfollah Yarmohammadi
چکیده [English]

Despite the existence of various models of critical discourse analysis in English, the Persian language still lacks an appropriate model for critical analysis of its rich literature and poetry. Therefore, this study is an attempt to carry out a critical discourse analysis of Khayam’s according to Yarmohammadi’s (2012) analytical model which itself is based upon Van Leeuwen’s model (1996). This study applied qualitative methods of data analysis in addition to quantitative ones including computation of frequency and Chi-Square test. Quantitative analysis of the data revealed that, among discursive features of various types proposed in this model, functional contexts showed a significantly higher frequency than literal contexts. The results from this study also indicated the efficiency of Yarmohammadi model in study of literary texts, especially poetry. In the end, it is hoped that the results from this study could pave the way for proposing more comprehensive models of critical discourse analysis particularly for the Persian language by offering a fresh critical framework for Farsi language.
Key words: Discursive Structures, Critical Discourse Analysis, Discursive Components, Socio-Semantic Components.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical discourse analysis
  • discursive features
  • discursive structures
  • socio-semantic features

مراجع

احمدی، بابک. (١٣٨۵). ساختار و ﺗﺄویل متن. تهران: مرکز.
آقاگل زاده، فردوس. (١٣٨٦). «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات». ادب پژوهی، ، دوره ١، شماره ۱، صص١۷-۲۸.    
داوری اردکانی، رضا؛ نیلی پور، رضا؛ قاﺋمی‌نیا، علیرضا؛ جاج، آنتونی و یارمحمدی، لطف الله. (١٣٩۱). زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی. تهران: هرمس.
زاهدی، کیوان و ایمانی، آسیه. (١٣٩۰). «زن در ضرب المثل‌های انگلیسی: رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان». دوفصلنامه‌ی نقد زبان و ادبیات خارجی، سال 4، دوره ۴، شماره ۷، صص۸۱-١۱۳.
فلاحی، محمد‌هادی؛ توکلی، نسترن و صاحبی، سیامک. (١٣٨٩). «بررسی و نقد روایی گلستان بر اساس نظریه‌ی تحلیل انتقادی گفتمان». فصلنامه‌ی پژوهشزبانوادبیاتفارسی، دوره ۸ ، شماره ١٦، صص١٠٩-١۳۳.
مجذوب صفا، امیرعباس. (١۳٦۴). رباعیات حکیم عمر خیام. تهران: اقبال.
محسنی، محمدجواد. (١٣٩۱). «جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف». فصلنامه‌ی معرفت فرهنگی اجتماعی، سال سوم، دوره ۳، شماره۳، صص٦۳-۸٦.
هدایت، صادق. (۱۳۱۳). ترانه‌های خیام.تهران: تدبیر.
یارمحمدی، لطف الله. (١٣٨٣). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.
ـــــــــــــــــــ. (١٣٨۵). ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی. تهران: هرمس.
 ــــــــــــــــــ. (١٣٨٩). از شیراز تا کشمیر: مجموعه مقالات در آموزش زبان. شیراز: فانوس اندیشه.
Fairclough, N. (1989). Language and power. London: Longman.
Hodge, R. & Kress, G. (1979).  Language as ideology. London: Routledge.
Van Dijk, T.A. (1996). Discourse, power and access. In C.R. Caldas-Coulthard & M. Coulthard, (Eds.), Texts and practices: Readings in critical discourse analysis, pp. 84-104. London: Routledge.
Van Leeuwen, T. (1996). The representation of social actors.  In C.R. Caldas-Coulthard & M. Coulthard, (Eds.), Texts and practices: Readings in critical discourse analysis, pp. 32-70. London: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار