زیبایی‌شناسی ضرب‌المثل‌های فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

ابعاد زیبایی شناسی امثال فارسی بسیار گسترده است و همین جنبه‌های بلاغی و ادبی آن باعث شده است تا محققان، امثال را یکی از گونه­های ادبی به شمار آورند.در این مقاله، به سه بُعد زیبایی شناسانه پرداخته می­شود:1.وزن وآهنگ ضرب­المثل­های فارسی؛ 2.ابعاد بلاغی در حوزه­ی معانی، بیان و بدیع؛ 3. زبان وبیان طنزآمیز مثل­ها.در حوزه­ی وزن وآهنگ ضرب­المثل­ها، برای مستندکردن مقاله از میان پنج منبع مهم، هزار مثل را برگزیده ایم تا کیفیت و کمیت وزن و آهنگ را با توجه به این نمونه­گیری نشان دهیم.آن­گاه پس از این بررسی آماری به تحلیل هر سه بخش و ارائه‌ی نمونه­ها و توصیف آن­ها می‌پردازیم.با توجه به آن­که امثال فارسی از هر جهت به وزن اشعار عامیانه نزدیک است، با بررسی نظرات شش تن از عروضیان و صاحب نظران شعرعامیانه و تقطیع هجایی بیست مثل، به توصیف آن­ها می­پردازیم تا چگونگی وزن غیرعروضی (هجایی، عددی، عروضی کشش­دار و،. .) را در آن­ها نشان دهیم. در بخش سوم، عناصر صوتی و تناسب­ها و تقارن­های بدیعی را در آهنگین کردن امثال فارسی نشان می­دهیم و در پایان به عنصر مهم طنز و شگردهای آن اشاره می­کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Aesthetics in Persian Proverbs

چکیده [English]

 Aesthetics in Persian Proverbs
 Dr. Hassan Zolfaghari
Tarbiat Modarres University
 
 
Abstract
Since Persian Proverbs have a wide range of aethetic aspects, researchers have considered proverbs as a litrary genre. This article discusses three dimensions of Aesthetic:

Weight and rhyme of Persian proverbs.
Rhetorical dimensions in the field of meaning, expression and novel.
Humorous Language and expression of proverbs.

In order to show the quantity and quality of weight and rhyme in Persian proverbs, a sample of one thousand proverbs was selected from five important sources. The result of statistical analyses showed that 52% of proverbs are prose and other 48% are rhythmic (33% prosodic weight, 7% Non-prosodic and 8% with the internal music). Then after this review of statistical analysis, We analyzed each of these sectors and presented examples. Considering the fact that Persian proverbs in all aspects are close to the weight of folk poetry and by reviewing the comments of six folk poetry experts, proverbs have been described from this view point.
Third section shows the role of audio elements and proportions and exquisite symmetries in making Persian proverbs melodic. At the end We'll point to the important elements of humor and its tips.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Proverbs . Songs and Weight  . Aesthetics . An Array of Literary 5. Humor
ابریشمی، ‌احمد. (1376). ‌مثل‌شناسی و ‌مثل‌نگاری. تهران: ‌زیور.
ابریشمی، احمد. (1376). فرهنگ نوین گزیده مثل­های فارسی. تهران: زیور.
ابن­سینا. (1954). الشفا، المنطق، الخطابه. تصدیر و مراجعه الدکتورابراهیم مدکور، قاهره.
انوری، حسن. (1384). فرهنگ امثال سخن. تهران: سخن.
بهمنیار، ‌احمد. (1381). داستان‌نامه بهمنیاری. تهران: دانشگاه تهران.
پارسا، سیداحمد. (1384). جلوه­های طنز در ضرب المثل­های فارسی. رشدآموزش زبان و ادب فارسی، بهار (73)،74-77.
پارسا، سیداحمد. (1387). سبک‌شناسی امثال فارسی. رخسار اندیشه. به کوشش ابراهیم خدایار، تهران: مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی.
پارسا، سیداحمد. (1384). مثل­ها از نگاهی نو. رشد آموزش زبان و ادب فارسی، 19 (75)، 7-14.
توسی، ادیب. (1332). ترانه­های محلی. نشریه‌ی دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز،  5 (1).
حافظ، شمس‌الدین. (1380). دیوان. به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: ‌زوار.
حسین شاه (حقیقت). (1379). خزینه الامثال. به کوشش احمد مجاهد، تهران: دانشگاه تهران
حکمت، علی اصغر. (1361). امثال قرآن. تهران: بنیاد قرآن.
خانلری، پرویز. (1373). وزن شعر فارسی. تهران: توس.
دبیرسیاقی، سید محمد. (1364). گزیده‌ی امثال و حکم دهخدا. تهران: تیراژه.
دهخدا، علی‌اکبر. (1361). امثال و حکم.‌تهران: ‌امیرکبیر.
دهگان، بهمن. (1383).فرهنگ جامع ضرب‌المثل‌های فارسی.فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ذوالفقاری، حسن. (1386). بررسی ساختار ارسال مثل. پژوهش­های ادبی، 15 (15)، بهار، 31-52.
ذوالفقاری، حسن. (1387). تفاوت مثل با کنایه. دو فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، بهار و تابستان (10)، 109-133.
ذوالفقاری، حسن. (1386). طبقه بندی ضرب المثل­های فارسی. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران،  15 (15)، بهار، 31-52.
ذوالفقاری، ‌حسن. (1384). داستان­های امثال. تهران: مازیار.
ذوالفقاری، حسن. (1388). فرهنگ بزرگ ضرب المثل­های ایرانی. تهران: معین.
رادفر، ابوالقاسم. (1368). فرهنگ بلاغی- ادبی، (2جلد)‌، ‌تهران: اطلاعات.
زلهایم، رودلف. (1381). امثال کهن عربی. ترجمه‌ی احمد شفیعی­ها، تهران: نشر دانشگاهی.
سعدی، مصلح‌الدین. (1381). گلستان سعدی. به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سعدی، مصلح‌الدین. (1381). بوستان سعدی. به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1360). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، ‌محمدرضا‌. (1358). صورخیال در شعر فارسی. ‌تهران: آگاه.
شکورزاده، ابراهیم. (1382).دوازده هزار مثل فارسی. مشهد:انتشارات آستان قدس رضوی.
شمس قیس رازی (1373).المعجم فی معاییر اشعار العجم.تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. (1373). معانی و بیان (1). دانشگاه پیام نور.
شمیسا، سیروس. (1370).بیان. تهران:‌ فردوس و مجید.
صائب تبریزی. (1345). کلیات صائب تبریزی. با مقدمه‌ی امیری‌فیروزکوهی، تهران: انجمن آثار ملی ایران.
صفا، ‌ذبیح‌الله. (1372). ‌تاریخ ادبیات در ایران (8 جلد). ‌تهران: فردوس.
طبری، احسان. (1359). ترانه­های عامیانه و برخی مختصات فنی و هنری آن. نوشته‌های فلسفی و اجتماعی، تهران: حزب توده‌ی ایران.
طبیب­زاده، امید. (1382). تحلیل وزن شعر عامیانه فارسی. تهران: نیلوفر.
فردوسی، ‌ابوالقاسم. (1365). ‌شاهنامه. به تصحیح ژول مول، تهران: کتاب­های جیبی.
کاشفی سبزواری، ‌میرزا حسن. (1369). بدایع‌الافکار فی صنایع‌الاشعار. به تصحیح میرجلال الدین کزازی، تهران: مرکز.
گرکانی، حاج محمدحسین شمس­العلما. (1377). ابدع­البدایع. به اهتمام حسین جعفری، تبریز: احرار.
محسنی، مرتضی. (1381). بررسی و تحلیل عنصر غالب بلاغی در پانصد مثل داستان نامه بهمنیاری. پژوهش نامه علوم انسانی و اجتماعی، 3 (7-6)، 161-191.
مولوی، جلال‌الدین. (1369). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد نیکلسون، ‌تهران: مولی.
میدانی‌، ابوالفضل. (1973).مجمع الامثال. به اهتمام محِمد محی الدین عبدالحمید،  بیروت: دارالجیل.
میهنی، محمد بن عبدالخالق. (1962). دستور دبیری. تصحیح عدنان صادق ارزی،محل نشر: نقره.
نشاط، ‌سید محمود. (1342). ‌زیب سخن یا علم بدیع پارسی. تهران: مهرآیین.
نظامی گنجوی. (1363). خسرو و شیرین. با حواشی وحید دستگردی، تهران: علمی.
وحیدیان کامیار، تقی. (1357). بررسی وزن شعر عامیانه. تهران: آگاه.
وطواط، ‌رشید‌الدین. (1362). حدایق السحر فی دقایق الشعر. ‌به تصحیح عباس اقبال، ‌تهران: ‌طهوری.
هدایت، رضاقلی‌خان. (1357). مدارج البلاغه. شیراز: معرفت.
همایی، جلا‌الدین. (1339). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: علمی.
همایی، جلال‌الدین. (1374). معانی و بیان. به کوشش ماهدخت بانوهمایی، تهران: نشر هما.