گفتگو در شعر فروغ فرّخ زاد با تکیه بر منطق مکالمه ی میخاییل باختین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه مازندران

چکیده

میخاییل باختین، صاحبِ نظریه ی منطق مکالمه بر ویژگی گفتگویی متون مختلف تأکید دارد و آن را حاصل تعامل متقابل گوینده و شنونده می داند. از دیدگاه او گفتگو در بستر اجتماعی شکل می گیرد و با گفتارهای گذشته و آینده در تعامل است. اگرچه از دیدگاه او از میان انواع ادبی تنها رمان واجد ویژگی های منطق گفتگویی و چند صدایی بوده و شعر به دلیل گزینش های محدود و خالی بودن از حضورِ « دیگری» در خور توجه از دیدگاه مذکور نمی باشد، اما شعر فروغ فرّخ‌زاد به سبب گزینش‌های گسترده،آفرینش فضاها و موقعیّت‌های حضور دیگران و کاربرد واژگان، مضامین و مفاهیم غیر مرسومی که شاعر آزادانه و به دور از هنجارهای رایج شعری، وارد زبان شعر می‌کند، دارای ویژگی های گفتگویی است و عمده ترین شگردهایی که فروغ برای فضاسازی گفتگو به کار می گیرد، عبارتند از: 1)کاربرد ضمایر من، تو و او 2)گزاره های خطابی 3)چند صدایی 4)کارناوال. شعر فروغ هرچه از سه مجموعه ی آغازین به سوی دو مجموعه ی پایانی به پیش می رود، از تعلقات فردی فاصله گرفته، صبغه ی اجتماعی می پذیرد و از تک صدایی به چند صدایی می گراید. گزاره های پرسشی، امری و ندایی، مهم ترین گزاره هایی هستند که بر منطق گفتگویی فروغ دلالت دارند و بیان روایی برجسته ترین شگرد او برای آفرینش فضای چند صدایی است و انتقادهای صریح و تلخ او شعرهایش را به سخن کارناوالی نزدیک ساخته و بر خاصیت گفتگویی و تعاملی شعرش افزوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Conversation in poetry of Forough based on Mikhail Bakhtin's dialogism

نویسندگان [English]

  • ali akbar bagheri khalili
  • • Marzieh haghighi
چکیده [English]

Mikhail Bakhtin,the owner of dialogism theory, emphasis on different conversational features of texts,and considers it as a result of interaction between speaker and listener. On the basis of his perspective, conversation takes place in social context and indeed is in interaction within future and past discourses.
Although based on his view,Novel features are only eligible for dialogism among variety forms of literacy, and due to the limited selection of poetry and absence of (else), is not remarkable from the view given.But the poetry of Forough, due to extensive selection, atmosphere, the positions of others, word usage, content s and unconventional concepts, entered in to language of poetry freely away from the common norms of poems, possess conversational features and the main method that forough farokhzad uses for creating conversation atmosphere is as following: a) using pronouns such as (I, she, you), b) Oratorical statements, c) Voice polyphony, d) Carnival.
As moving forward from three initial sets towards two final sets, forough’s poems would be away from individual relations, adopt Social concubine and would tend from Monologue to voice polyphony. Question,Exclamatory and Imperative propositions are the most important proposition which would denote dialogism of forough and narrative expression is the most prominent technique of her in creating voice polyphony atmosphere and herexplicit criticism and diatribe made her poems close to carnival of words and increase the conversational and interactional features of her poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mikhail Bakhtin's
  • Forough farokhzad
  • dialogism
  • carnival
  • voice polyphony
احمدی، بابک. (1378) ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
باختین، میخاییل. (1373) سودای مکالمه، خنده، آزادی. ترجمه­ی محمد پوینده، تهران: آرست.
ــــــــــــــــ . (1384) زیبایی­شناسی و نظریه­ی رمان. ترجمه­ی آذین حسین­زاده، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات هنری.
بوبر، مارتین. (1380) من و تو. ترجمه­ی ابوتراب سهراب و الهام عطاردی، تهران: فرزان روز.
پژوهنده، لیلا. (1384) «فلسفه و شرایط گفت­وگو از چشم­انداز مولوی با نگاهی تطبیقی به آرای باختین و بوبر». مقالات و بررسی­ها، دفتر 77 (2)، صص 11- 34.
پورنامداریان، تقی. (1385) «منطق گفت­وگو و غزل عرفانی». مطالعات عرفانی، شماره­ 3، صص 15- 30.
ترابی، ضیاءالدین. (1376) فروغی دیگر: نگاهی تازه به شعرهای فروغ فرّخزاد. تهران: دنیای نو.
تودوروف، تزوتان. (1373) «باختین: بزرگ­ترین نظریه پرداز ادبیات در قرن بیستم». سودای مکالمه، خنده، آزادی: میخاییل باختین. ترجمه­ی محمّد پوینده، تهران: آرست.
ـــــــــــــــــ . (1377) منطق گفت­وگویی میخاییل باختین. ترجمه­ی داریوش کریمی، تهران: مرکز.
جلالی، بهروز. (1377) جاودانه­زیستن در اوج ماندن. تهران: مروارید.
حسین­پورچافی، علی. (1384) جریان­های شعری معاصر فارسی. تهران: امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1386) زمینه­ی اجتماعی شعر فارسی. تهران: اختران.
شمیسا، سیروس.(1372) نگاهی به فروغ. تهران: مروارید.
ـــــــــــــــ .(1388) نقد ادبی. تهران: میترا.
عابدی، کامیار. (1377) تنهاتر از یک برگ: زندگی و شعر فروغ فرّخزاد. تهران: جامی.
غلام­حسین­زاده، غریب­رضا؛ غلام­پور، نگار. (1387) میخاییل باختین. تهران: روزگار.
فرّخزاد، فروغ. (1381) دیوان. تهران: پل.
کراچی، روح­انگیز. (1376) فروغ یاغی مغموم. تهران: راهیان اندیشه.
م. آزاد (محمود مشرف آزاد تهرانی). (1378) پریشادخت شعر(زندگی و شعر فروغ فرّخزاد). تهران: ثالث.
مقدادی، بهرام؛ بوبانی، فرزاد. (1382) «جویس و منطق مکالمه: رویکردی باختینی به اولیس جیمز جویس». پژوهش­های زبان خارجی، شماره­ 15، صص 19- 29 .
نامورمطلق، بهمن. (1387) «باختین، گفت­وگومندی و چندصدایی: مطالعه­ی پیشابینامتنیت باختینی». پژوهش­نامه­ی علوم انسانی، شماره­ 57، صص 397- 414.
یاکوبسن، رومن. (1373) «باختین: پیشگام زبان­شناسی اجتماعی». سودای مکالمه، خنده، آزادی: میخاییل باختین. ترجمه­ی محمّد پوینده، تهران: آرست، صص27- 29.