نماد و جایگاه آن در بلاغت فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه اصفهان

چکیده

ساختار سنتی بلاغت فارسی محدودیت‌هایی دارد که اصلاح و بازنگری را در آن ضروری می‌نماید. متقدّمان معمولاً بلاغت را به سه حوزه‌ی معانی، بیان و بدیع تقسیم کرده‌اند و هریک از آن‌ها را به بخش‌هایی محدود ساخته و تعاریفی برای آن‌ها ارائه داده‌اند. متأخرین علمای بلاغت نیز اغلب از آنان پیروی کرده‌اند و همین تقسیم‌بندی و تعاریف را پذیرفته‌اند. کاربرد این تقسیم‌بندی و مصداق‌یابی آن در آثار مختلف ادبی با مشکلات و محدودیت‌هایی روبه‌روست و در این آثار، نمونه‌ها و مواردی دیده می‌شود که در ساختار و دسته‌بندی‌های سنتی جای نمی‌گیرد و نیازمند حوزه‌ها و دسته‌های جدیدی است که لزوم بازنگری در علم بلاغت را یادآور می‌شود. یکی از موضوعاتی که در این زمینه کارآمد و کارساز است، مشخص کردن جایگاه نماد در بلاغت و ارائه‌ی تعریفی مناسب با این حوزه، برای آن است. نماد و نمادگرایی همان‌گونه که در اسطوره‌شناسی، روان‌کاوی، هنر، جامعه‌شناسی، عرفان و سایر حوزه‌ها تعریف شده و تحولات زیادی ایجاد کرده است، در بلاغت نیز می‌تواند موجب دگرگونی‌های زیادی شود و بستری مناسب برای پژوهش‌های جدید شود و پویایی و تحرک خاصی در این علم به وجود آورد. در این مقاله، نماد به عنوان یکی از صورت‌های بیان که فراتر از صور خیال قرار می‌گیرد، تعریف شده و جایگاه آن در حوزه‌ی بیان به عنوان صورت تجلی مشخص می‌گردد. همچنین به جایگاه آن در علم معانی به عنوان صورتی فراتر از حقیقت و مجاز و فراتر از ایجاز و اطناب اشاره می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Symbol and its Status in Persian Rhetoric

چکیده [English]

The limitations existing in the classical structure of rhetoric make reforming it quite urgent. Most rhetoric precursors have limited rhetoric into three main categories and have defined each category. ReMore recent scientists of rhetoric often follow this classification and the related definitions.
However, it is too difficult to apply this classification to litrary works and find relevant examples that correspond to its categories. In other words, there seems to be an urgent need to create new classifications including different subcategoreis, which leads to the reform of the classical structure.
One of the most significant subjects in this domain is the concept of symbol and its status and definition in rhetoric.
As in such diverse fields as mythology, psychology, sociology, art, mysticism, etc, symbolism can lead to fundamental changes and reforms in rhetoric, through creating new areas of research.
The present study analyzes symbol and symbolism and discusses ints status in Persian rhetoric.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rhetoric . Symbol . The Form of Manifestation. Rhetorical Meanings . Ultra
  • True

مراجع

آموزگار، ژاله. (1385). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
احمدی، بابک. (1370الف). ساختار و تأویل متن، نشانه‌شناسی و ساختارگرایی. تهران: نشر مرکز.
احمدی، بابک. (1370ب). شالوده شکنی و هرمنوتیک. تهران: نشر مرکز.
استیس، و.ب. (1368). عرفان و فلسفه. ترجمه‌ی بهاء الدین خرمشاهی، تهران: سروش.
اسماعیل پور، ابوالقاسم. (1377). اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.
اسماعیل پور، ابوالقاسم. (1382). زیر آسمانه‌های نور. تهران: افکار.
الیاده، میرچا. (1362). چشم اندازهای اسطوره. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: توس.
باستید، روژه. (1370). دانش اساطیر. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: توس.
بهار، مهرداد.  (1384الف). از اسطوره تا تاریخ. ویرایش دوم، تهران: چشمه.
بهار، مهرداد.  (1384ب). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.
بهار، مهرداد. (1374).جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.          
پورنامداریان، تقی. (1368). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.
ثروتیان، بهروز. (1369). بیان در شعر فارسی. تهران: برگ.
چدویک، چارلز. (1375). سمبولیسم. ترجمه‌ی مهدی حاجی، تهران: مرکز.
دلاشو، م. لوفلر. (1364). زبان رمزی افسانه‌ها. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: توس.
رستگار فسایی، منصور. (1373). حماسه‌ی رستم و سهراب. تهران: جامی.
زرین کوب، عبدالحسین. (1373). نقـد ادبی. تهران: امیرکبیر.
ستاری، جلال.  (1376). رمز اندیشی و هنر قدسی. تهران: مرکز.
ستاری، جلال.  (1381). اسطوره و رمز در اندیشه‌های میرچا الیاده. از مجموعه‌ی جهان اسطوره شناسی، تهران: مرکز.
ستاری، جلال. (1366). رمز و مثل در روان کاوی. تهران: توس.
ستاری، جلال. (1386). مدخلی بر رمزشناسی عرفانی. تهران: مرکز.
سعیدی روشن، محمدباقر. (1387). تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن. تهران: پژوهش‌گاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی و پژوهش‌گاه حوزه و دانشگاه.
شایگان، داریوش. (1371). بت‌های ذهنی و خاطره‌ی ازلی. تهران: امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1370). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. (1370). بیان. تهران: فردوس.
فتوحی رودمعجنی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
فتوحی، محمود. (1387). ارزش ادبی ابهام از دومعنایی تا چندلایگی معنا. مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم تهران، 16 (62).
فروم، اریک. (1366). زبان از یاد رفته. ترجمه‌ی ابراهیم امانت، تهران: مروارید.
فولادی، علی رضا. (1387). زبان عرفان. قم: فراگفت.
کاسیرر، ارنست. (1367). زبان واسطوره. ترجمه‌ی محسن سحابی، تهران: نقره.
کزازی، میرجلال الدین. (1376). پرنیان پندار. تهران: روزنه.
کزازی، میرجلال الدین. (1380). از گونه‌ای دیگر. تهران: مرکز.
گنون، رنه. (1374). مجموعه مقالات اسطوره و رمز. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: سروش.
لافورگ، رنه و الندی، رنه. (1374). مجموعه مقالات اسطوره و رمز. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: سروش.
مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: فکر روز.
ملکیان، مصطفی. (1382). گستره‌ی اسطوره. مجموعه گفت‌وگوهای محمدرضا ارشاد با ملکیان و...، تهران: هرمس.
ناظرزاده‌ی کرمانی، فرهاد. (1368). نمادگرایی «سمبولیسم» در ادبیات نمایشی.ج1، تهران: برگ.
نولدکه، تئودور. (بی تا). حماسه‌ی ملی ایران. ترجمه‌ی بزرگ علوی، تهران: سپهر.
یاوری، حورا. (1382). گستره‌ی اسطوره. مجموعه گفت‌وگو‌های محمدرضا ارشاد با...، تهران: هرمس.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار