تحلیل ساختار تخیلی داستان «تشنه و دیوار» مثنوی براساس ساختارهای نظام تخیل در آرای ژیلبر دوران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهرکرد

چکیده

بررسی ماهیت خیال و ساختار تخیلی‌ای که شاعران و هنرمندان بر مبنای آن تفکر می‌کنند، در مباحث نقد ادبی و هنری از جایگاه والایی برخوردار است. مبنای بسیاری از رمزگشایی‌های متنی امروزه بر عهده کاوش-هایی در حوزه تخیل‌شناسی است. ژیلبر دوران (متولد 1921) تخیل‌شناس و اسطوره‌پژوه فرانسوی قرن بیستم، توانست با ابداع روشی علمی، اعتبار حقیقی تخیل را که به مدت دو قرن در غرب انکار می‌شد، دوباره بدان بازگرداند. این مقاله قصد دارد با تعمق در آرای این اندیشمند به تحلیل ساختارهای تخیلی داستان «کلوخ انداختن تشنه از سر دیوار در جوی آب» در ابتدای دفتر دوم مثنوی، روی آورد. مولوی در این حکایت، صحنه‌ای را ترسیم می‌کند که در آن عمل/کنشی (پرتاب سنگ و خشت به آب) تکرار می‌شود. این صحنه یک تخیل است. همچنین بر طبق قراینی که به دست خواهیم داد، مشخص می‌شود که نگاه و اندیشة تخیل-پرداز راوی نسبت به جهان، تحت تأثیر ساختارهای منظومه شبانه تخیل است. این منظومه که مربوط به ساختارهای اسرارآمیز یا آنتی‌فرازیک و ساختارهای دراماتیکی یا ترکیبی است با ویژگی‌هایی چون: تکرار، وابستگی فرد به جهان و دیدگاه تعاملی او نسبت به جهان، گرایش به عمل مینیاتورسازی و درک چرخه‌ای و... مشخص می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Imaginative structure " thirsty and Wall " Masnavi , According to the structures of the imagination from the point of view Zhylbr Durand

چکیده [English]

Studying the nature of imagination and poets’ and artists’ imaginative structure has an important place in literary criticism. Today, the basis of text interpretation is studies of imagination. Gilbert Durand (1921-2012), the French scholar of imagination and myths, developed a scientific method to retrieve the true value of imagination, which was neglected for two centuries in the West. This article reflects on the views of Durand and analyzes the structure of a Masnavi story, “The Thirsty Threw a Stone into the Water.” In this tale, Rumi depicts a scene where the act of throwing stones and bricks into water is repeated. An examination of this story based on Durand’s views, one can deduce that the narrator has been influenced by symbolic imaginariessystem ofnight dreams. This system comprises certain characteristics such as repetition, dependence of one on the material world and cyclic understanding. 
Keywords: Masnavi, fiction, imagination structure, nightly imagination system, daily imagination system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Masnavi
  • fiction
  • imagination structure
  • nightly imagination system
  • daily imagination system

مراجع

قرآن کریم. (۱۳۹۲). ترجمه‌ی حسین انصاریان، تهران: دارالقرآن کریم.
ابن‌عربی، محیی‌الدین. (۱۳۸۶). فصوص‌الحکم. ترجمه‌ی محمدعلی موحد و صمد موحد، تهران: کارنامه.
احمدی خاوه، احسان و سمیه شاه‌حسینی. (۱۳۹۲). رؤیا قلمرو نامرئی ذهن؛ جستارهایی فلسفی در باب رؤیاها. تهران: علمی و ‌فرهنگی.
بتلهایم، برونو. (۱۳۹۲). افسون افسانه‌ها. ترجمه‌ی اختر شریعت‌زاده، تهران: هرمس.
بلخاری قهی، حسن. (۱۳۸۷). عکس مه‌رویان، خیال عارفان؛ مفهوم‌شناسی خیال در آراء مولانا. تهران:فرهنگستان هنر.
ــــــــــــــــــ . (۱۳۹۲). فلسفه‌ی هنر اسلامی (مجموعه‌مقالات). تهران: علمی‌ و فرهنگی.
چیتیک، ویلیام. (۱۳۹۲). عوالم خیال؛ ابن‌عربی و مسئله‌ی اختلاف ادیان. ترجمه‌ی قاسم کاکایی، تهران: هرمس.
حسینی، مریم و سارا پورشعبان. (۱۳۹۱). «دلایل پیکرگردانی در داستان‌های هزار و یک شب». متن‌پژوهی ادبی، س۱۶، ش۵۲، صص۳۷-۶۴.
شوالیه، ژان و آلن گربران. (۱۳۸۵). فرهنگ نمادها.ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، ج۴، تهران: جیحون.
ــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۸۸). فرهنگ نمادها.ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، ج۱و۲و۳، تهران: جیحون.
عباسی، علی. (۱۳۸۱). «بررسی تخیل اندیشه و طرح در آثار جلال آل‌احمد». در: گزیده‌ی مقالات یادمان جلال آل‌احمد، تهران: دفتر مطالعات ادبیات داستانی.
ـــــــــــ . (۱۳۸۴). «طبقه‌بندی و کارکرد عناصر تخیل بر سه تابلوی مجید مهرگان با رویکرد ژیلبر دوران؛ نبرد رستم با اژدها، نبرد رستم و ارژنگ دیو، نبرد گشتاسب و اژدها». در مجموعه‌مقالات اولین هم‌اندیشی تخیل هنری، فرهنگستان هنر.
ــــــــــ . (۱۳۹۰). ساختارهای نظام تخیل از منظر ژیلبر دوران؛ کارکرد و روش‌شناسی تخیل. تهران: علمی و فرهنگی.
مولوی، جلال‌الدینمحمدبن‌محمد. (۱۳۸۴). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد او نیکلسون، تهران: هرمس.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار