نابرابری سرگذشت مانی در شاهنامه‌ی فردوسی با پژوهش‌های تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شیراز

چکیده

نابرابری سرگذشت مانی در شاهنامه‌ی فردوسی با پژوهش‌های تاریخی
 
دکتر اکبرنحوی*                         رضا غفوری**
دانشگاه شیراز
 
چکیده
مانی در اواخر حکومت پارتیان، در سرزمین بابل به دنیا آمد. هنگامی‌که دوازده ساله بود، فرشته‌ای بر او نازل شد و به او فرمان داد به تبلیغ دین خود بپردازد؛ اما این کار را تا مدت‌ها به تعویق بیندازد. او نخست پدر و اطرافیانش را به دین خود دعوت کرد ولی بعدها نتوانست در میان همشهریهای خویش توفیق چندانی به دستآورد. پس از چندی به سفرهای تبلیغی خود در حدود آسیای میانه دست زد. در همین سفرها بود که با آیین بودایی نیز آشنا گردید و بعدها دین جدید خود را با دین‌های زردشتی، عیسوی و بودایی تلفیق کرد. پس از مدتی به ایران بازگشت و به دربار شاپور اول ساسانی بار یافت و در جایگاه پزشک، در شمار ملازمان شاه قرارگرفت. او در مدت پادشاهی شاپور، آزادانه به گسترش مانویت پرداخت. ولی چندی پس از مرگ شاپور، با مخالفت‌های فراوانی روبه‌رو گردید و سرانجام با تحریک موبدان زردشتی، به دستور بهرام اول به قتل رسید.
در قسمت تاریخی شاهنامه، روایت پیدایش مانی و آمدن او به دربار ساسانیان، تفاوت‌های چشم‌گیری با پژوهش‌های تاریخی دارد که در این مقاله، وجوه تشابه و تمایز روایت فردوسی را با تحقیقات تاریخی بررسی کردهایم.
واژه‌هایکلیدی: 1. مانی 2. دین مانوی 3. شاپور اول 4. بهرام اول 5. شاهنامهی فردوسی.
 
* استادیار بخش زبان وادبیات فارسی
** دانشجوی دکتری، گرایش ادبیات حماسی
دریافت مقاله: 23/01/1388                                      پذیرش مقاله: 18/11/1388
نابرابری سرگذشت مانی در شاهنامه‌ی فردوسی با پژوهش‌های تاریخی
 
دکتر اکبرنحوی*                         رضا غفوری**
دانشگاه شیراز
 
چکیده
مانی در اواخر حکومت پارتیان، در سرزمین بابل به دنیا آمد. هنگامی‌که دوازده ساله بود، فرشته‌ای بر او نازل شد و به او فرمان داد به تبلیغ دین خود بپردازد؛ اما این کار را تا مدت‌ها به تعویق بیندازد. او نخست پدر و اطرافیانش را به دین خود دعوت کرد ولی بعدها نتوانست در میان همشهریهای خویش توفیق چندانی به دستآورد. پس از چندی به سفرهای تبلیغی خود در حدود آسیای میانه دست زد. در همین سفرها بود که با آیین بودایی نیز آشنا گردید و بعدها دین جدید خود را با دین‌های زردشتی، عیسوی و بودایی تلفیق کرد. پس از مدتی به ایران بازگشت و به دربار شاپور اول ساسانی بار یافت و در جایگاه پزشک، در شمار ملازمان شاه قرارگرفت. او در مدت پادشاهی شاپور، آزادانه به گسترش مانویت پرداخت. ولی چندی پس از مرگ شاپور، با مخالفت‌های فراوانی روبه‌رو گردید و سرانجام با تحریک موبدان زردشتی، به دستور بهرام اول به قتل رسید.در قسمت تاریخی شاهنامه، روایت پیدایش مانی و آمدن او به دربار ساسانیان، تفاوت‌های چشم‌گیری با پژوهش‌های تاریخی دارد که در این مقاله، وجوه تشابه و تمایز روایت فردوسی را با تحقیقات تاریخی بررسی کردهایم.
 
 
* استادیار بخش زبان وادبیات فارسی
** دانشجوی دکتری، گرایش ادبیات حماسی
دریافت مقاله: 23/01/1388                                      پذیرش مقاله: 18/11/1388

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Differences between Stories about Mani’s Life in Shahname and those of Historical Researches

چکیده [English]

 
Dr. A. Nahvi                                    R. Ghafouri
Shiraz University
 
Abstract
Mani was born in Mesopotamia towards the end of the Parthian empire. When he was 12 an angel descended to him and ordered him to publicize his religion. At first Mani called his father and his relatives to his new religion but could not get man followers among local peaple. After that he traveled to central Asian countries. During these travels he became familiar with Buddhism and later he blended his religion with Zoroastrian Christian and Buddhist ideas. Then he returned to Iran and went to the Sasanide Imperial court as a doctor. He became one of the attendants of Shapur the first. During the kingdom of Shapur he propagated Manichaeism freely and easily but after Shapur’s death he faced many oppositions and finally he was killed by the opponents who had influence in Bahram’s court. The narration of Mani’s appearance and his entering the Sasanian court comes in the historical part of Shahname. But it has many differences from historical researches. In this article we show all the similarities and differences of Ferdowsi’s narration and the real historical studies.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Mani  . Manichaean  . Shapur  . Bahram . Ferdowsi’s Shahname
آلبری،سی.آر.سی.(5731).زبور مانوی.ترجمه ی ابو القاسم اسماعیل پور،تهران:فکر روز.
البنداری،فتح بن علی.(9431).الشاه نامه.ترجمه ی عبد الوهاب عزام،تهران:افست.
بهار،مهرداد.(2831).ادیان آسیایی.ویراستاری ابو القاسم اسماعیل پور،تهران:چشمه.
تقی زاده،حسن.(3831).مانی شناسی.تهران:توس.
رضایی،عبد العظیم.(4731).تاریخ ادیان جهان.تهران:علمی.
سرکاراتی،بهمن.(5731).سایه های شکار شده.تهران:طهوری.
ویدن گرن،گئو.(2531).مانی و تعلیمات او.ترجمه ی نزهت صفای اصفهانی،تهران: بی نا.
یارشاطر،احسان.(1831).تاریخ کمریج.جلد سوم،قسمت دوم،ترجمه ی حسن انوشه،تهران:امیرکبیر.