نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ناصر جابری ¹
• علی اصغر قهرمانی مقبل ²

¹ دانشگاه خلیج فارس بوشهر

² هیأت علمی

چکیده

این پژوهش به منظور بررسی مقولۀ شطح در مثنوی انجام شده ‌است. برای این منظور به شیوۀ تحلیلی- توصیفی؛ نخست با مطالعۀ دو کتاب شرح شطحیات و تذکرة الأولیاء و برخی از کتب و مقالاتی که به این موضوع پرداخته‌اند، حدود و مصادیق شطح تبیین شده است. سپس با مطالعۀ مثنوی مولانا آن‌چه را که می‌تواند از مصادیق شطح به شمار آید با نمونه‌های روزبهان و عطار مورد تطبیق و تحلیل قرار گرفته است و با توجه به گوناگونی مضامین شطح، ضمن لحاظ بنیان عرفانی آن‌ها، از طریق یک نمودار دایره‌ای پیوند این موضوعات گوناگون نیز با یکدیگر مشخص شده ‌است. این نمودار نشان می‌دهد که پیوند شطحیات مبتنی بر مضمون «فنا و وصال» است و موضوعات شطح در عناوینی مانند محرک وصال، راه وصال، زمینۀ وصال، موانع وصال، نتایج وصال و زبانِ واصلان قابل تقسیم است. این تحقیق هم‌چنین نشان می‌دهد مولانا اغلب مصادیق شطح را در مثنوی مطرح کرده است، اما شیوه بیان او که مبتنی بر تفسیر، قصه و تمثیل است، گفته‌های او را پذیرفتنی کرده‌است. بر اساس این روش، شطحیات تند تغییر ماهیت نمی‌دهند، اما تغییر لحن می‌دهند و مقبول واقع می‌شوند. بالأخره اینکه نباید شطح را منحصراً مقوله‌ای زبانی دانست؛ بلکه بسیاری از شطحیات، رفتاری بوده-اند و نوعی هنجارشکنی یا هنجارگریزی اجتماعی به شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها

• مولوی
• مثنوی معنوی
• شطح
• شطحیات
• روزبهان

20.1001.1.20088183.1395.8.1.3.7

موضوعات

• متون عرفانی

عنوان مقاله [English]

Shath (paradoxes inspires) types and manner of expression in the Mathnavi

نویسنده [English]

• naser jaberi ¹

¹

²

چکیده [English]

This study examines the concept of Shat'h in Maṣnavī. Utilizing the descriptive-analytical method and drawing on the relevant literature, including but not limited to Sharh al-Shathīyyāt and Taẕkirat al-Awlīyā, the researchers have tried to establish the boundaries of Shat'h, and come up with some examples of this concept. Next, Maṣnavī has been explored for its uses of Shat'h, and the examples extracted from Maṣnavī have been juxtaposed with those found in Rūzbahān and Attār. Moreover, the relationships among the diverse range of topics to which Shat'h is applied and their mystical underpinnings are illustrated using a pie chart. The chart shows that the connecting pattern in this diversity is the notion of 'fanā and vesāl', which is further divisible to minor concepts such as the incentive for reaching, the path to reaching, impediments to reaching, and the gains of reaching. Furthermore, this study reveals that Rumi, in his Maṣnavī, has employed Shat'h in all its manifestations and topics. However, he has tactfully tailored such various uses to the needs of his audience in order to render them more accessible and welcoming. We also postulate that Shat'h is more than a mere linguistic archetype and that a good number of Shat'hs are behavioral, indicative of social deconstructions or breaking social norms.
Keywords: Rumi, Maṣnavī, Shaṭ'ḥ, Rūzbahān.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rumi
• Mathnavi
• shaṭḥ
• paradoxes inspires
• Rūzbahān