کاربرد آرای پیرس در مطالعة نشانه‌های الفبایی دیوان شاعران (مطالعة موردی: دیوان انوری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

در مقاله‌ی حاضر، نگارنده، نخست جنبه‌های نشانه‌شناسی چارلز سندرس پیرس را تبیین می‌کند، آن‌گاه بر پایه‌ی آرای وی به نشانه‌شناسی نگرش‌های الفبایی انوری می‌پردازد و همه-ی سروده‌های حروفی او را گزارش و تحلیل می‌کند. نظریّه‌ی نشانه‌شناسی پیرس با دانش نقد بلاغی رایج در زبان فارسی پیوند تنگاتنگی دارد، امّا از توانش تفسیری بالاتری در مقایسه با آن برخوردار است و رسیدن به نتیجه‌ای علمی‌تر را میسّر می‌کند. در این پژوهش، سه‌گانه‌های مشهور شمایل، نمایه و نماد پیرس و فرآیند تکامل نشانگی آن‌ها در دیوان انوری بررسی شده است. فرآیندهای نشانگی متفرّد، خطّی و متداخل، سه‌گونه‌ی سیر نشانگی هستند که نگارنده آن‌ها را از یکدیگر بازشناخته است. نگارنده در پایان نتیجه می‌گیرد که نشانه‌های شمایلی، بسیار بیشتر از نشانه‌های نمایه‌ای و نمادین با بلاغت سنّتی زبان فارسی مشابهت دارند؛ همچنین، فرایند نشانگی حروف الفبا در دیوان انوری، دارای نسبت بسیار آسان با موضوع و تفسیر خود است.همچنین، فرایند نشانگی حروف الفبا در دیوان انوری، دارای نسبت بسیار آسان با موضوع و تفسیر خود است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The use of Peirce’s opinions in studying the alphabetic signs in poets’ Divans (case study: Anvari’s Divan)

چکیده [English]

In the present article, the researcher, first justifies Charles Sanders Peirce’s opinions, and accordingly goes through a semiotic analysis of Anvarī’s alphabetical rendering of his poems, and then surveys and discusses all of his alphabetical poems. The Peircean semiotics has a very close relationship with the prevalent rhetorical criticism in Persian language, but has higher interpretive potentials and leads us to conclusions that are more scientific. In this research, Pierce’s well-known triad of icon, index, symbol, and their evolutionary processes in Anvarī’s Divan have been investigated. The singular, linear and convoluted semiotic processes are the three categories recognized by the researcher. Finally, the researcher concludes that the iconic signs, in contrast to indexical and symbolic signs, have a higher degree of resemblance to classic Persian rhetorics. The alphabetical semiotics in Anvarī’s Divan is closely related to the subjects of poems and easily yields to interpretation. 
Keywords: Anvarī, Charles Sanders Peirce, alphabet, semiotics.        


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • " Anvari
  • Charles Sanders Peirce
  • Letters of Alphabet
  • Semiotics"

مراجع

احمدی، بابک. (1388). از نشانه­های تصویری تا متن. تهران: مرکز.
استم، رابرت. (1383). مقدّمه­ای بر نظریّه­ی فیلم. ترجمه‌ی گروه مترجمان به سرپرستی احسان نوروزی، تهران: سوره مهر.
اکو، امبرتو. (1389). نشانه­شناسی. ترجمه­ی پیروز ایزدی، تهران: ثالث.
الام، کِر. (1392). نشانه­شناسی تئاتر و درام. ترجمه­ی فرزان سجودی، تهران: قطره.
انوری ابیوردی، اوحد الدّین محمّد. (1364). دیوان. به کوشش سعید نفیسی، تهران: سکّه ـ پیروز.
چندلر، دانیل. (1387). مبانی نشانه­شناسی. ترجمه­ی مهدی پارسا، تهران: سوره­ مهر.
حاجیان­نژاد، علی­رضا. (1380). «نوعی تشبیه در ادب فارسی (تشبیه حروفی)». مجلّه­ی دانشکده­ی زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران، صص387- 402.
حیدری، مرتضی. (1387). «تشبیهات حروفی (نگرش حروفی) در دیوان شاعران تا قرن هشتم هجری». پایان­نامه­ی دانشگاه علّامه طباطبایی تهران.
دهخدا، علی­اکبر. (1387).  لغت‌نامه (لوح فشرده). تهران: دانشگاه تهران.
دینه­سن، آنه­ماری. (1389). درآمدی بر نشانه­شناسی. ترجمه­ی مظفّر قهرمان، تهران: پرسش.
ذوالفقاری، محسن و کمالی­نهاد، علی­اکبر. (1392). «کارکردهای هنری و تصویری حروف در  شعر (با تأکید بر شعر خاقانی)». مجلّه­ی فنون ادبی، دوره­ی 5، شماره 2، صص 49- 66.
ساسانی، فرهاد. (1389). معناکاوی: به سوی نشانه­شناسی اجتماعی. تهران: علم.
سجودی، فرزان. (1388). نشانه­شناسی: نظریّه و عمل. تهران: علم.
ــــــــــــــ.. (1393). نشانه­شناسی کاربردی. تهران: علم.
شعیری، حمیدرضا و وفایی، ترانه. (1388). راهی به نشانه ـ معناشناسی سیّال. تهران: علمی و فرهنگی.
شهیدی، سیّد جعفر. (1376). شرح مشکلات دیوان انوری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
کابلی، پال و یانتس، لیتزا. (1391). نشانه­شناسی. ترجمه­ی محمّد نبوی، تهران: پردیس دانش.
کالر، جاناتان. (1390). در جست‌وجوی نشانه­ها. ترجمه­ی لیلا صادقی و تینا امراللهی، تهران: علم.
گیرو، پیر. (1387).  نشانه­شناسی. ترجمه­ی محمّد نبوی، تهران: آگه.
مکاریک، ایرنا ریما. (1388). دانش­نامه­ی نظریّه­های ادبی معاصر. ترجمه­ی مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگه.
یوهانسن، یورگن دینس و لارسن، سوند اریک. (1388). نشانه­شناسی چیست؟ ترجمه‌ی علی میر­عمادی، تهران: ورجاوند.    
Abrams, M.H. and Harpham, Geoffrey Galt. (2009). A Glossary of Literary Terms. Boston: Wadsworth Cengage Learning.  
Brown, Keith. ed. (2004). Encyclopedia of Language and Linguistics. Amsterdam: Elsevier.
 Bussmann, Hadumod.(2006). Routledge Dictionary of Language and Linguistics. translated and edited by Gregory Trauth and Kerstin Kazzazi, London & New York: Routledge.    
Carter, David. (2006). Literary Theory. Herts: Pocket Essentials.
Coyle, Martin et al. eds. (1993). Encyclopedia of Literature and Criticism. Cardiff: University of Wales.
Crystal, David. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. 6th ed., Singapore:Blackwell Publishing.
Cudden, J. A. (1999). Dictionary of Literary Terms & Literary Theory. 4th ed., Penguin Books.
Green, Keith & LeBihan, Jill. (1996). Critical Theory and Practice. London &New York: Routledge.
Jakobson, Roman. (1980). The Framework of Language. Michigan studies in the humanities.
Malmkjær, Kirsten; ed. (2002). The Linguistic Encyclopedia. London & NewYork: Routledge.
Peirce, C.S. (1932). Collected Papers. Cambridge: Harvard University Press.
Quinn, Edward. (2006). Dictionary of Literary and Thematic Terms. 2nd ed., New York: Facts on File.
Strazny, Philipp; ed. (2005).Encyclopedia of linguistics. Vol. 1, New York & Oxon: Fitzroy Dearborn.
Tyson, Lois. (2006). Critical Theory Today. 2 nd ed., London & NewYork: Routledge.
Wolfreys, Julian et al. (2006). Key Concepts in Literary Theory. 2nd ed., Edinburgh University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار