لزومِ تصحیحِ دوباره‌ی غزلیاتِ شمس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات عرفانی دانشگاه شیراز

چکیده

تصحیح متون کهن همواره موردِ توجّه ادب دوستانی بوده که دغدغه‌شان فراهم کردن ِمتنی منقّح و نزدیک به گفتارِ مؤلف است. یکی از متونِ بحث برانگیز از لحاظ تصحیح، کلیّاتِ شمس تبریزی از جلال‌الدّین محمّد مولوی است. این اثر سترگ به دلیل حجمِ گسترده‌ی آن و مشوّش بودنِ نسخِ موجود از آن،‌ هنوز متنِ کاملاً قابلِ اعتمادی از جهتِ تصحیح ندارد، در سال 1344ـ1336 توسط مولوی‌شناسِ گرانقدر استاد بدیع‌الزمانِ فروزانفر به شکلِ انتقادی تصحیح شده و همواره موردِ بحثِ پژوهش‌گرانِ مختلف قرار گرفته‌است. در این پژوهش، تحتِ عنوان‌های زیر، برآنیم که لزوم تصحیحِ دوباره‌ی غزلیاتِ شمس و نقد تصحیح‌های موجود را مورد بررسی قرار دهیم و آرایِ بزرگانِ ادب را در این مورد برشماریم؛ این عناوین عبارتند از: 1. مقدّمه و پیشینه‌ی تصحیح غزلیات شمس، 2. تصحیحِ استاد فروزانفر و نقد آن، 3. تصحیح دکتر توفیق سبحانی و نقد آن، 4. نکاتی درباره‌ی دیوان مصحَّح استاد فروزانفر و دکتر توفیق سبحانی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The necessity of reedition of Ghazaliyat-E Shams

چکیده [English]

Correcting and editing ancient manuscripts have always occupied those men of letters who want to prepare a correct text which is close to author's creation. Ghazaliyat-E Shams-E Tabrizi by Jalal al Din Rumi is one of controversial texts in terms of edition work. There is still no reliable version of this prodigious work due to its great size and confusion in its manuscripts. In 1336-1344 Ghazaliyat-E Shams was critically edited by the prestigious Rumi scholar Badi al-Zaman Foruzanfar whose edition has been debated for many times by various researchers. In this article and in the following format, authors try to assert the need for a re-edition of Ghazaliyat-E Shams, to examine the existing editions, and to investigate view of researchers: 1. Preface and background of Ghazaliyat-E Shams edition. 2.Professor Foruzanfar's edition and a critique. 3.Dr. Tofigh Sobhani's edition and a critique. 4. Some points about Professor Froozanfar’s and Dr. Tofigh Sobhanie’s corrected edition.
Key Words: Ghazaliyat-E Shams, Moulavi Rumi, Ghazaliyat-E Shams’ Manuscripts, Foruzanfar, Tofigh Sobhani.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghazaliyat-E Shams
  • Moulavi Rumi
  • Ghazaliyat-E Shams’ manuscripts
  • Foruzanfar
  • Tofigh Sobhani

مراجع

آتابای، بدری. (2535، معادل 1355). فهرست‌ دیوان‌های خطی کتابخانه‌ی سلطنتی. تهران: زیبا.
افشار، ایرج و هانس روبرت، رویمر. (1376). سخنواره: پنجاه و پنج گفتار پژوهشی به یاد پرویز ناتل خانلری، تهران: توس.
دانش‌پژوه، محمّدتقی. (1348). فهرست میکروفیلم‌های کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. تهران: دانشگاه تهران.
درایتی، مصطفی. (1389). فهرستواره دست‌نوشته‌های ایران (دنا). ویراستاری مجتبی درایتی، تهران: کتابخانه‌ی موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
دهباشی، علی. (1384). تحفه‌های آن جهانی. تهران: سخن.
دین لوئیس، فرانکلین. (1385). مولانا دیروز تا امروز، شرق تا غرب. ترجمه‌ی حسن لاهوتی، تهران: نشر نامک.
سبحانی، توفیق هـ . (1373). فهرست نسخه‌های خطی فارسی کتابخانه‌های ترکیه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ــــــــــــــــــ . (1386الف). «دیوان کبیر قونیه و کلیّات شمس استاد فروزانفر». ادب‌پژوهی، سال 1، شماره‌ی 2، صص 95ـ115.
ــــــــــــــــــ . (1386ب). «ما ماتِ توییم شمس تبریز». گفت‌وگو با توفیق سبحانی، کتابِ ماهِ ادبیات، سال 1، شماره‌ی 6 پیاپی، صص 5ـ9.
سلطان ولد. (1338). دیوان سلطان ولد با مقدمه ی سعید نفیسی. تهران: کتابفروشی رودکی.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1385). گزیده‌ی غزلیات شمس. تهران: علمی فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــ . (1387). غزلیات شمس. مقدّمه، گزینش و تفسیر محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.
صدیق بهزادی، ماندانا. (1351). کتاب‌نامه‌ی مولوی. تهران: مؤسسه‌ی تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی، مرکز خدمات کتابداری.
عطّار، محمّد بن ابراهیم. (1388). الهی‌نامه. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
فروزانفر، بدیع‌الزّمان. (1390). رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال‌الدّین محمّد، مشهور به مولوی. تهران: زوّار.
ـــــــــــــــــــ . (1387). احادیث و قصص مثنوی. ترجمه‌ی کامل و تنظیم مجدد حسین داودی، تهران: امیرکبیر.
مجاهد، احمد. (1385). «کلیات غزلیات شمس تبریزی (مورَّخ 654؟ق)». نامه‌ی بهارستان،‌ سال 6، شماره‌ی 1و2، صص 374ـ376.
مشتاق‌مهر، رحمان. (1388 الف). «نگاهی به حواشی کلیات شمس بر اساس نسخه‌ی مورَّخ 770 به تصحیح توفیق سبحانی». کتابِ‌ ماهِ ادبیات، سال 2، شماره‌ی 26، 76ـ91.
ـــــــــــــــــــ . (1388ب). «نگاهی دیگر به نسخه‌ی قونیه و تصحیح فروزانفر از کلیات شمس». ادب‌پژوهی، سال 2، شماره‌ی 7و8، صص230ـ207.
ـــــــــــــــــــ . (1391). «تا تصحیح نهایی دیوان کبیر: نسخه‌ی قونیه یا تصحیح فروزانفر؟». دوفصل‌نامه‌ی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال 3، شماره‌ی 6، صص 179ـ143.
منزوی، احمد. (1348). فهرست نسخه‌های خطی فارسی. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی منطقه‌ای.
مولوی، جلال‌‌الدّین محمد. (1363). کلیات شمس یا دیوان کبیر.10جلد، با تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــــــــ . (1386الف). دیوان کبیر، کلیات شمس تبریزی (چاپ عکسی از رویِ نسخه‌ خطّی موزه‌ی مولانا در قونیه). به اهتمامِ توفیق، هـ سبحانی، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
ـــــــــــــــــــــــــ . (1386ب). دیوان کبیر، کلیات شمس تبریزی (نسخه‌ی قونیه). 2جلد، توضیحات، فهرست و کشف‌الابیات و تصحیح توفیق هـ سبحانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ــــــــــــــــــــــــ . (1384). فیه ما فیه. تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــ . (1374). دیوان شمس تبریزی. به کوشش منصور مشفق، با مقدّمه‌ی جلال‌الدّین همایی، تهران: صفی‌علیشاه.
مینوی، مجتبی. (1381). «لزوم اهتمام در چاپ کردن کتاب مولانا به طریقِ تصحیح انتقادی». مجله‌ی آینه‌ی میراث، سال5، شماره‌ی 1، صص 88 ـ93.
http://www.farsnews.com

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار