نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه اصفهان
چکیده
از کتابت تا وزارت (بررسی اهمیت و نفوذ کاتبان و دبیران در تمدن اسلامی)
دکتر جمشید مظاهری* دکتر محمدرضا نصر اصفهانی** علی‌اکبر احمدی دارانی***
دانشگاه اصفهان
چکیده
ضرورت اداره و ثبت و ضبط اموال، خلیفه‌ی دو‌م را واداشت تا به پیشنهاد یکی از مرزبانان ایرانی، «دیوان» را پدید آورد. با شکل‌گیری چنین نهاد اداری، گروهی با تکیه بر سواد خواندن و نوشتن و دانستن حساب، در نظام‌های حکومتی آن روزگار پدید آمدند که کاتب، منشی و دبیر خوانده می‌شدند. ساده‌ترین شکل راه‌یابی آنان به دستگاه‌های حکومتی، برای نگارش نامه‌ها یا استنساخ کتاب‌ها در شبکه‌های نسخه‌نویسی بود یا این‌که در شکل‌های دیگر، با تسلط بر زبان فارسی و عربی، توانایی ترجمه و نگارش نامه‌ها را به هر دو صورت کسب می‌کردند. اگر ذوقی داشتند، شعری هم می‌سروند و اگر در کسب فضایل کوتاهی نمی‌کردند، چه بسا توانایی تألیف کتابی را هم می‌یافتند و ممکن بود با گذشت زمان، صلاحیت آن‌که طرف مشورت پادشاه قرار بگیرند، برایشان پدید می‌آمد. این گروه به علت آگاهی از رابطه‌های آشکار و پنهانی که در میان ارکانِ حکومتی وجود داشت، نفوذ فراوانی در حکومت‌ها می‌یافتند. تمام این‌ها مراحلی بود تا کاتب یا دبیری راه خود را برای رسیدن به مقام وزارت هموار کند؛ چرا که راه رسیدن به وزارت از کتابت و دبیری می‌گذشت.
* استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی
** استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی
*** دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی
دریافت مقاله: 27/01/1386 پذیرش مقاله: 05/12/1388
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Scribe to Vizier
چکیده [English]
Scribe to Vizier
Dr. J. Mazaheri Dr. M. R. Nasre Isfahani A.A.Ahmadi Darani
Isfahan University
Abstract
The necessity of administration, registration and recording of property made the Caliph II (Omar) set up Divan (offices) on the basis of suggestion of his Persian frontier guard. Upon formation of such administrative institutions, some literate individuals emerged in state systems of that era that were designated as kateb (writer), Monshi (secretary), and Dabir (clerk). They, due to being aware of overt and covert relations among the pillars of government, found the right niches for themselves. The simplest way to penetrate into government as kateb or Dabir was either transcribing or writing letters or in other cases, with proficiency in the Persian and Arabic languages, they would acquire competence in translation and letter writing. And if they enjoyed talent, they would compose poems, and with perseverance, it was likely that they could compile books and gradually become king's adviser. Thus, these prerequisites were of vital importance to pave the way for a kateb or Dabir to be appointed as vizier since the route to viziership passed through inscription.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keyword: Divan . Kateb (Writer) . Dabir (Clerk) . Ketabat (Penmanship) . Dabiri (Clerkship) . Shaeri (Practice of Poetry). Vezarat (Viziership)
', './data/jba/coversheet/cover_fa.jpg'))