استعاره مفهومی و سرنوشت چهار رباعی منسوب به خیّام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشجوی دکترا

چکیده

استعاره‌ی مفهومی (Conceptual metaphor) پنجره‌ای برای شناختِ نظام فکری نویسنده است. بر اساس این نظریّه تمرکز یک نگاشتِ (mapping) استعاری در ذهن، موجب گسترش ذهنیّت فرد، آفرینش استعاره‌های مشابه و در نهایت اصالت سبک فردی می‌شود. از سوی دیگر در انتساب بسیاری از رباعیّات به خیّام، هم‌چنان ابهام وجود دارد. نگارندگان این پژوهش برآنند تا از این نظریّه در شناخت اصالتِ رباعیّاتی که محمّدعلی فروغی و قاسم غنی در کتابِ رباعیّات خیّام، آن‌ها را سروده‌ی خیّام دانسته‌اند، استفاده کنند. نتایج حاصل از پژوهش گویای آن است که در مجموعِ 178 رباعی این کتاب، 15 نگاشتِ استعاری بنیادین دیده می‌شود. مقایسه‌ی استعاره‌های مفهومی در 66 رباعی اصیل و 112 رباعی منسوب به خیّام نشان می‌دهد که 6 نگاشتِ استعاریِ سفر، راز، محفظه، فرصت، دگرگونی و ساختار، در هر دو گروهِ رباعیّات، بالاترین بسامد را داراست و می‌توان رباعیّاتی را که دارای استعاره‌های مفهومی مرتبط با این نگاشت‌ها هستند، به مرز اصالت نزدیک‌تر دانست. 4 رباعی نیز از 112 رباعی منسوب، در هیچ یک از زیر شاخه‌های این 15 نگاشت قرار نمی‌گیرند و انتساب آن‌ها به خیّام درست به نظر نمی‌رسد. مقایسه‌ی مضمونِ این 4 رباعی با نظام فکری خیّام و نیز جست‌وجوی آن‌ها در دیگر منابعِ مربوط به خیام این نظر را تأیید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Conceptual metaphor and the destiny of four Quatrains attributed to Khayyam

نویسندگان [English]

  • hasan tofighi
  • abolfazl shakiba
چکیده [English]

Conceptual metaphor acts as a window to the mind of the writer. Accordingly, the focus of metaphorical mapping in the mind leads to the development of the individual mentality and the creation of analogous metaphors and finally to the originality of the style. The aim of this study is to shed light on some Quatrains attributed to Khayyam by Mohammad Ali Foroughi and Qassem Ghani. The results indicate that in a total of 178 quatrains of this book, there are 15 basic conceptual metaphors. Comparing the conceptual metaphors in 66 original quatrains and 112 quatrains attributed to him, it is argued that the metaphors of journey, secret, container, opportunity, transformation and structure, are most frequent in both groups.  Fifty eight quatrains of the 66 original quatrains and 101 quatrains out of 112 attributed quatrains follow the central mapping of these metaphors. Also many of these quatrains contain 2, 3 or even 5 of the above mentioned metaphors. Thus it can be concluded that quatrains with these metaphors are Khayyam's original poems.  Among these 112 quatrains, 4 are not included in these metaphors so they cannot be attributed to Khayyam. Comparing the theme of these 4 quatrains with Omar Khayyam’s metaphorical thinking and also checking them in other sources confirms this view.
Keywords: conceptual metaphor, original quatrains, quatrains of Khayyam, attributed quatrains, mapping.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conceptual metaphor
  • original quatrains
  • quatrains of Khayyam
  • attributed quatrains
  • Mapping

مراجع

حسن­لی، کاوس و حسام­پور، سعید. (1384). «قرینه­گرایی خیّام در رباعیّات». نشریّه‌ی دانشکده­ی ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره­ 17 (پیاپی14). صص 1-26.
صفوی، کورش .(1392). درآمدی بر معناشناسی. تهران: سوره مهر.
فتوحی، محمود .(1392). سبک­شناسی: نظریّه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران: سخن.
فروغی، محمّدعلی و غنی، قاسم. (1390). رباعیّات خیّام. به اهتمام عبدالکریم جربزه­دار، تهران: اساطیر.
فولادوند، محمّدمهدی. (1379). خیّام­شناسی. تهران: الست فردا.
ماحوزی، مهدی. (1384). «تبیین اندیشه­ی خیّام از خلال رباعی­های متوازن ومقبول­الاصاله». پژوهش‌نامه­ی فرهنگ و ادب، سال 1، شماره­ 1، صص85-120.
معصومی، علی و کردبچه، مریم. (1389). «استعاره­ی هستی­شناسی در دست‌نوشته‌های کودکان». پازند، سال 6، شماره 22 و 23، صص79-97.
میرافضلی، سیّدعلی. (1382). رباعیّات خیّام در منابع کهن.تهران: نشر دانشگاهی.
نجف­زاده بارفروش، محمّدباقر. (1383). ترانه­های خیّام. تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1377). مقدّمه­ای بر رباعیّات خیّام. تویسرکان: تاخ.
ویسی حصار، رحمان و توانگر، منوچهر و رضایی، والی .(1392). «پنج کلان­الگوی استعاری در رباعیّات اصیل خیّام».نشریّه­ی پژوهش­های تطبیقی، سال 3، شماره­ 6، صص 89-104.
Grady‚ J. E .(2007). “Metaphor. The oxford hand book off cognitive linguistics”. Edited by D. Geeraerts & H. Cuyckerns, Oxford university pess: PP 188-213.
Lakoff‚ George .(1993). “The Contemporary of metaphor. In metaphor and thought”. Ed. A. ortony, Second Edit, Combridge university press, PP 202-251.
Lakoff‚ George & Jahnson‚ Mark .(1980). Metaphors we live by Language, Thought and Culture. Chicago university press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار