نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مرضیه طاهری
• محمدحسین کرمی

دانشگاه شیراز

چکیده

قافیه یکی از مزایای عمدۀ کلام موزون است که هم در موسیقی شعر نقش اساسی دارد و هم مرکز ثقل بیت و مایۀ توجه مخاطب است. از مهم‌ترین ویژگی‌های قافیه این است که عواطف شاعر را سامان می‌دهد و مخاطب را مجبور می‌کند که دوباره بازگردد و درباره بیت بیندیشد.
در ادب کهن فارسی تکرار قافیه به عنوان عیوب شعر شناخته شده است، اما شاعران سبک هندی مانند طالب آملی و صائب تبریزی، قافیه را به کرات در غزل‌هایشان تکرار کرده‌اند و در اندیشۀ آنان، این کار نه تنها از زیبایی شعرشان نکاسته است، بلکه نشانگر ظرافت و نازکی خیال آنان است. زیرا شاعر سبک هندی، شاعر خیال و مضمون است. از‌این‌رو هرچه شاعر در مضمون‌پردازی خبره باشد، در این سبک استادتر است.
می‌توان گفت در 60 الی 65 درصد از غزلیات صائب، تکرار قافیه وجود دارد. اما وی با تکرار قافیه، ذهن نازک‌اندیش خویش را به مخاطب نشان می‌دهد، زیرا او هر قافیه را به عنوان عنصری جدید با مضامین و واژگان جدید پیوند می‌دهد، تا آن‌جا که همان واژه‌ی تکراری در بیتی دیگر زمینه‌ساز مضامین دیگر می‌شود. او از این تکرار تداعی معانی جالبی می‌آفریند و گاه نیز واژگان تکراری را با معناهای متفاوت یا دلالت‌های ضمنی آن‌ها به کار می‌گیرد.
در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، به بررسی سازوکار صائب با تکرار قافیه در غزل می‌پردازیم.
واژگان کلیدی: تکرار، سبک هندی، صائب، غزل، قافیه، مضمون‌سازی.

کلیدواژه‌ها

• صائب
• غزل
• قافیه
• تکرار
• مضمون سازی
• سبک هندی

20.1001.1.20088183.1394.7.3.4.5

موضوعات

• ادبیات قدیم
• متون غنایی
• متون نظم

عنوان مقاله [English]

Rhyme and creating contents with the repetatin of rhyme in Saeb's ghazals

چکیده [English]

Rhyme is one of the major advantages of rhythmic speech and plays a basic role in the musical pattern of poetry. It's the focal point of verse lines and functions as an attention getter. One of its most important characteristics is organizing the poet's emotion, and forcing the audience to return and think about the verse. In ancient Persian literature, repeated rhyming words were considered as defects, but Hindi style poets like Tālib Āmulī and Şāyib Tabrīzī have made use of repeated rhyme in their lyrics over and over. In their view, it not only did not reduce the beauty of poetry, but also reflected the elegance and delicacy of their imagination because in Hindi style, the poet is concerned with imagination and theme, therefore, the better the poet could thematize, the more masterly he was thought to be. We can say that in 60 to 65 percent of Şāyib's lyrics, repeated rhyme can be traced. He wishes to show to his audience, the precision of his mind and imagination by using repeated rhyme. Thus, he connects every rhyme as a new element with new contents and vocabularies to the effect that the same word in another verse conveys new messages and themes. By using repeated rhyme, he creates an interesting body of connotative verse and uses sometimes the same word with different meanings or associations. In this research that has been done in descriptive-analytic method, we examine Şāyib's use of repeated rhyme in his Ghazals.
Keywords: Repetition, Hindi Style, Şāyib's Ghazal, Rhyme, Thematization.

کلیدواژه‌ها [English]

• Saeb tabrizi
• lyric
• rhyme
• repetition
• content
• indian style