بازتاب هنری ، معنایی و اجتماعی پیشه ها در شعر خاقانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

چکیده

انسان موجودی اجتماعی است و کار و پیشه وجه اشتراک و شرط لازم زندگی انسان در جامعه است.از سوی دیگر یکی از ساده ترین و در دسترس ترین ابزاری که می تواند دست مایه ی آفرینش هنری یک شاعر قرار بگیرد همین پیشه ها است.خاقانی با به کار بردن نزدیک به240 پیشه در دیوان اشعار خود،نشان داده که آشنایی کامل با اکثر پیشه های دوران خود دارد. خاقانی برای آفرینش صور خیال به کمک پیشه ها،شگردهای متنوعی را به کار گرفته است. در این مقاله برای بازیابی و روشن شدن این شگردها ، 8 پیشه ی ساده و مردمی به طور جامع و دقیق از سه منظر معنایی ، هنری و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته اند. نتیجه به دست آمده نشان می دهد که خاقانی علاوه بر استعاره ، تشبیه ، تلمیح ، مراعات نظیر ،ارسال المثل و اسلوب معادله که آرایه هایی معمول و شناخته شده هستند شگردهای ویژه ای نیز دارد که عبارتند از ؛ تداعی های شاعرانه ، هنجار گریزی، سمبل آفرینی ، استفاده از تضاد یا هماهنگی و تشابه میان پیشه ها ، بهره بردن از پیشه های اسطوره ها، ساخت ترکیب های تازه، بهره گیری از ضرب المثل های ساخته شده از پیشه ها، استفاده از هنجارهای پیشه ها و آفرینش هنری با پیشه های خانوادگی. از منظر اجتماعی و روانشناسی نیز می توان گفت دیدگاه شاعر نسبت به پیشه ها متاثر از دیدگاه جامعه است اما در مواردی شاعر با توجه به تجربه های شخصی ، دیدگاه مخصوص به خود را دارد .

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Artistic, social and semantic reflection of occupations in Khaghani's Poetry

نویسندگان [English]

  • mohammadhossein amanat 1
  • mohammadhossein karami 2
1 M.A.student in persian language & literature shiraz university
2 prof of persian language & literature shiraz university
چکیده [English]

The human is a social creature and occupation is common and necessary trait of human life. On the other hand, occupations are one of the easiest and most accessible tool that can be used by poet for artistic creations. Khaghani applied almost 240 occupations in his poetry, which is shows his great familiarity with most of occupations of his time. Khaghani has used different techniques to create imagery by occupations. To recover and clear present techniques, meaning, artistic and social aspects of 8 simple and popular occupations have been investigated comprehensively and accurately in this paper. The results obtained indicate that in addition to Common literary arrays as simile, metaphor, allusion, symmetry, paroemia and equivalent method, Khaghani has special techniques that are : Poetic associations , Avoiding norm, Symbol creation, Usage of contrast or harmony and the similarity between occupations, Utilizing occupations of myths , Creating new compositions, Using proverbs made from occupations, Usage of occupations norms and Artistic Creations by Family Occupations. From social and psychological point of view, it can be said that the poet's view towards occupation is influenced by public perceptions ; but In some cases, poet has his own special viewpoint based on personal experience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ironsmith
  • Khaghani poetries
  • Goldsmith
  • Tailor
  • Butcher
  • Artistic applications of occupations

مراجع

آملی‏، شمس‌الدین محمد بن محمود. (1381). نفائس الفنون فی عرائس العیون. تصحیح أبوالحسن شعرانی‏، تهران‏: اسلامیه.
ابن الاخوه، ضیاءالدین محمد بن محمد بن أحمد بن أبی زید القرشی. (1360). آیین شهرداری.‌ ترجمه‌ی جعفر شعار، تهران‏: بنگاه نشر و ‌ترجمه کتاب وابسته به علمی و فرهنگی‏.
ابن بابویه، محمد بن علی‏. (بی تا). ‌ترجمه‌ی من لا یحضره الفقیه‏. ‌ترجمه‌ی علی اکبر غفاری و محمدجواد غفاری و صدر بلاغی، تهران: صدوق‏.
ابن خلدون، عبدالرحمن. (1359). مقدمه‌ی ابن خلدون.‌ ترجمه‌ی محمد پروین‌گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1389). قانون.‌ ترجمه‌ی عبدالرحمن شرفکندی، تهران: سروش.
استعلامی، محمد. (1387). نقد و شرح قصاید خاقانی بر اساس تقریرات استاد فروزان فر. تهران: زوار.
انوری، حسن. (1390). فرهنگ کنایات سخن. تهران: سخن.
انوری، محمدبن‌محمد. (1377). دیوان انوری. به‌اهتمام محمدتقی‌مدرس‌رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.
برزگر خالقی، محمدرضا. (1390). شرح دیوان خاقانی. تهران: زوار.
برهان، محمدحسین‌بن‌خلف‌تبریزی. (1361). برهان‌قاطع. به‌اهتمام ‌محمدمعین، تهران: امیرکبیر.
بهار، محمدتقی. (1365). نغمه‌ی کلک بهار. به کوشش محمود رفعت، تهران: موسسه‌ی چاپ و انتشارات علمی.
توسلی، غلامعباس. (1385). جامعه‌شناسی کار و شغل. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).
خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل بن علی نجار. (1388). دیوان خاقانی شروانی. به‌کوشش سیدضیاالدین سجادی، تهران:زوار.
خدیوجم، حسین. (1354). مقدمه‌ی کیمیای سعادت. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
دشتی، علی. (1364). خاقانی شاعری دیر آشنا. تهران: اساطیر.
دهخدا، علی اکبر. (1383). أمثال و حکم. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــ. (1373). لغت‌نامه‌ی دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
رامپوری، غیاث الدین محمد بن جلال الدین بن شرف الدین. (1363). غیاث اللغات. به کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.
زاکانی، عبید. (1353). کلیات عبید زاکانی. با تصحیح و مقدمه‌ی عباس اقبال‌آشتیانی، تهران: اقبال.
سجادی، سیدضیاالدین.(1382). فرهنگ لغات و تعبیرات با شرح اعلام و مشکلات دیوان خاقانی شروانی. تهران: زوار.
السمعانی‏، أبوسعدعبدالکریم بن محمد بن منصور التمیمی. (1382ق). الأنساب. تصحیح عبدالرحمن معلمی‏، حیدرآباد: دائره المعارف العثمانیه.
شمیسا، سیروس. (1385). بیان. تهران: میترا.
ــــــــــــــــ. (1387). فرهنگ اشارات. تهران: میترا.
ــــــــــــــــ. (1389). فرهنگ تلمیحات. تهران: میترا.
الشیخلی، صباح ابراهیم سعید. (1362). اصناف در عصر عباسی. ‌ترجمه‌ی ‌هادی عالم‌زاده، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صفا، ذبیح الله. (1388). تاریخ ادبیات ایران (خلاصه‌ی جلد اول و دوم). تهران: ققنوس.
ظهیری سمرقندی‏، محمد بن علی. (1381). سندباد نامه.تصحیح محمدباقر کمال‌الدینی‏، تهران: میراث مکتوب‏.
عبدالرسولی، علی. (1357). حاشیه‌ی دیوان خاقانی. تهران: انتشارات کتابخانه‌ی خیام.
عبداللهی، منیژه. (1392). «استفاده از آینه، نوعی درمان برای بیماری لقوه در تاریخ پزشکی ایران». مجله سیستم‌های فازی ایران، شماره‌ی 10، صص103-108.   
عوفی‏، سدیدالدین محمد. (1386). متن انتقادی جوامع‌الحکایات و لوامع‌الروایات. تصحیح امیربانو مصفا و مظاهر مصفا، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.‏
غزالی، ابوحامد محمد بن محمد. (1386). احیاء علوم‌الدین (ترجمه). ترجمه‌ی مویدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: علمی فرهنگی.
غزالی، ابوحامد محمد بن محمد.(1354). کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیوجم، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه(دفتریکم). به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی(مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی).
فروزان‌فر، بدیع‌الزمان. (1361). مقدمه‌ی مصحح‌ترجمه‌ی رساله‌ی قشیریه. تهران: علمی و فرهنگی.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1389). گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی. تهران: مرکز.
کندلی هریسچی، غفار. (1374). خاقانی شروانی حیات، زمان و محیط او. ترجمه‌ی میرهدایت حصاری، تهران: نشر دانشگاهی.
گلچین معانی، احمد. (1341). شهر آشوب در شعر فارسی. تهران: امیرکبیر.
ماهیار، عباس. (1388). شرح مشکلات خاقانی ثری تا ثریا. کرج: جام گل.
معدن‌کن، معصومه. (1377). نگاهی به دنیای خاقانی(ج2). تهران: نشردانشگاهی.
معین، محمد. (1361). حاشیه‌ی برهان قاطع. تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال‌الدین‌محمد‌بن‌محمد. (1382). شرح‌ جامع مثنوی معنوی. کریم زمانی، تهران: اطلاعات.
میبدی، رشیدالدین احمدبن‌ابی‌سعد.(1371). کشف‌الأسرار و عده‌الأبرار. تهران: امیرکبیر.
میدانی، ابوسعد سعید بن احمد. (1377). الأسمی فی الأسماء. تصحیح جعفرعلی امیدی‌نجف‌آبادی، تهران: اسوه.
نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد. (1413 ق‏). اخلاق ناصری‏. تهران: علمیه اسلامیه‏.
نظامی، الیاس‌بن‌یوسف. (1385). خسرو و شیرین. تصحیح حسن وحیددستگردی، به‌اهتمام سعید حمیدیان، تهران: قطره.
النویری‏، شهاب‌الدین أحمد بن عبدالوهاب. (1423ق). نهایه الأرب فی فنون الأدب. قاهره: دار الکتب و الوثائق القومی.
نیشابوری، ابراهیم بن منصور. (1384). قصص الانبیاء. تهران: علمی فرهنگی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار