بررسی، نقد و چند پیشنهاد در کمّیّت صامت‌ها، مصوّت‌ها و هجاهای عروض فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز

2 استاد دانشگاه تبریز

چکیده

چکیده
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای عروض جدید، استفاده از واحد آوایی «هجا» به جای واحدهای «سبب»، «وتد» و «فاصله» است که در عروض قدیم مورد استفاده قرار می گرفت. «هجا» از دو واحد آوایی کوچک‌تر به نام‌های «صامت» و «مصوّت» تشکیل شده، براساس تعداد و نحوه‌ی ترکیب این واحدها در آن، به چند نوع تقسیم می‌شود.
با اندکی تأمّل در تقسیم‌بندی رایج هجاها و کمّیّت‌‌سنجی آن‌ها در عروض معاصر می‌توان به یافته‌های جدیدی دست یافت که گاهی با یافته‌های قبلی در تعارض است. قوانین ریاضی نیز که بنای عروض بر آن است، صحّت یافته‌های جدید را اثبات می‌کند. در مقاله‌ی حاضر ابتدا منابع معتبر مربوطه مورد مطالعه قرار گرفته، تعاریف و اصول به ظاهر قطعی واحدهای آوایی استخراج و بر اساس قوانین ریاضی، با یکدیگر مقایسه شده‌اند. در این تحقیق سعی شده است ضمن تعیین دقیق کمّیّت هجا‌ها و تقسیم بندی صحیح انواع آن، به سؤالات زیر نیز به صورتی استدلالی پاسخ داده شود:
1- آیا «صامت»‌ها نیز مثل «مصوّت»ها دارای امتداد هستند یا خیر؟ اگر دارای امتداد هستند این امتداد به چه میزان است وآیا امتداد «صامت»‌ها نیز مثل «مصوّت»ها متفاوت است؟
2- آیا فرض تساوی کمّیّت «یک هجای بلند» با کمّیّت «دو هجای کوتاه» صحیح است؟
3- آیا کمّیّت «هجای کشیده» با کمّیّت «یک هجای بلند و یک هجای کوتاه» یکسان است؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Studying and criticizing the quantity of consonants, vowels and syllables in Persian prosody and giving some suggestions

چکیده [English]

One of the most important achievements of modern prosody is the use of phonetic syllables instead of 'sabab', 'vatad' and 'fāsīlah'. A syllable is made up of consonants and vowels, which are two smaller phonetic units; and is divided into different types based on the number of these units and their combination. By careful division of syllables and close examination of their quantity in contemporary prosody, one can achieve new results that are sometimes in contrast with previous findings. The use of mathematical rules that are the foundation of prosody proves the authenticity of the new findings. In this research, at first, the related authentic references are examined and certain vocal principles are extracted and compared with regard to mathematical rules. The researchers try to specify the accurate division of syllables and their precise quantity, and to provide logical answers to the following questions:
1)      Can consonants be extended like vowels? If yes, to what extent? And do consonants, like vowels, differ in their extension?
2)      Is it correct to assume that the length of a long syllable equals the length of two short syllables?
3)      Is it correct to assume that the length of a stretched syllable equals the length of a short syllable plus the length of a long syllable?
Keywords: quantity , consonant, vowel, syllable, prosody
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quantity
  • consonant
  • vowel
  • syllable
  • prosody

مراجع

ابن‌سینا، ابوعبدالله حسین. (1348). مخارج الحروف. تصحیح و ترجمه‌ی پرویز ناتل خانلری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
باقری، مهری. (1387). مقدمات زبان‌شناسی. تهران: قطره.
تهماسبی، ارشد. (1386). وزن‌خوانی واژگانی. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری ماهور.
ثمره، یدالله. (1383). آواشناسی زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1378). دیوان حافظ. بر اساس نسخه غنی قزوینی، تهران: پارسا.
دهلوی، حسین. (1381). پیوند شعر و موسیقی. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری ماهور.
شمیسا، سیروس. (1385). عروض و قافیه. تهران: دانشگاه پیام نور.
طلایی، داریوش. (1383). ردیف میرزا عبدالله. تهران: کارا پیام.
طوسی، خواجه نصیرالدین. (1369). معیار الاشعار. تصحیح و اهتمام جلیل تجلیل، تهران: جامی و ناهید.
کابلی، ایرج. (1376). وزن‌شناسی و عروض. تهران: آگه.
 مشکو‌ه‌الدینی، مهدی. (1385). ساخت آوایی زبان. مشهد: دانشگاه فردوسی.
ناتل خانلری، پرویز. (1345). وزن شعر فارسی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نجفی، ابوالحسن. (1387). مبانی زبان‌شناسی. تهران: نیلوفر.
وحیدیان کامیار، تقی. (1370). بررسی منشأ وزن شعر فارسی. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی مشهد.
ــــــــــــــــــــ . (1380). وزن و قافیه شعر فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاه.
شمیسا، سیروس. (1390). «میز گرد عروض». وزن شعر فارسی از دیروز تا امروز، به کوشش امید طبیب‌زاده، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص307-337.
فرشیدورد، خسرو. (1353). «وزن کلمه در فارسی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 21، شماره 2، صص 59-110.
نجفی، ابوالحسن. (1355). «یک قاعده‌ی منسوخ عروضی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، سال 12، شماره3، صص 578-589.
ـــــــــــــــــ . (1390). «میزگرد عروض». وزن شعر فارسی از دیروز تا امروز، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص307-337.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار