شعر پژوهی(بوستان ادب)

سوگندنامه نوع ادبی ویژه‌ای در ادبیات فارسی است. در این نوع ادبی که نمونه‌های فراوانی از آن در دیوانهای شاعران و تذکره‌ها و جُنگ‌ها ضبط شده است، شاعر بر طبق مبانی و اصولی خاص و شناخته شده، می‌کوشد تا ... بیشتر

دلایل اجتماعی گرایش ایرج میرزا به ادب غنایی

فهیمه اسدی

دوره 7، شماره 2 ، مرداد 1394، صفحه 25-50

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2582

چکیده

چکیدهاززمانیکه نخستین باریونانیان انواع ادبی رابه چهارنوع حماسه، غنا، ادب تعلیمی و نمایشی تقسیم کرده اند، هزاران سال می گذرد؛ البته قرن ها گذشت تا فرمالیست های روس در قرن بیستم، نوع حماسه رامربوط به ... بیشتر چکیدهاززمانیکه نخستین باریونانیان انواع ادبی رابه چهارنوع حماسه، غنا، ادب تعلیمی و نمایشی تقسیم کرده اند، هزاران سال می گذرد؛ البته قرن ها گذشت تا فرمالیست های روس در قرن بیستم، نوع حماسه رامربوط به دوران طفولیت جوامع بشری و نوع غنارامرتبط بادوران جوانی آن بدانند. اکنون با ید دیدآیابین طبقه اجتماعی آفریننده اثر و گرایش به هریک از این انواع ادبی رابطه ای وجود دارد؟این پرسشی است که این مقاله درصدد پاسخ به آن است.ایرج میرزا یکی از برجسته ترین شاعران دوره مشروطه است که البته به لحاظ پایگاه اجتماعی با دیگر شاعران این دوره متفاوت است. تعلق او به طبقه اشراف ساختار و محتوای شعر او را از دیگر شاعران این دوره متفاوت می کند در این مقاله از منظری ویژه برخی جنبه های شعر او را نقد می کنیم.آن منظر ویژه ، بهره بردن از «ساختارگرایی تکوینی» است؛ ساختارگرایی تکوینی عنوان روش «لوسین گلدمن» است.در این روش ساختار اثر ادبی متأثر از طبقه اجتماعی است که شاعر به آن تعلق دارد وهر طبقه اجتماعی ذیل سه محور جهان بینی خالق اثر، طبقه اقتصادی و کارکرد تاریخی آن طبقه بررسی می شود. بنابراین طبقه اجتماعی وتعاریف واجزای آن به طور کلی وبه ویژه درموردایرج مورد بررسی قرار گرفته است.سپس تأثیر آن بر زبان شعر او بازنموده شده است.

همگونی‌های فکری حافظ و عبید زاکانی

فاطمه پاسالاری؛ محمد حسین نیکدار اصل

دوره 7، شماره 2 ، مرداد 1394، صفحه 51-72

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2520

چکیده

چکیده:قرن هشتم هجری زمان ظهور دو تن از چهره‌های شعر کلاسیک فارسی یعنی خواجه حافظ شیرازی و عبید زاکانی است. دوران حیات این دو شاعر و نویسنده‌ی طنز‌پرداز بزرگ، از تاریک‌ترین و مشوش‌ترین ادوار تاریخ ایران ... بیشتر

واکاوی شخصیت فرهاد، در منظومه‌ی خسرو و شیرین نظامی

جواد دهقانیان؛ یاسر فراشاهی نژاد

دوره 7، شماره 2 ، مرداد 1394، صفحه 73-90

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2567

چکیده

چکیده خسرو وشیرین ، شخصیت هایی تاریخی هستند اما از فرهاد ردپای محوگونه ای در برخی متون بر جای مانده است وجایگاه تاریخی او لغزان وقابل تردید می نماید . شیرین در داستان نظامی ، شخصیتی آرمانی دارد که با روایت ... بیشتر چکیده خسرو وشیرین ، شخصیت هایی تاریخی هستند اما از فرهاد ردپای محوگونه ای در برخی متون بر جای مانده است وجایگاه تاریخی او لغزان وقابل تردید می نماید . شیرین در داستان نظامی ، شخصیتی آرمانی دارد که با روایت های تاریخی نزدیک به روزگار نظامی چندان همسو نیست. با نگاهی دقیق به خسرو و شیرین می توان دریافت که نظامی شیرین را عامدانه تطهیر می کند و با این روش الگویی از معشوق آرمانی به دست می دهد. بن مایۀ عامیانه داستان به ما نشان می دهد که فرهاد بر خلاف تصور تاریخی جامعه تنها نقش یک قربانی عشقی را در این منظومه بازی می کند. فرهاد در این داستان بازیچۀ شیرین است و به میان کشیدن او، کنش متقابلی است از طرف شیرین در برابر هوس رانی های لگام گسیختۀ خسرو. در این منظومه عشق فرهاد که یکسویه و بیمارگونه می نماید با شور و اشتیاق بسیار توصیف می شود و از آنجا که چنین عشقی با مشخصات جامعۀ ایرانی هماهنگ بوده ،مورد اقبال عام قرار گرفته و فرهاد الگوی عاشق و دلدادۀ راستین گشته است. در این جا کوشش شده تا بر اساس فرضیۀ تئوری توطئه خوانش جدیدی از این منظومه ارایه گردد و نشان داده شود که فرهاد چگونه نقش یک قربانی از پیش تعیین شده را ایفا می کند. در نهایت مقاله می کوشد از تصویر عاشق آرمانی در ادبیات و فرهنگ ایران – که این منظومه در ساخت و شکل گیری آن نقش عمده داشته است- به نوعی کلیشه زدایی کند.

کرشمه ی حسن و کرشمه ی معشوقی در سوانح العشاق غزالی و غزلیات سعدی

همایون شکری؛ ابراهیم رحیمی زنگنه

دوره 7، شماره 2 ، مرداد 1394، صفحه 91-110

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2578

چکیده

یکی از موضوعات اساسی در عرفان جمالی جایگاه برجسته ی معشوق و توصیف حالات گوناگون اوست. احمد غزالی و سعدی ، که هر دو از برجستگان عرفان جمالی هستند ، در توصیف حالات معشوق دارای مشترکاتی هستند. اما با وجود ... بیشتر

تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در اشعار سیاسی ملک الشعرا بهار از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی

سمیه جوکار؛ جلال رحیمیان

دوره 7، شماره 2 ، مرداد 1394، صفحه 111-134

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2576

چکیده

چکیده تحلیل انتقادی گفتمان به عنوان رویکردی نوین در تحلیل متن و گفتمان معتقد است که هیچ گفتمانی خالی از ایدئولوژی نیست و تلاش می‌کند که روابط پنهان قدرت، نابرابری اجتماعی و سوء استفاده از قدرت را در ... بیشتر چکیده تحلیل انتقادی گفتمان به عنوان رویکردی نوین در تحلیل متن و گفتمان معتقد است که هیچ گفتمانی خالی از ایدئولوژی نیست و تلاش می‌کند که روابط پنهان قدرت، نابرابری اجتماعی و سوء استفاده از قدرت را در گفتمان‌ها برملا کند. تحلیل‌گران انتقادی بیشتر بر اساس طبقه‌بندی‌های زبان‌شناختی به تحلیل گفتمان می‌پردازند در حالی که ونلیوون از مؤلفه‌های جامعه‌شناختی‌معنایی بهره می‌برد. نگارندگان بر آنند که اشعار سیاسی بهار را بر اساس رویکرد ون لیوون مورد بررسی قرار دهند تا مشخص شود که بهار در دوران پرتنش مشروطه چگونه کارگزاران اجتماعی و عاملان عمل را به تصویر می‌کشد. آیا از آنها با صراحت نام می‌برد یا ترجیح می‌دهد پوشیده سخن بگوید. به منظور نیل به هدف تحقیق، نخست ابیات گفتمان مدار با بن مایه‌ی سیاسی انتخاب شد سپس مؤلفه‌های جامعه‌شناختی-معنایی در هر بیت مشخص گردید. در گام بعدی با محاسبات آماری و طبق بسامد مؤلفه‌ها، میزان ارجاعات پوشیده و صریح تعیین شد. در نهایت و پس از تحلیل کمی و کیفی نتایج زیر حاصل گردید. نخست آنکه بهار برای بازنمایی فعالان سیاسی و صاحبان قدرت از صریح ترین مؤلفه‌ها از جمله نام بری و فردی‌سازی استفاده کرده است. دیگر مؤلفه‌های پرکاربرد عبارتند از ارزش‌گذاری، اشتراکی‌سازی و فعال‌نمایی. بهار دیدگاه خود را نسبت به کارگزاران اجتماعی با به کارگیری مؤلفه‌ی ارزش‌گذاری بیان کرده است. در اشعار وی بسامد مؤلفه‌های پوشیده بسیار اندک است که ‌این امر خود شاهدی است بر صراحت بهار در بازنمایی کارگزاران اجتماعی.واژه‌های کلیدی: تحلیل انتقادی گفتمان، مؤلفه‌های جامعه‌شناختی – معنایی، مؤلفه‌های پوشیده و صریح، اشعار سیاسی بهار.

مبانی جمال شناسی از دیدگاه سعدی

بی‍‍ژن ظهیری ناو

دوره 7، شماره 2 ، مرداد 1394، صفحه 135-156

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2577

چکیده

در این مقاله از جمال‌شناسی آثار سعدی سخن رفته است. با مطالعه‌ی آثار سعدی در می‌یابیم که او هم مثل افلاطون به ملازمه‌ی خیر و زیبایی باور دارد و زیبایی را اسباب اصلاح نفوس آدمیان می‌داند. او به اخلاق و ... بیشتر

داستان انبیاء در کتاب مقدس و بازتاب آنها در اشعار حسین منزوی

سید علی اصغر میرباقری فرد؛ مریم حقی

دوره 7، شماره 2 ، مرداد 1394، صفحه 157-180

https://doi.org/10.22099/jba.2015.2579

چکیده

چکیدهحسین منزوی (1325-1383) از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین غزلسرایان معاصر است که با خلاقیت و نوآوری خود، روح تازه‌ای در قالب غزل فارسی دمید و سبب تحول و اعتلای آن شد. از مشخصه‌های بارز غزل منزوی، بسامد ... بیشتر چکیدهحسین منزوی (1325-1383) از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین غزلسرایان معاصر است که با خلاقیت و نوآوری خود، روح تازه‌ای در قالب غزل فارسی دمید و سبب تحول و اعتلای آن شد. از مشخصه‌های بارز غزل منزوی، بسامد بالای صنعت تلمیح و تنوع فراوان آن است که منزوی از آن در جهت خلق تصاویر بدیع و افزودن به زیبایی، ایجاز و عمق شعر استفاده کرده است. منزوی برای گریز از کاربرد تلمیحات تکراری، سعی می‌کند تلمیحات جدید و نادر به کار ببرد و یا تلمیحات شعر کلاسیک را بازآفرینی نماید. حجم وسیعی از تلمیحات شعر منزوی را داستان پیامبران تشکیل می‌دهد و تنوع مایه‌های تلمیحی در حوزه‌ی داستان پیامبران ناشی از وسعت اطلاعات منزوی در این زمینه است. یکی از خاستگاه‌های عمده‌ی تلمیحات منزوی به داستان پیامبران، علاوه بر قرآن و روایات اسلامی، کتاب مقدس (تورات و انجیل) است که نشانگر آشنایی منزوی با این کتاب است. برخی از این تلمیحات در شعر فارسی کم سابقه و گاه بی‌سابقه است به گونه‌ای که درک و دریافت درست آنها مستلزم مراجعه به کتاب مقدس است و در نقدها و شرح‌هایی که بر اشعار منزوی نوشته شده است کمتر به این بخش از تلمیحات اشعار او پرداخته شده است. نگارنده در این مقاله که به روش اسنادی و تحلیل محتوا انجام شده است، کوشیده است با استناد به روایات تورات و انجیل، به توضیح و تبیین این قبیل تلمیحات بپردازد.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

دوره و شماره: دوره 7، شماره 2، مرداد 1394

نوع ادبی سوگندنامه

چکیده

دلایل اجتماعی گرایش ایرج میرزا به ادب غنایی

چکیده

همگونی‌های فکری حافظ و عبید زاکانی

چکیده

واکاوی شخصیت فرهاد، در منظومه‌ی خسرو و شیرین نظامی

چکیده

کرشمه ی حسن و کرشمه ی معشوقی در سوانح العشاق غزالی و غزلیات سعدی

چکیده

تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در اشعار سیاسی ملک الشعرا بهار از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی

چکیده

مبانی جمال شناسی از دیدگاه سعدی

چکیده

داستان انبیاء در کتاب مقدس و بازتاب آنها در اشعار حسین منزوی

چکیده