نوع ادبی سوگندنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه اصفهان

چکیده

سوگندنامه نوع ادبی ویژه‌ای در ادبیات فارسی است. در این نوع ادبی که نمونه‌های فراوانی از آن در دیوانهای شاعران و تذکره‌ها و جُنگ‌ها ضبط شده است، شاعر بر طبق مبانی و اصولی خاص و شناخته شده، می‌کوشد تا با به کارگیری ساختارهایی ویژه و در ضمن قصیده‌ای مدحی، خود را از اتهاماتی که به وی وارد شده است، تبرئه نماید و برای آن ‌که ممدوح، سخن وی را باور کند، پیاپی سوگند‌ می‌خورد. در تحقیقاتی که تاکنون دربارة این نوع ادبی منتشر شده است، محقّقان به صرف این که در شعری سوگند آمده باشد؛ آن را سوگندنامه محسوب کرده‌اند، در حالی که آوردن سوگندهای پیاپی در قالب قصیده، مهم‌ترین مشخّصة این نوع ادبی است و اگر چنانکه در ضمن قالبهای شعری دیگری چون قطعه، غزل و مثنوی سوگند آمده باشد، نمی‌توان آن را به معنای دقیق، سوگند نامه خواند. در برخی از جُنگها و دیوانهای شعر، سوگندهای پیاپی را در غیر از قالب قصیده، قسم‌نامه یا قسمیه خوانده‌اند. در این نوشتار تمام نمونه‌های سوگندنامه‌ها را که از آن آگاهی داشته‌ایم، بر اساس سیر تاریخی آنها، از قدیم به جدید گرد آورده‌ایم و قالب، موضوع، درونمایه، ساختار، لحن، مخاطب و مناسبات بینامتنی آنها را بررسی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Genre of Sogandnameh

نویسنده [English]

  • aliakbar ahmadidarani
university of isfahan
چکیده [English]

Sawgandnāmah (the book of oaths) is a special genre in the history of Persian literature. In this genre, of which many examples have been recorded in collections, Tazkarahs and poets’ Divans, the poet, based on certain known principles, tries to exonerate himself of charges by using special structures and panegyric odes, and he swears successively in order that the praised person believes his words. In previous studies about this genre, researchers have considered a poem as an instance of Sawgandnāmah only if it embodies one single oath, whereas using successive oaths in the form of ode is the most important feature of this genre and if it is in other poetic forms like sonnet and Maşnavī, it cannot be considered as Sawgandnāmah precisely. In some collections and Divans, successive oaths in forms other than ode have been called Qasamnāmah or Qasamīyah. In this article, all kinds of Sawgandnāmah that we are aware of have been collected in chronological order and analyzed with regard to their form, subject matter, theme, structure, tone, addressee and intertextual relations.
Keywords: Sawgandnāmah, Qasamnāmah, Qasamīyah, Qasamīyāt, Panegyric, Genre

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sogandnameh
  • qasam nameh
  • qasamieh
  • qasamiyat
  • Panegyric
  • genre

مراجع

ابن‌ یمین، محمود‌ بن یمین‌الدّین. (1363). دیوان. به تصحیح و اهتمام حسینعلی باستانی راد، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
ابوالفرج رونی، ابوالفرج ‌بن مسعود. (1347). دیوان. به اهتمام محمود مهدوی دامغانی، مشهد: کتابفروشی باستان.
ابویی‌مهریزی، محمّدرضا. (1391). تاریخ فرهنگی یزد(در روزگار شاه عباس ثانی و شاه سلیمان صفوی). تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
اته، هرمان.(1351). تاریخ ادبیات فارسی. ترجمه با حواشی رضازاده‌ی شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اثیرالدّین آخسیکتی. (1389). دیوان. تصحیح و مقابله و شرح حال به قلم رکن‌الدّین   همایونفرّخ، تهران: اساطیر.
اثیر اومانی، عبدالله.(1390). دیوان. تحقیق و تصحیح امید سروری- عباس بگ‌جانی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ادیب صابر، صابر بن اسماعیل.(بی‌تا). دیوان. به تصحیح و اهتمام محمّدعلی ناصح، بی‌جا: مؤسسه‌ی مطبوعات علمی.
امین‌احمد رازی. (1378). تذکره‌ی هفت اقلیم. تصحیح، تعلیقات و حواشی سیدمحمّدرضا طاهری (حسرت)، تهران: سروش.
انوری، علی ‌بن محمّد. (1372). دیوان. به اهتمام مدرّس رضوی، 2ج، تهران: علمی و فرهنگی.
اوحدی بلیانی، تقی‌الدّین محمّدبن محمّد. (1389). عرفات العاشقین و عرصات العارفین. تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد، تهران: میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد شورای اسلامی.
اهلی شیرازی، محمّد ‌بن یوسف. (1344). کلیات اشعار. به کوشش حامد ربّانی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
برزگر کشتلی، حسین. (1381). «سوگندنامه». فرهنگنامه‌ی ادبی فارسی، به سرپرستی حسن انوشه، ج2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ص 841
جاجرمی، محمّدبن بدرالدّین. (1337). مونس الأحرار فی دقائق الأشعار. ج1، به اهتمام میرصالح طبیبی، بی‌جا: چاپ اتحاد.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1350). مونس الأحرار فی دقائق الاشعار. ج2، به اهتمام میرصالح طبیبی، بی‌جا: سلسله‌ی انتشارات انجمن آثار ملّی.
جامی، عبدالرّحمن ‌بن احمد. (1378). دیوان. مقدمه و تصحیح اعلاخان افصح‌زاد، ج2، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
جمال‌الدّین اصفهانی، محمّد بن عبدالرّزاق.(1362). دیوان. با حواشی و تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
حافظ، شمس‌الدّین محمّد. (1377). دیوان. به تصحیح محمّد قزوینی و قاسم غنی، به کوشش عبدالکریم جربزه‌دار، تهران: اساطیر.
حسن غزنوی، حسن ‌بن محمّد.(1362). دیوان. به تصحیح و مقدمه‌ی محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران: اساطیر.
حسینی کازرونی، سیداحمد. (1376). «قسمیّات در مقطّعات انوری». دبیر ادیب، یادنامه‌ی دبیرسیاقی، به کوشش کمال حاج سیدجوادی، تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، صص 65- 80.
حمدالله مستوفی، حمدالله ‌بن ابی‌بکر. (1381). تاریخ گزیده. به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
خاقانی، بدیل ‌بن علی. (1373). دیوان. به کوشش ضیاءالدّین سجادی، تهران: زوّار.
خطیبی، حسین. (1386). فنّ نثر در ادب پارسی. تهران: زوّار.
خواجو کرمانی، محمود بن علی. (1369). دیوان. به اهتمام و تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: پاژنگ.
دولتشاه، دولتشاه‌ بن بختیشاه. (1382). تذکره‌ الشّعرا. به اهتمام و تصحیح ادوارد براون، تهران: اساطیر.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامه. ج8 و 11، تهران: دانشگاه تهران.
دیوان بیگی، احمد. (1364). حدیقه‌ی الشعراء. با تصحیح و تکمیل و تحشیه‌ی عبدالحسین نوایی، ج1، تهران: زرین.
رحیم‌پور، مهدی. (1391). «اشعار نویافته از طیّان بمی». نذر عارف(جشن‌نامه‌ی عارف     نوشاهی)، به خواستاری سعید شفیعیون- بهروز ایمانی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صص 273- 299.
رشید وطواط. (1339). دیوان. با مقدمه و مقابله و تصحیح سعید نفیسی. تهران: کتابخانه‌ی بارانی.
روزبهان بقلی، روزبهان ‌بن ابی‌نصر. (1347). روزبهان‌نامه. به کوشش محمّدتقی دانش‌پژوه، تهران: سلسله‌ی انتشارات انجمن آثار ملّی.
شاد، محمّد پادشاه‌بن غلام محیی‌الدّین. (1336). فرهنگ آنندراج. زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابخانه‌ی خیام.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1374). مفلس کیمیا فروش، تهران: سخن.
شمس حاجی، محمّد. (1388). سفینه‌ی شمس حاجی، مقدمه و تصحیح میلاد عظیمی، تهران: سخن.
شوشتری، مرتضی. (1386). «سوگندنامه». مجله‌ی رشد آموزش زبان و ادب فارسی، دوره‌ی 20، شماره‌ی ‌3، صص23- 25.
صبا، فتحعلی‌بن محمّد.‌ (1341). دیوان. به تصحیح و اهتمام محمّدعلی نجاتی، تهران: اقبال.
ضیف، شوقی. (1381). تاریخ ادبی عرب (العصرالجاهلی). ترجمه‌ی علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: امیرکبیر.
ظفری، ولی‌الله. (1375). حبسیه‌ در ادب فارسی. تهران: امیرکبیر.
ظهیر فاریابی، طاهربن محمّد. (1381). دیوان. تصحیح و تحقیق و توضیح امیرحسن یزدگردی، به اهتمام اصغر دادبه، تهران: قطره.
عتیقی‌تبریزی، جلال‌الدّین‌ بن قطب‌الدّین. (1388). دیوان. (چاپ عکسی از روی نسخه‌ی خطی کتابخانه‌ی ‌فاتح استانبول) به کوشش نصرالله پورجوادی- سعید کریمی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
عرفی شیرازی، جمال‌الدّین محمّد. (1378). کلیات. به کوشش و تصحیح محمّد ولی‌الحق انصاری، 2ج، تهران: دانشگاه تهران.
عماد فقیه، علی‌بن محمود. (1348). دیوان. به تصحیح رکن‌الدّین همایونفرّخ، تهران: ابن سینا.
عوفی، محمّدبن محمّد. (1361). لباب الالباب. به سعی و اهتمام ادوارد براون، تهران: کتابفروشی فخر رازی.
فاخوری، حنّا. (1368). تاریخ ادبیات زبان عربی. ترجمه‌ی عبدالمحمّد آیتی، تهران: توس.
فرّوخ، عمر. (1984). تاریخ الادب‌العربی. الجزء الاوّل، بیروت: دارالعلم للملایین، الطبعه‌ی الخامسه.
فلکی شروانی، نجم‌الدّین محمّد. (1345). دیوان. به اهتمام و تصحیح طاهری شهاب، تهران: کتابخانه‌ی ‌ابن‌ سینا.
فوق‌الدّین احمد یزدی. (1242ق). دیوان فوقی یزدی. نسخه‌ی خطّی کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی، به شماره‌ی 1041.
ـــــــــــــــــــــ (1316ق). کلیات فوقی یزدی. نسخه‌ی خطی کتابخانه‌ی ملی ملک، به شماره‌ی 5104 .
قآانی شیرازی، حبیب الله‌ بن گلشن. (1336). دیوان. تصحیح و مقدمه به قلم محمّدجعفر محجوب، تهران: امیرکبیر.
قمری آملی، سراج‌الدّین. (1368). دیوان. به اهتمام یدالله شکری، تهران: معین.
کمال‌الدّین اسماعیل، اسماعیل‌بن محمّد. (1348). دیوان. به اهتمام حسین بحرالعلومی، تهران: دهخدا.
کمال غیاث شیرازی. (1390). دیوان. تحقیق و تصحیح محسن کیانی و احمد بهشتی شیرازی، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
کیانی، حسین. (1371). سوگند در زبان و ادب فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
گلپایگانی، نجیب‌الدّین. (1389).دیوان. تصحیح محمّد مدبّری، کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
گلچین معانی، احمد. (1369). کاروان هند. ج1، مشهد: آستان قدس رضوی.
لاهیجی، عبدالرّزاق‌ بن علی. (1372). دیوان. به کوشش امیربانوی کریمی، تهران: دانشگاه تهران.
ماهیار، عباس. (1382). شرح مشکلات خاقانی (خارخار بند و زندان). کرج: جام گل.
مجد همگر. (1375). دیوان. به تصحیح و تحقیق احمد کرمی، تهران: ما.
مجمر، حسین ‌بن علی. (1345). دیوان. مقدمه به قلم محمّد محیط طباطبایی، تهران: کتابفروشی خیّام.
مجیرالدّین بیلقانی. (1358). دیوان. تصحیح و تعلیق محمّد آبادی، تبریز: مؤسسه‌ی تاریخ و فرهنگ ایران.
محتشم، علی‌ بن احمد. (1380). هفت دیوان محتشم. مقدمه و تصحیح و تعلیقات عبدالحسین نوایی و مهدی صدری، تهران: میراث مکتوب.
محجوب، محمّدجعفر. (بی‌تا). سبک خراسانی در شعر فارسی. تهران: فردوس و جامی.
محلّاتی، امینه. (1390). «دیوان اسماعیل‌بن بابا قزوینی، سراینده‌ای‌گمنام از اواخر قرن هفتم». متون ایرانی، دفتر یکم، به کوشش جواد بشری، تهران: موزه، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صص 265- 389.
محمدی، محمد. (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر  اسلامی. ج2، تهران: توس.
مرورودی، مبارکشاه ‌بن حسین. (1381). رحیق التحقیق. به تصحیح و تحقیق نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مسعود سعد سلمان. (1390). دیوان. مقدمه تصحیح و تعلیقات محمّد مهیار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
معین، محمّد. (1369). حواشی محمّد معین بر اشعار خاقانی شروانی. به اهتمام ضیاء‌الدّین سجّادی، تهران: پاژنگ.
ملطوی، مسافر بن ناصر. (1390). انیس‌الخلوه و جلیس‌السلوه. (نسخه‌برگردان دستنویس شماره‌ی 1670کتابخانه‌ی ایاصوفیا)، به کوشش محمّد افشین‌وفایی و ارحام مرادی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مؤتمن، زین‌العابدین. (1364). شعر و ادب فارسی. تهران: زرّین.
میرافضلی. علی. (1380). «در وطنی بینواتر از غربت، چکامه‌ای نویافته از افضل‌الدّین‌کرمانی». معارف، دوره‌ی 18، شماره‌ی 1، فروردین- تیر، شماره‌ی 52، صص 25-40.
ــــــــــــــــــ (1386). شاعران قدیم کرمان. تهران: کازرونیه.
نابغه‌ی ذبیانی، زیاد بن معاویه. (1980). دیوان. حقّقه و قدّم له فوزی عطوی، بیروت: دارصعب.
نصرآبادی، محمّدطاهر. (1379). تذکره‌ی نصرآبادی. به کوشش احمد مدقّق یزدی، یزد: دانشگاه یزد.
نمونه‌ی نظم و نثر فارسی. (1343). به اهتمام و تصحیح حبیب یغمایی، تهران: چاپخانه‌ی تابان.
واصفی، محمود‌‌ بن عبدالجلیل. (1349). بدایع الوقایع. تصحیح الکساندر بلدروف، ج1،    تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ورکانی، شمس‌الدّین/ جلال‌الدّین. (1391). دیوان. تصحیح اسماعیل شموشکی، چاپ شده در متون ایرانی، دفتر سوم، به کوشش جواد بشری، تهران: کتابخانه، موزه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صص41- 125.
هدایت، رضاقلی‌بن محمّد هادی. (1336). مجمع الفصحا. ج1، به کوشش مظاهر مصفّا،
ابن‌ یمین، محمود‌ بن یمین‌الدّین. (1363). دیوان. به تصحیح و اهتمام حسینعلی باستانی راد، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
ابوالفرج رونی، ابوالفرج ‌بن مسعود. (1347). دیوان. به اهتمام محمود مهدوی دامغانی، مشهد: کتابفروشی باستان.
ابویی‌مهریزی، محمّدرضا. (1391). تاریخ فرهنگی یزد(در روزگار شاه عباس ثانی و شاه سلیمان صفوی). تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
اته، هرمان.(1351). تاریخ ادبیات فارسی. ترجمه با حواشی رضازاده‌ی شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اثیرالدّین آخسیکتی. (1389). دیوان. تصحیح و مقابله و شرح حال به قلم رکن‌الدّین   همایونفرّخ، تهران: اساطیر.
اثیر اومانی، عبدالله.(1390). دیوان. تحقیق و تصحیح امید سروری- عباس بگ‌جانی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ادیب صابر، صابر بن اسماعیل.(بی‌تا). دیوان. به تصحیح و اهتمام محمّدعلی ناصح، بی‌جا: مؤسسه‌ی مطبوعات علمی.
امین‌احمد رازی. (1378). تذکره‌ی هفت اقلیم. تصحیح، تعلیقات و حواشی سیدمحمّدرضا طاهری (حسرت)، تهران: سروش.
انوری، علی ‌بن محمّد. (1372). دیوان. به اهتمام مدرّس رضوی، 2ج، تهران: علمی و فرهنگی.
اوحدی بلیانی، تقی‌الدّین محمّدبن محمّد. (1389). عرفات العاشقین و عرصات العارفین. تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد، تهران: میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد شورای اسلامی.
اهلی شیرازی، محمّد ‌بن یوسف. (1344). کلیات اشعار. به کوشش حامد ربّانی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
برزگر کشتلی، حسین. (1381). «سوگندنامه». فرهنگنامه‌ی ادبی فارسی، به سرپرستی حسن انوشه، ج2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ص 841
جاجرمی، محمّدبن بدرالدّین. (1337). مونس الأحرار فی دقائق الأشعار. ج1، به اهتمام میرصالح طبیبی، بی‌جا: چاپ اتحاد.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1350). مونس الأحرار فی دقائق الاشعار. ج2، به اهتمام میرصالح طبیبی، بی‌جا: سلسله‌ی انتشارات انجمن آثار ملّی.
جامی، عبدالرّحمن ‌بن احمد. (1378). دیوان. مقدمه و تصحیح اعلاخان افصح‌زاد، ج2، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
جمال‌الدّین اصفهانی، محمّد بن عبدالرّزاق.(1362). دیوان. با حواشی و تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
حافظ، شمس‌الدّین محمّد. (1377). دیوان. به تصحیح محمّد قزوینی و قاسم غنی، به کوشش عبدالکریم جربزه‌دار، تهران: اساطیر.
حسن غزنوی، حسن ‌بن محمّد.(1362). دیوان. به تصحیح و مقدمه‌ی محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران: اساطیر.
حسینی کازرونی، سیداحمد. (1376). «قسمیّات در مقطّعات انوری». دبیر ادیب، یادنامه‌ی دبیرسیاقی، به کوشش کمال حاج سیدجوادی، تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، صص 65- 80.
حمدالله مستوفی، حمدالله ‌بن ابی‌بکر. (1381). تاریخ گزیده. به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
خاقانی، بدیل ‌بن علی. (1373). دیوان. به کوشش ضیاءالدّین سجادی، تهران: زوّار.
خطیبی، حسین. (1386). فنّ نثر در ادب پارسی. تهران: زوّار.
خواجو کرمانی، محمود بن علی. (1369). دیوان. به اهتمام و تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: پاژنگ.
دولتشاه، دولتشاه‌ بن بختیشاه. (1382). تذکره‌ الشّعرا. به اهتمام و تصحیح ادوارد براون، تهران: اساطیر.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامه. ج8 و 11، تهران: دانشگاه تهران.
دیوان بیگی، احمد. (1364). حدیقه‌ی الشعراء. با تصحیح و تکمیل و تحشیه‌ی عبدالحسین نوایی، ج1، تهران: زرین.
رحیم‌پور، مهدی. (1391). «اشعار نویافته از طیّان بمی». نذر عارف(جشن‌نامه‌ی عارف     نوشاهی)، به خواستاری سعید شفیعیون- بهروز ایمانی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صص 273- 299.
رشید وطواط. (1339). دیوان. با مقدمه و مقابله و تصحیح سعید نفیسی. تهران: کتابخانه‌ی بارانی.
روزبهان بقلی، روزبهان ‌بن ابی‌نصر. (1347). روزبهان‌نامه. به کوشش محمّدتقی دانش‌پژوه، تهران: سلسله‌ی انتشارات انجمن آثار ملّی.
شاد، محمّد پادشاه‌بن غلام محیی‌الدّین. (1336). فرهنگ آنندراج. زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابخانه‌ی خیام.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1374). مفلس کیمیا فروش، تهران: سخن.
شمس حاجی، محمّد. (1388). سفینه‌ی شمس حاجی، مقدمه و تصحیح میلاد عظیمی، تهران: سخن.
شوشتری، مرتضی. (1386). «سوگندنامه». مجله‌ی رشد آموزش زبان و ادب فارسی، دوره‌ی 20، شماره‌ی ‌3، صص23- 25.
صبا، فتحعلی‌بن محمّد.‌ (1341). دیوان. به تصحیح و اهتمام محمّدعلی نجاتی، تهران: اقبال.
ضیف، شوقی. (1381). تاریخ ادبی عرب (العصرالجاهلی). ترجمه‌ی علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: امیرکبیر.
ظفری، ولی‌الله. (1375). حبسیه‌ در ادب فارسی. تهران: امیرکبیر.
ظهیر فاریابی، طاهربن محمّد. (1381). دیوان. تصحیح و تحقیق و توضیح امیرحسن یزدگردی، به اهتمام اصغر دادبه، تهران: قطره.
عتیقی‌تبریزی، جلال‌الدّین‌ بن قطب‌الدّین. (1388). دیوان. (چاپ عکسی از روی نسخه‌ی خطی کتابخانه‌ی ‌فاتح استانبول) به کوشش نصرالله پورجوادی- سعید کریمی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
عرفی شیرازی، جمال‌الدّین محمّد. (1378). کلیات. به کوشش و تصحیح محمّد ولی‌الحق انصاری، 2ج، تهران: دانشگاه تهران.
عماد فقیه، علی‌بن محمود. (1348). دیوان. به تصحیح رکن‌الدّین همایونفرّخ، تهران: ابن سینا.
عوفی، محمّدبن محمّد. (1361). لباب الالباب. به سعی و اهتمام ادوارد براون، تهران: کتابفروشی فخر رازی.
فاخوری، حنّا. (1368). تاریخ ادبیات زبان عربی. ترجمه‌ی عبدالمحمّد آیتی، تهران: توس.
فرّوخ، عمر. (1984). تاریخ الادب‌العربی. الجزء الاوّل، بیروت: دارالعلم للملایین، الطبعه‌ی الخامسه.
فلکی شروانی، نجم‌الدّین محمّد. (1345). دیوان. به اهتمام و تصحیح طاهری شهاب، تهران: کتابخانه‌ی ‌ابن‌ سینا.
فوق‌الدّین احمد یزدی. (1242ق). دیوان فوقی یزدی. نسخه‌ی خطّی کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی، به شماره‌ی 1041.
ـــــــــــــــــــــ (1316ق). کلیات فوقی یزدی. نسخه‌ی خطی کتابخانه‌ی ملی ملک، به شماره‌ی 5104 .
قآانی شیرازی، حبیب الله‌ بن گلشن. (1336). دیوان. تصحیح و مقدمه به قلم محمّدجعفر محجوب، تهران: امیرکبیر.
قمری آملی، سراج‌الدّین. (1368). دیوان. به اهتمام یدالله شکری، تهران: معین.
کمال‌الدّین اسماعیل، اسماعیل‌بن محمّد. (1348). دیوان. به اهتمام حسین بحرالعلومی، تهران: دهخدا.
کمال غیاث شیرازی. (1390). دیوان. تحقیق و تصحیح محسن کیانی و احمد بهشتی شیرازی، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
کیانی، حسین. (1371). سوگند در زبان و ادب فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
گلپایگانی، نجیب‌الدّین. (1389).دیوان. تصحیح محمّد مدبّری، کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
گلچین معانی، احمد. (1369). کاروان هند. ج1، مشهد: آستان قدس رضوی.
لاهیجی، عبدالرّزاق‌ بن علی. (1372). دیوان. به کوشش امیربانوی کریمی، تهران: دانشگاه تهران.
ماهیار، عباس. (1382). شرح مشکلات خاقانی (خارخار بند و زندان). کرج: جام گل.
مجد همگر. (1375). دیوان. به تصحیح و تحقیق احمد کرمی، تهران: ما.
مجمر، حسین ‌بن علی. (1345). دیوان. مقدمه به قلم محمّد محیط طباطبایی، تهران: کتابفروشی خیّام.
مجیرالدّین بیلقانی. (1358). دیوان. تصحیح و تعلیق محمّد آبادی، تبریز: مؤسسه‌ی تاریخ و فرهنگ ایران.
محتشم، علی‌ بن احمد. (1380). هفت دیوان محتشم. مقدمه و تصحیح و تعلیقات عبدالحسین نوایی و مهدی صدری، تهران: میراث مکتوب.
محجوب، محمّدجعفر. (بی‌تا). سبک خراسانی در شعر فارسی. تهران: فردوس و جامی.
محلّاتی، امینه. (1390). «دیوان اسماعیل‌بن بابا قزوینی، سراینده‌ای‌گمنام از اواخر قرن هفتم». متون ایرانی، دفتر یکم، به کوشش جواد بشری، تهران: موزه، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صص 265- 389.
محمدی، محمد. (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر  اسلامی. ج2، تهران: توس.
مرورودی، مبارکشاه ‌بن حسین. (1381). رحیق التحقیق. به تصحیح و تحقیق نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مسعود سعد سلمان. (1390). دیوان. مقدمه تصحیح و تعلیقات محمّد مهیار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
معین، محمّد. (1369). حواشی محمّد معین بر اشعار خاقانی شروانی. به اهتمام ضیاء‌الدّین سجّادی، تهران: پاژنگ.
ملطوی، مسافر بن ناصر. (1390). انیس‌الخلوه و جلیس‌السلوه. (نسخه‌برگردان دستنویس شماره‌ی 1670کتابخانه‌ی ایاصوفیا)، به کوشش محمّد افشین‌وفایی و ارحام مرادی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مؤتمن، زین‌العابدین. (1364). شعر و ادب فارسی. تهران: زرّین.
میرافضلی. علی. (1380). «در وطنی بینواتر از غربت، چکامه‌ای نویافته از افضل‌الدّین‌کرمانی». معارف، دوره‌ی 18، شماره‌ی 1، فروردین- تیر، شماره‌ی 52، صص 25-40.
ــــــــــــــــــ (1386). شاعران قدیم کرمان. تهران: کازرونیه.
نابغه‌ی ذبیانی، زیاد بن معاویه. (1980). دیوان. حقّقه و قدّم له فوزی عطوی، بیروت: دارصعب.
نصرآبادی، محمّدطاهر. (1379). تذکره‌ی نصرآبادی. به کوشش احمد مدقّق یزدی، یزد: دانشگاه یزد.
نمونه‌ی نظم و نثر فارسی. (1343). به اهتمام و تصحیح حبیب یغمایی، تهران: چاپخانه‌ی تابان.
واصفی، محمود‌‌ بن عبدالجلیل. (1349). بدایع الوقایع. تصحیح الکساندر بلدروف، ج1،    تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ورکانی، شمس‌الدّین/ جلال‌الدّین. (1391). دیوان. تصحیح اسماعیل شموشکی، چاپ شده در متون ایرانی، دفتر سوم، به کوشش جواد بشری، تهران: کتابخانه، موزه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صص41- 125.
هدایت، رضاقلی‌بن محمّد هادی. (1336). مجمع الفصحا. ج1، به کوشش مظاهر مصفّا،

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار