جمشید در گذر از فردانیت (نقد کهن‌الگویی داستان جمشید و خورشید اثر سلمان ساوجی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه اصفهان

2 دانشگاه الزهرا

چکیده

نوشتار حاضر کوششی است در جهت تحلیل و واکاوی کهن‌الگوی مهم فردانیت و گذر از مصایب و مشکلاتی که قهرمان داستان در مثنوی جمشید و خورشید برای دستیابی به هویت، با آنها روبه­روست. کهن­الگو به نشانه­ها و نمادهای یکسان در فرهنگ­های مختلف، گفته می­شود که «کارل گوستاویونگ»، به آن­ها دست یافت. فرایند فردانیت از کهن­الگوهایی­ست که یونگ از آن یاد می­کند. به اعتقاد او، نفس انسان در بدو تولد، به طور کامل شکل نگرفته و با از سر گذراندن فرایند فردانیت، به آن­چه باید باشد دست می­یابد. مثنوی جمشید و خورشید، داستان پسری جوان است که به دنبال دیدن رؤیای یک زن، تصمیم می­گیرد از شرق  به غرب عالم سفر کند تا او را بیابد. او در طی این مسیر با موانع و مشکلات بسیاری از جمله: رسیدن به سرای جنیان، رویارویی با اژدها، مبارزه با اکوان دیو، غرق شدن در دریای مهیب، مخالفت پدر خورشید و جنگ با رقیب، مواجه می­گردد. علاوه بر کهن‌الگوی فردانیت، کهن‌الگوهای مهم دیگری مانند: صورت مثالی عنصر زنانه (آنیما)، پیر دانا، مادر نیکوکار، سایه، دریا و اعداد مختلف قابل بررسی است. جمشید درطی این راه با نیروهای پلید درونش مبارزه می­کند، همچنین از راهنمایی‌ها و کمک پیر خردمند و پری مهربان، برای رسیدن به معشوقه­اش یاری می‌گیرد. اگرچه یونگ در قرن بیستم میلادی، موفق به کشف و معرفی کهن­­الگوهای مشترک در اساطیر ملل مختلف شد، این کهن‌الگوها بسیار دیرینه بوده­اند و کاربرد آن‌ها در داستانی متعلق به ششصد سال پیش از این، نشان­گر وجود ناخودآگاه جمعی در میان همه­ی ملت­ها و انسان­ها، از گذشته تاکنون است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jamshid in Transitional Individuation Process: Archetypal  Analysis of Jamshid and khorshid  Story by Salman Savejy

چکیده [English]

            Gh. Sharifi Valadani*                       M. Azhari **
   Isfahan University           Azahra Univerisity of Tehran
 
Abstract
The present study is an attempt to analyze individuation process as an important archetype in the story “Jamshid and Khosrshid” and the difficulties and calamities that the hero of the story grapples with to establish his identity. An archetype refers to a universally understood symbol or pattern of behaviors or a generic version of personalities or persons, which is the same for all nations and cultures and was discovered by “Karl Gustav Yung” after extensive studies. Individuation process is one of the archetypes introduced by Carl Gustav Jung. In his opinion, the essence of human (self) is not completed yet at birth, and improves gradually with time by going through individuation process to become what it should be. This process takes different forms and is dependent upon various individuals and cultures. Jamshid and Khorshid  is a couplet poem story of a young man, following his dream about a woman, who decides to make a journey from the east to the west of the world to find her. On his way, he faces a lot of problems and obstacles such as arriving Jins' land, sinking down into a dangerous sea, battling against a dragon, fighting with Akvan-e Div, defeating his rival and Khorshid’s father's disagreement. In addition to individuation archetype, other important archetypes like ideal form of feminine element (anima), the ideal form of a good mother, the wise old man, dragon, sea, and various numbers can be investigated, too. Jamshid Having surmounted all his inner demonic forces, the young man becomes qualified to continue the way. Also, on his way, Jamshid benefits from the help and guidance of an old, kind wise man and a fairy. Although Yung succeeded in discovering and introducing the common archetypes in dreams and myths of various nations, these archetypes are very old and their use in the stories belonging to 600 years before it shows the presence of collective unconscious in all nations and humans from past to the present.
 
 
* Assistant Professor in Persian Language & Literature, gholamhoseinsharifi@yahoo.com
** M.A. Student in Persian Language & Literature,m.azhari8564@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Archetype
  • Carl Gustav Jung
  • Individuation
  • Jamshid and Khorshid Mathnavi
  • Unconscious

مراجع

قرآن کریم. (1374). ترجمه­ی عبدالمحمد آیتی، تهران: سروش
ال‌گورین و ویلفرد و دیگران. (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمه­ی زهرا میهن‌خواه، تهران: اطلاعات.
انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن. ج8، تهران: سخن.
باشلار، گاستون. (1364). روان‌کاوی آتش. ترجمه­ی جلال ستاری، تهران: طوس.
بتلهایم، برونو. (بی­تا). کاربردهای افسون. ترجمه­ی کاظم شیوا رضی، تهران.
بلزی، کاترین. (1379). عمل نقد. ترجمه­ی عباس مخبر، تهران: قصه.
بهرامی، ایرج. (1385). اسب در قلمرو پندار. تهران: زوار.
بیلسکر، ریچارد. (1387). اندیشه‌ی یونگ. ترجمه­ی حسین پاینده، تهران: آشیان.
پاینده، حسین. (1385). نقد ادبی و دموکراسی. تهران: نیلوفر.
پراپ، ولادیمیر. (1368). ریخت‌شناسی قصه­های پریان. ترجمه­ی فریدون بدره­ای، تهران: توس.
پروین، لارنس (1373). روان‌شناسی شخصیت. ترجمه­ی جوادی و کدیور، تهران: رسا.
حق‌شناس، علی‌محمد و خدیش، پگاه. (1387). «یافته­های نو در ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی ایرانی». مجله‌ی دانشکده ادبیات تهران، تابستان 1387، دوره‌ی 59، شماره‌ی 2، صص27-39.
داد، سیما. (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
دقیق‌نیا، مهناز. (1385). «اساطیر در ادبیات». روزنامه اعتماد، صص3- 4.
دلاشو، م. کوفلر. (1366). زبان رمزی قصه­های پریوار. تهران: توس.
رستگارفسایی، منصور. (1365). اژدها در اساطیر ایران. شیراز: دانشگاه شیراز.
ساوجی، سلمان. (1348). جمشید و خورشید. به اهتمام ج. پ. آسموسن­­­ و فریدون وهمن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ستاری، جلال. (1368). افسون شهرزاد. تهران: توس.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1384). فرهنگ نمادها. ترجمه­ی سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
شولتز، دوان. (1385). نظریه­های شخصیت. ترجمه­ی یحیی سیدمحمدی، تهران: ویرایش.
فردوسی ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق، ج 1 و 2، تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی.
فسیت، جس. (1384). نظریه‌های شخصیت. ترجمه­ی یحیی سید محمدی، تهران: روان
کیا، خجسته. (1375). قهرمانان بادپا. تهران: مرکز.
مادیورو و ویلرایت. (1382). «کهن­الگو و انگاره کهن­الگویی». ارغنون، شماره‌ی 22، صص 281-287.
محجوب، محمدجعفر. (1382). قصه­های عامیانه ایران. تهران: چشمه.
مورنو، آنتونی. (1376). یونگ، انسان مدرن و خدایان. ترجمه­ی داریوش مهرجویی،  تهران: مرکز.
مهرگان، آروین. (1385). دیالکتیک نمادها. اصفهان: فردا.
میرصادقی، جمال. (1376). عناصر داستان. تهران: سخن.
یاحقی، محمدجعفر. (1369). فرهنگ اساطیر. تهران: موسسه مطالعات فرهنگی و سروش.
یاوری، حورا. (1384). زندگی در آینه. تهران: نیلوفر.
یونگ کارل گوستاو. (1372). روان‌شناسی ضمیر ناخوداگاه. ترجمه­ی محمدعلی امیری،
     تهران: علمی فرهنگی.
یونگ کارل گوستاو. (1382). تحلیل رؤیا. ترجمه­ی رضا رضایی، تهران: افکار.
یونگ، کارل گوستاو. (1384). انسان و سمبول­هایش. ترجمه­ی محمود سلطانیه، تهران:
     جامی.
یوهانسن، یورگن. (1387). نشانه‌شناسی چیست؟. ترجمه­ی علی میرعمادی، تهران: ورجاوند.
Frye, Northrop. )1957(. Anatomy of Criticism: Four Essays:  Princeton: Princeton UP.
Henderson, greig and Brown, Christopher. . (؟)Archetypal criticism: www.umass.edu/wsp/reference/links/china.html.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار