عطای کثیر؛ شرح بیتی از حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه آزاد فسا

چکیده

چکیده
بیت «نعیم هر دو جهان پیش عاشقان به جوی/ که این متاع قلیل است و آن عطای کثیر» با ضبط‌ها و معانی متفاوتی در تصحیح‌ها و شرح‌های دیوان حافظ آمده است. این مقاله ضمن بررسی این موارد، در پی آن است تا شکل سالم و معنی درستی از بیت ارائه دهد. دو موضوع را شارحان در شرح بیت در نظر نگرفته‌اند؛ یکی بررسی دو ترکیب قرآنی "متاع قلیل" و "عطای کثیر" که معادل نعمت‌های دنیا و آخرت است و دیگر این که شارحان "که" را در ابتدای مصرع دوم، "که" ربط تعلیلی به معنی "زیرا که" معنی کرده‌اند و یک شرح نیز آن را به معنی "بلکه" دانسته است. نگارنده معتقد است در این بیت، حرف ربطِ "که" حرف پیروِ (ربطِ) اسم‌پرداز یا توضیحی است. این نوع "که" کلمه یا ترکیب پیش از خود را با جمله‌ی پس از خود مرتبط می‌سازد تا در باره‌ی آن توضیح و تفسیری ارائه دهد. حافظ بارها این نوع "که" را به‌کار برده است که با ذکر شواهدی از آن در متن مقاله، نظریه‌ی فوق قوت می‌یابد.

کلید واژه: حافظ، متاع قلیل، عطای کثیر، حرف ربط "که" توضیحی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Plentiful mercy; description of a Hafiz’s distich

نویسنده [English]

  • MOHAMADREZA AKRAMI
چکیده [English]

The distich “To the Lovers, wealth of both worlds as a barleycorn/ That, this is little chattel and that is plentiful mercy,” has been registered and interpreted differently in various versions of Hafez. This paper seeks to offer an overview of these interpretations and provide a correct reading and sound meaning for the distich. In available interpretations, two issues have been overlooked. First, two phrases of the distich, “little chattel” and “plentiful mercy,” refer to the Quran and mean, respectively, “the blessings of this world” and the “hereafter.” Second, the keh (that) at the beginning of the second hemistich has been taken to signify “for” by the majority of interpreters and “but” by a few others. In this paper, I argue that in the keh has an explanatory meaning: it associates its preceding words to the following sentence and adds an explanation. Hafez has frequently used this kind of keh and a number of them will be cited to back the argument.
Keywords: Hafez, little chattel, plentiful mercy, interpretation, keh (that)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafiz
  • little chattel
  • plentiful mercy
  • explicative conjunction ‘that’

مراجع

قرآن کریم.
استعلامی، محمد. (۱۳۸۳). درس حافظ. ج۲، تهران: سخن.
انوری ابیوردی، اوحدالدین. (۱۳۳۷). دیوان انوری. به‌کوشش محمدتقی مدرس رضوی، ج۱، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
بدرالدین، حافظ. (۱۳۶۲). بدرالشروح. تهران: امین.
حافظ، شمس‌الدین‌محمد. (۱۳۶۲). دیوان حافظ. به‌تصحیح پرویز ناتل خانلری، ج۱، تهران: خوارزمی.
ـــــــــــــــــــــــ . (۱۳۶۶). دیوان حافظ. به‌تصحیح خلیل خطیب‌رهبر، تهران: صفی‌علی‌شاه.
ـــــــــــــــــــــــ . (۱۳۷۴). حافظ به‌سعی سایه. به‌تصحیح هوشنگ ابتهاج، سایه. تهران: کارنامه.
ـــــــــــــــــــــــ . (۱۳۷۶). دیوان حافظ. به‌تصحیح رشید عیوضی، ج۱، تهران: صدوق.
ـــــــــــــــــــــــ . (۱۳۷۷). دیوان حافظ. به‌تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: ققنوس.
ـــــــــــــــــــــــ . (۱۳۷۸). دیوان حافظ. به‌کوشش هاشم جاوید و بهاءالدین خرمشاهی، تهران: فرزان روز.
جلالیان، عبدالحسین. (۱۳۷۹).شرح جلالی بر حافظ. ج۲، تهران: یزدان.
ختمی لاهوری، ابوالحسن‌عبدالرحمان. (۱۳۷۶). شرح عرفانی غزل‌های حافظ. ج۳، تهران: قطره.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود‌بن‌آدم. (۱۳۶۸). حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه. تصحیح و تحشیه‌ی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
سودی بسنوی، محمد. (۱۳۷۴). شرح سودی بر حافظ. ترجمه‌ی عصمت ستارزاده، ج۳، تهران: زرین.
فرشیدورد، خسرو. (۱۳۸۸). دستور مختصر امروز بر پایه‌ی زبان‌شناسی جدید. تهران: سخن.
مسعود سعد سلمان. (۱۳۶۲). دیوان مسعود سعد سلمان. به‌تصحیح رشید یاسمی، تهران: امیرکبیر.
ناصرخسرو قبادیانی. (۱۳۶۵). دیوان ناصر خسرو. به‌تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
هروی، حسینعلی. (۱۳۷۸).شرح غزل‌های حافظ. ج۲، تهران: تنویر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار