بازتاب خویشکاری «وایو » در منظومه های حماسی ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شیراز- دانشکده ادبیات و علوم انسانی

چکیده

بازتاب خویشکاری «وایو» در منظومه‌های حماسی ملی

چکیده
وایو یکی از مرموزترین خدایان هندوایرانی است است که برخلاف دیگر ایزدان مزدایی، حاملِ مفهومی از تقابل دوگانه‌ی حیات و مرگ است. از وی در ریگ‌ودا، اوستا و متون پهلوی یاد می‌شود. با بررسی انعکاس دو چهره‌ی متضادّ اهورایی و اهریمنی از او در متون نامبرده و به دنبال آن در حماسه‌های ملّی، می‌توان به قدرت ماندگاری این ایزد کهن در قالب الگوهای آیینی-اسطوره‌ایِ نیایش، رزم و مرگ پی برد.
در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای تلاش شده است نشان دهیم که علی‌رغم حضورِ واژه‌ی ساده‌ی باد در حماسه‌ها، باید به آن‌چه در لایه‌های زیرین این واژه و آن‌چه در بارِ معنایی–اسطوره‌ای آن وجود دارد، توجه بیشتر شود.
نگارندگان، ضمن بررسی شواهدِ مختلف در حماسه‌های منظوم بدین نتیجه رسیده‌اند که باد در این آثار نمایانگر یک پدپده‌ی صِرف طبیعی نیست، بلکه ایزد باد یا وایو، کارکردهای اسطوره‌ای خود را در حماسه‌ها به ویژه در شاهنامه حفظ کرده و در سه نقش اصلیِ خدای جنگ و جنگاوران با طیف متنوعی از اعمال از جمله نبرد باد با قهرمان، یاری سپاه، یاری پهلوان در گذر از دریا، سرنگونی درفش و حمایت از شاه، نیز نقش ِپیک مرگ و سرانجام، به عنوان همکارِ تیشتَر در اعمالی مانندِ جادویی کردن با باد و آزمون پهلوان با باد و سرما، خویشکاری‌های دیرین خود را انعکاس داده است.

کلیدواژه‌ها:. ایزد جنگ، باد، نیایش، منظومه‌های حماسی ملی، وایو.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reflection of "Vāyu" 's function among national epic poems

نویسندگان [English]

  • Zahra Zahra Riahizamin
  • Tahereh Foadi
Associate professor of Persian language & literature Department of Shiraz University, Faculty of Literature and Humanities
چکیده [English]

Vāyu is one of the most mysterious Indo-Iranian gods that despite other gods of the Mazdāyasnā religion, conceptualizes the dual confrontation of life and death. Mention has been made of Vāyu in Rig-Veda, Avesta and Pahlavi texts. By examining the reflection of the divine and devilish faces of it within the aforementioned texts and later works such as national epics, one can understand the endurabilityof this ancient god in the form of ritual-mythical patterns of prayer, combat and death. This research is descriptive-analytical. By investigating library sources and by finding Vāyu's function in religious texts and its reflection in epic poems, the researchers argue that despite the presence of the simple word of "wind" in epics, one must pay a closer attention to the deeper semantic layers of the word and what lies in its mythical-semantic roots. After an examination of various evidences in epic poems, one comes to the conclusion that wind is not merely a representative of a natural phenomenon; in fact, Vāyu  has kept its mythical function among epic works especially Shāhnāmah; and has manifested itself through three main roles:
1-The god of war and the multifunctional god of warriors (accompanying heroes in their battles, helping the army, assisting heroes to cross the sea, overthrowing flags and supporting the king),
2-  The messenger of death.
3- Tīsgtar's assistant in doing such acts as wizardry with the wind and putting heroes into test by exposing them to wind and coldness.
Keywords: God of war, Wind, Praying, National Epic Poems, Vāyu.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • God of war
  • wind
  • praying
  • national epic poems
  • Vāyu

مراجع

اسدی طوسی، ابونصرعلی‌بن‌احمد. (۱۳۵۴).  گرشاسب‌نامه. به‌کوشش حبیب یغمایی، تهران: چاپ افست مروی.
ایران‌شاه‌بن‌ابی‌الخیر.(۱۳۷۰). بهمن‌نامه. ویرایش رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی.
ــــــــــــــــــ.(۱۳۷۷). کوش‌نامه. به‌کوششِ جلال متینی، تهران: علمی و فرهنگی.
ایونس، ورونیکا. (۱۳۷۳). اساطیر هند. ترجمه‌ی باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
بربریان، مانوئل. (۱۳۶۹). «انگاره‌ی بادِ زندانی یونانی ا‌ست یا ایرانی؟». ایران‌شناسی، شماره۸، صص۸۳۴-۸۴۵..
بویس، مری. (۱۳۷۴). تاریخ کیش زرتشت. ترجمه‌ی همایون صنعتی‌زاده، تهران: توس.
بهار، مهرداد. (۱۳۷۵). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
جلالی نائینی، محمدرضا. (۱۳۶۷).  گزیده‌ی ریگ ودا. تهران: نقره.
حسن‌کیاده، معصومه. (۱۳۸۸). «اکوان‌دیو و وای اسطوره‌ی باد». مطالعات ایرانی، شماره۱۶، صص۱۳۳-۱۴۰.
خسروکیکاوس. (۱۳۸۶). فرامرزنامه. به‌تصحیح میترا مهرآبادی، تهران: دنیای کتاب.
دوستخواه، جلیل. (۱۳۷۰). اوستا. تهران: مروارید.
رضایی دشت‌ارژنه، محمود. (۱۳۹۲). «جایگاه درفش کاویانی در شاهنامه فردوسی». متن‌پژوهی ادبی، شماره۵۵، صص۶-۲۰.
رضی، هاشم. (۱۳۸۴). دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت. تهران: سخن.
زنر، آر.سی. (۱۳۷۵). طلوع و غروب ‌زرتشتی‌گری. ترجمه‌ی تیمور قادری، تهران: فکر روز.
ــــــــــ. (۱۳۸۴). زروان یا معمای زرتشتی‌گری. ترجمه‌ی تیمور قادری، تهران: امیرکبیر.
سرکاراتی، بهمن. (۱۳۷۶). «بازشناسی بقایای افسانه‌ی گرشاسب در منظومه‌های حماسی ایران». نامه‌ی فرهنگستان، شماره۱۰، صص۵-۳۸.
فردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۸۲). شاهنامه. تهران: هرمس.
فرنبغ‌دادگی. (۱۳۸۵). بندهشن. به‌گزارش مهرداد بهار، تهران: توس.
فکوهی، ناصر. (۱۳۷۹). «تحلیل ساختی از یک اسطوره‌ی سیاسی؛ اسطوره‌ی وای در فرهنگایرانی و همتایان غیرایرانی آن». مطالعات جامعه‌شناختی، شماره۱۶، صص۱۳۷-۱۶۶.
کویاجی،‌ جهانگیر کوورجی. (۱۳۵۳).  آیین‌ها و افسانه‌های ایران و چین باستان. ترجمه‌ی جلیل دوستخواه، تهران: فرانکلین.
مادح، قاسم. (۱۳۸۰). جهانگیرنامه. به‌کوشش سیدضیاءالدین سجادی، تهران: انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی.
مکنزی، دیوید نیل. (۱۳۸۸). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمه‌ی مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
موله، م. (۱۳۶۳). ایران باستان. ترجمه‌ی ژاله آموزگار، تهران: توس.
میرفخرایی، مهشید. (۱۳۶۷). روایت پهلوی. تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
میهن‌دوست، محسن. (۱۳۸۴). «وای». کتاب ماه هنر، شماره ۸۵ و۸۶، صص۱۷۸-۱۹۰.
ویدن‌گرن، گئو. (۱۳۷۷). دین‌های ایران. ترجمه‌ی منوچهر فرهنگ، تهران: آگاهان ایده.
هینلز، جان. (۱۳۷۹). شناخت اساطیر ایران. ترجمه‌ی ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه؛ آویشن.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار