جلوه های خاص معشوق در غزل های صائب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان

چکیده

عشق مهم ترین مضمون غزل است که در دو شاخه ی عشق آسمانی و عشق زمینی حضور داشته و غزل فارسی را غنی و دلنشین ساخته است. بیان معانی عاشقانه از هر نوع (آسمانی و زمینی )که باشد مستلزم بیان رابطه عاشق و معشوق است.
معشوق مرکز و محور غزل های عاشقانه است، تصویر او نشان دهنده ی دیدگاه غزلپرداز نسبت به عشق و معشوق است. شاید در نگاه اول بپنداریم معشوق در غزل فارسی به صورت کلی توصیف شده ، چنانکه می توان گفت یک تیپ است نه شخصیت ، این حرف تا حدود زیادی درست است، اما در این تحقیق به بررسی توصیف های صائب از معشوق می پردازیم تا ببینیم معشوق از نظر ظاهری و اخلاقی چگونه است و کدام ویژگی ها، معشوق غزل صائب را متمایز ساخته است و تاچه اندازه معشوق غزل او تحت تاثیر سبک شاعر قرار گرفته است؟
یکی از مهم ترین پرسش ها دربارهء معشوق، ماهیِت اوست. در غزل فارسی، معشوق می تواند معشوق الهی، معشوق انسانی و معشوق نمادین (که نمایندهء خواسته ای از عاشق است) باشد. در این تحقیق روشن می شود که معشوق صائب در عاشقانه های غیر عرفانی یک شخص است یا نماد؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

individual flourish of beloved in saebs lyric

چکیده [English]

Love, as the definitive theme of lyric poetry, has been embedded in, and encriched, the Persian sonnet in worldly and spiritual manifestations. The expression of love, be it the mundane or the immaterial, requires the articulation of the bond between the lover and the beloved. This article studies Sa’eb’s descriptions of the beloved to address three questions: How can we describe the inward and outward characteristics of Sa’eb’s beloved? What are the differences between the beloved in the sonnets of Sa’eb and those in other works of Persian literature? And to what extent is the image of the beloved influenced by the style of the poet in question? An interpretation of more than half of his sonnets reveals that the manifestation of the beloved in Sa’eb’s body of work differ from the accepted image of the beloved in the Khorasani and Iraqi styles of Persian poetry. It will be argued that Sa’eb’s is a more intricate description of the beloved whose colourful features and emotional expressions constitute a remarkable image of the beloved in the Persian lyric tradition.
Keywords: Sa’eb, love, sonnet, the beloved
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Beloved
  • Saeb
  • Love
  • lyric
اتینگهاوزن، ریچارد. (۱۳۷۹). «جهان‌آگاهی و روابط انسانی در نقاشی ایرانی». در اوج‌های درخشان هنر ایران، ترجمه‌ی هرمز عبداللّهی و رویین پاکباز، تهران: آگاه، صص ۲۵۵-۲۸۲.
اسدی امجد، فاضل و پریوش اسماعیلی. (۱۳۹۱). «بازتاب باروک در ساختار غزلیات صائب تبریزی». پژوهش ادبیات معاصر جهان، دوره‌ی ۱۷، ش۳، صص۵-۱۹.
بهبهانی، آقااحمد. (۱۳۷۲). مرآت الاحوال جهان‌نما. با مقدمه و تصحیح و حواشی علی دوانی، تهران: مرکز فرهنگی قبله.
جعفری قریه‌علی، حمید و مریم جعفرزاده. (۱۳۸۹). «بررسی مفاهیم اخلاقی در دیوان صائب تبریزی». دو فصل‌نامه‌ی تخصصی علوم ادبی، ش۵، صص۲۷-۵۴.
چرمگی عمرانی، مرتضی. (۱۳۹۲). «سیمای معشوق و عناوین و القاب شاعرانه‌ی او در اشعار به‌جای‌مانده از رودکی». پژوهشنامه‌ی ادب غنایی، س۱۱، ش۲۱، صص۶۵-۸۲.
حافظ شیرازی، شمس‌الدّین محمد. (۱۳۶۲). دیوان حافظ. به‌تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی.
رنج‌دوست، شبنم. (۱۳۸۷). تاریخ لباس ایران. تهران: جمال هنر.
سعدی، مصلح‌الدّین. (۱۳۸۵). غزل‌های سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
شبلی نعمانی، محمد. (۱۳۶۸). شعرالعجم. ترجمه‌ی سیدمحمدتقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۸۰). ادوار شعر فارسی. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (۱۳۷۰). سیر غزل در شعر فارسی. تهران: فردوس.
صائب، محمدعلی. (۱۳۷۰). دیوان صائب تبریزی. به‌کوشش محمد قهرمان، شش جلد، تهران: علمی و فرهنگی.
ــــــــــــــــ . (۱۳۹۲). دیوان صائب تبریزی. به اهتمام جهانگیر منصور، دو جلد، تهران: نگاه.
فتوحی، محمود. (۱۳۸۵). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
فقیهی، حسین و نیره نظری. (۱۳۸۷). «مضامین عرفانی در غزلیات صائب». پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، ش۱۰، صص۷۳-۸۴.
کرمی، محمدحسین و محمد مرادی. (۱۳۸۹). «بررسی سیمای معشوق در غزلیات انوری». پژوهشنامه‌ی ادب غنایی، س۸، ش۱۵، صص۹۹-۱۱۸.
گلچین معانی، احمد. (۱۳۴۸). مکتب وقوع. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
محمدی، محمدحسین. (۱۳۷۴). بیگانه مثل معنی؛ نقد و تحلیل شعر صائب و سبک هندی. تهران: میترا.
موحّدی، محمدرضا. (۱۳۹۰). «صائب و بررسی طول و عرض زندگی». بوستان ادب، ش۴، پیاپی۱۰، صص۱۱۵-۱۳۸.
یزدان‌پناه، مهرعلی و روجا عدنانی. (۱۳۹۱). «بررسی تطبیقی جلوه‌ی معشوق در غزلیات خاقانی و سعدی». درّ دری، ش۲، صص۱۲۳-۱۳۴.