تکوین تدریجی سنّت نگارش تاریخ ادبی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تکوین تدریجی سنّت نگارش تاریخ ادبی ایران
 
دکتر سیدمهدی زرقانی*
دانشگاه فردوسی مشهد
 
  چکیده
طبقه­بندی­ آثاری که در مجموعه‌ی بزرگ نوشتارهای تاریخ ادبیاتی قرار می­گیرند، کار آسانی نیست. چون از یک طرف میان نخستین تجربه­ها که فقط برخوردار از «خصلت تاریخ­ادبیاتی» هستند تا آثاری که به معنای مصطلح، «تاریخ ادبیات» نامیده­ می‌شوند، بیشتر از هزار سال فاصله است و از طرف دیگر، تعداد، رویکردها و متدهای به­کار ­رفته در آن­ها نیز بسیار متعدد و متنوع است. بر خلاف آن‌چه عموماً تصور می‌شود، ریشه‌ی تاریخ ادبیات­های امروزی را نه در نوشتارهای «تذکره­ای» بلکه در نوشتارهای «پیشاتذکره­ای» سراغ گرفت. بررسی سیر تکوین و تکامل «سنت نگارش تاریخ ادبی» ایران موضوع اصلی این مقاله است؛ این­که خاست‌گاه «سنّت» کجا بوده و چه مراحلی را طی کرده تا در قرن بیستم میلادی به فرم نهایی خویش رسیده­است؟ ما بدین منظور مجموعه‌ی آثاری را که در خانواده‌ی بزرگ تاریخ ادبیات­ها قرار می‌گیرند، در سه نسل طبقه­بندی کرده­ایم: نوشتارهای پیشاتذکره­ای، نوشتارهای تذکره­ای و تاریخ ادبیات­ها. سپس سعی کرده­ایم در هر مرحله نشان دهیم که چه آثاری و چگونه در تکوین و تکامل «سنّت» نقش داشته­اند. نسبت این سه نسل با یک­دیگر، چونان نسبت «جد» به «پدر» و به «فرزند» است.
 
 
* دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی
دریافت مقاله: 30/11/1387                      پذیرش مقاله: 18/11/1388

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Gradual Development of the Tradition of Writing Literary Histories

چکیده [English]

 
Dr. S. M. Zarqani
Ferdowsi University
 
Abstract
            It is not that easy to classify works which belong to the genre of literary histories as there is the distance of more than a thousand years between those texts which only have the features of a literary history and the texts proper of literary histories. Moreover, the sheer number, approaches and methods used in such texts are varied. Contrary to common belief the origins of contemporary literary history are not to be found in biographies rather in pre-biographies. In this paper the origins of the tradition and its development up to the contemporary time are discussed. Texts have been classified as pre-biographies, biographies and literary histories. It is argued that the relationship of the three categories is as grandfather to father to son.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Persian Literary Histories  . Biographies  . Tradition of Writing

مراجع

ابن معتز عباسی،ابی عباس عبد اللّه.(2002).طبقات الشعرا.تصحیح و تعلیق صلاح الدین الهواری،لبنان،بیروت:دار و وکتبه الهلال.
اته،هرمان.(7331).تاریخ ادبیات فارسی.ترجمه ی رضازاده شفق،تهران:بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
الاصفهانی،عماد الدین.(9991).خریده القصر و جریده العصر فی ذکر فضلاء اهل خراسان و هرات.تصحیح و تعلیق عدنان محمد آل طعمه.تهران:دفتر نشر میراث مکتوب.
الباخرزی،ابی الحسن علی بن الحسن علی.(8691).دمیه القصر و عصره اهل العصر. عبد الفتاح محمد الحلو،الجزء الاول،القاهره:دار الفکر العربی
براون،ادوارد.(3331).تاریخ ادبی ایران،از قدیمی ترین روزگاران تا زمان فردوسی. ترجمه ی صالح علی پاشا،جلد 1،تهران:بی نا
برتلس،یوگنی ادوارد ویچ.(4731).تاریخ ادبیات فارسی.ترجمه ی سیروس ایزدی، تهران:هیرمند.
تفضلی،احمد.(7731).تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام.تهران:سخن.
الثعالبی نیسابوری،ابی منصور عبد الملک بن محمد بن اسماعیل.(3531).تتمه الیتیمه. تصحیح و تعلیق عباس اقبال،جلد 1 و 2،طهران:فردین.
الثعالبی نیسابوری،ابی منصور عبد الملک بن محمد بن اسماعیل.(4791).یتیمه الدهر فی محاسن اهل العصر.تصحیح و تعلیق محمد محیی الدین بن عبد الحمید،جلد 1 تا 4، قاهره:مکتبه الحسین التجاریه.
رضازاده شفق،صادق.(9631).تاریخ ادبیات ایران.تهران:آهنگ.
زرین کوب،عبد الحسین.(2631).سیری در شعر فارسی.تهران:نوین.
سلطانی،منظر.(0831).بررسی سیر تذکره ها و تاریخ ادبیات های فارسی در ایران،از 5821 ش تا سال 2331.مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه تهران،45 (751).
سجادی،صادق.(7731).نگاهی به تاریخ ادبیات نگاری و منابع آن در قلمرو سخن فارسی.نامه فرهنگستان،4(1)،بهار.
صفا،ذبیح اللّه.(9631).تاریخ ادبیات در ایران،جلد 1،تهران:امیرکبیر.
عوفی،محمد.(5331).لباب الالباب.تصحیح و تعلیق سعید نفیسی،تهران:ابن سینا.
فتوحی،محمود.(8731).نظریه تاریخ ادبیات:با بررسی انتقادی تاریخ ادبیات نگاری در ایران.تهران:سخن.
فروزانفر،بدیع الزمان.(0531).سخن و سخنوران.چاپ دوم،تهران:خوارزمی.
گرشویچ،ایلیر و بویس،مری.(7731).ادبیات دوران ایران باستان،ترجمه ی ید اللّه منصوری،تهران:فروهر.
گلچین معانی،احمد.(0531).تاریخ تذکره های فارسی.جلد 1 و 2،تهران:دانشگاه تهران.
المرزبانی.(6791).ابی عبید اللّه محمد بن عمران،اشعار النساء.تصحیح و تعلیق سامی مکی العانی و هلال ناجی،بغداد:دار الرساله لطباع.
موریس،جرج و دیگران.(0831).تاریخ ادبیات ایران از آغاز تا امروز.ترجمه ی یعقوب آژند،گسترده،تهران:آژند.
نعمانی،شبلی.(2631).شعر العجم یا تاریخ شعرا و ادبیات ایران.ترجمه ی سید محمد تقی فخرداعی گیلانی،تهران:دنیای کتاب.
نفیسی،سعید.(4431).تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی.تا پایان قرن دهم هجری،تهران:فروغی
همایی،جلال.(بی تا).تاریخ ادبیات ایران،مشتمل بر تاریخ ادبیات ایران از ازمنه قدیم تاریخی تا حمله مغول.ج 1 و 2،تهران:فروغی. سایت اینترنتی
encyclopaediaislamica.com/madkhal 2
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار