تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در اشعار سیاسی ملک الشعرا بهار از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد

2 ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانی

چکیده

چکیده
تحلیل انتقادی گفتمان به عنوان رویکردی نوین در تحلیل متن و گفتمان معتقد است که هیچ گفتمانی خالی از ایدئولوژی نیست و تلاش می‌کند که روابط پنهان قدرت، نابرابری اجتماعی و سوء استفاده از قدرت را در گفتمان‌ها برملا کند. تحلیل‌گران انتقادی بیشتر بر اساس طبقه‌بندی‌های زبان‌شناختی به تحلیل گفتمان می‌پردازند در حالی که ونلیوون از مؤلفه‌های جامعه‌شناختی‌معنایی بهره می‌برد. نگارندگان بر آنند که اشعار سیاسی بهار را بر اساس رویکرد ون لیوون مورد بررسی قرار دهند تا مشخص شود که بهار در دوران پرتنش مشروطه چگونه کارگزاران اجتماعی و عاملان عمل را به تصویر می‌کشد. آیا از آنها با صراحت نام می‌برد یا ترجیح می‌دهد پوشیده سخن بگوید. به منظور نیل به هدف تحقیق، نخست ابیات گفتمان مدار با بن مایه‌ی سیاسی انتخاب شد سپس مؤلفه‌های جامعه‌شناختی-معنایی در هر بیت مشخص گردید. در گام بعدی با محاسبات آماری و طبق بسامد مؤلفه‌ها، میزان ارجاعات پوشیده و صریح تعیین شد. در نهایت و پس از تحلیل کمی و کیفی نتایج زیر حاصل گردید. نخست آنکه بهار برای بازنمایی فعالان سیاسی و صاحبان قدرت از صریح ترین مؤلفه‌ها از جمله نام بری و فردی‌سازی استفاده کرده است. دیگر مؤلفه‌های پرکاربرد عبارتند از ارزش‌گذاری، اشتراکی‌سازی و فعال‌نمایی. بهار دیدگاه خود را نسبت به کارگزاران اجتماعی با به کارگیری مؤلفه‌ی ارزش‌گذاری بیان کرده است. در اشعار وی بسامد مؤلفه‌های پوشیده بسیار اندک است که ‌این امر خود شاهدی است بر صراحت بهار در بازنمایی کارگزاران اجتماعی.
واژه‌های کلیدی: تحلیل انتقادی گفتمان، مؤلفه‌های جامعه‌شناختی – معنایی، مؤلفه‌های پوشیده و صریح، اشعار سیاسی بهار.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Representation of Social Actors in Bahar Critical Poems Based on Critical Discourse Analysis Approach

نویسنده [English]

  • somayeh jowkar 1
1
2
چکیده [English]

Critical Discourse Analysis is an interdisciplinary area of language study which roots in Critical Linguistics.This approach believes that all texts are ideologically loaded. It aims to reveal the hidden power relations, dominance, social inequality and the abuse of power. Most of the critical discourse analysts focus on linguistic realization in analyzing texts while Van Leeuwen introduces a socio-semantic network for representing social actors.This research aims to analyze, based on Van Leeuwen approach, Bahar’s political poems to show how Bahar represented social actors in Mashroote era. Did he represent them explicitly or implicitly? To answer the research question, first of all the discursive political poems were selected, then the socio-semantic categories were counted to define the number of occurrences. The results show that Bahar represented the social actors by applying the explicit categories such as Nomination, Individualization, and Honorification. Appraisement, Collectivization, and Activation are other categories which are applied a lot. Bahar’s ideologies and beliefs organized and controlled the representation of social actors.
Keywords: critical discourse analysis, socio-semantic category, Bahar's critical poems, explicit and implicit category

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical discourse analysis
  • socio-semantic category
  • Bahar's critical poems
  • explicit and implicit category

مراجع

بهار، محمدتقی. (1368). دیوان اشعار. تهران: توس.
پوشنه، آتنا و بابک معین، مرتضی. (1392). «تحلیل گفتمان انتقادی در اثری از ابراهیم گلستان با استفاده از مؤلفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی گفتمان‌مدار با توجه به بازنمایی کارگزاران اجتماعی». فصلنامه‌ی جستارهای زبانی، شماره‌ی 2، صص 1-25.
حق‌پرست، لیلا. (1391). «شیوه‌های تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در داستان بهمن از شاهنامه  و بهمن‌نامه (بر اساس مؤلفه‌های جامعه‌شناختی – معنایی در تحلیل گفتمان)». فصلنامه‌ی پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، شماره‌ی2،صص 45-62.
حیدری تبریزی، حسن و رزمجو، سیدآیت‌اله. (1384). «شیوه‌های تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در گفتمان فارسی: تحلیل توجیهی گفتمان با عنایت به مؤلفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره 195، صص1-31.
دهخدا، علی اکبر. (1373). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
رستگار، مریم. (1390). چگونگی بازنمایی شخصیت زن در آثار رمان‌نویسان زن ایرانی (تحلیلی از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات فارس.
صاحبی، سیامک و فلاحی، محمدهادی و توکلی، نسترن. (1389). «بررسی و نقد روایی گلستان بر اساس نظریه تحلیل انتقادی گفتمان». فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 16، صص109-133.
فلاحی، محمدهادی. (1388). «شیوه‌های بازنمایی کارگزاران اجتماعی در نشریات دوره‌ی مشروطه از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی با عنایت به مؤلفه‌های گفتمان مدار جامعه‌شناختی – معنایی». مجله‌ی تخصصی زبان‌شناختی و گویش‌های خراسان، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی مشهد، شماره 1، صص 51-73.
محسنی، ناصر. (1389). «بازتاب زیبایی‌شناختی و جامعه‌شناختی آیات و احادیث در شعر بهار». فصلنامه ادبیات و هنر دینی، شماره اول، صص161-180.
یارمحمدی، لطف‌اله و یمینی، مرتضی و قنبری، لیلا. (1389). «مقایسه­ی تحلیل انتقادی گفتمان داستان‌های کوتاه معاصر بزرگسالان و داستان‌های کوتاه معاصر نوجوانان». مجله مطالعات ادبیات کودک، شماره اول، صص 143-166.
یارمحمدی، لطف اله. (1385). ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی. تهران: هرمس.
­­­­­­­­____________  (1383). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.
Paltridge, B. (2006). Discourse Analysis. London: Continuum.
Van leeuwen, T. (2008). Discourse and Practice New tools for Critical Discourse Analysis. New York: Oxford University Press.
Simpson, P., Mayer, A. (2010). Language and power. London: Routledge.
Wodak, R., Meyer, M. (2001). Methods of Critical Discourse Analysis. London: SAGE Publisher.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار