نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد حسین امانت ¹
• زرین تاج واردی ²

¹ دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

² دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

چکیده

هدف این مقاله بررسی و تحلیل نوآوری‌های ابن نصوح‌شیرازی، شاعر قرن هشتم و نقش پیک‌ها در منظومه‌ی محبت‌نامه است. محبت‌نامه از منظومه‌هایی است که زیرمجموعه‌ی ده‌نامه‌ها قرار می‌گیرد. ده‌نامه؛ منظومه‌ای عاشقانه و روایی است در قالب تلفیقی غزل و مثنوی که بر اساس تبادل نامه میان عاشق و معشوق شکل می‌گیرد. الگوی اصلی اغلب ده‌نامه‌‌سرایان، ده‌نامه‌‌ی اوحدی‌مراغه‌ای است اما ابن‌نصوح در این عرصه‌، دست به نوآوری‌هایی زده است. هنرنمایی ابن نصوح دراین است که هم تعداد پیک‌ها را افزوده و هم بسیار هوشمندانه، این پیک‌ها را درخیال‌آفرینی به کار برده است. محبت‌نامه‌ ده پیک دارد: ماه، خورشید، باد صبا، باد شمال، شانه، آیینه، شمع، پروانه، گل و بلبل. در حقیقت، ابن نصوح ده‌نامه‌ی خود را نه بر پایه‌ی نامه‌ها بلکه بر اساس این ده پیک بنا کرده است. بنابراین، نه تنها نامه‌ها در محبت‌نامه بر اساس گفتگوی میان عاشق یا معشوق با پیک‌ها شکل می‌گیرد؛ بلکه پیشبرد روایت نیز بر عهده‌ی پیک‌هاست. وی هنرمندانه میان هرپیک، فرستنده و گیرنده‌ی آن تناسبی دلنشین برقرار ساخته است. همچنین این ده پیک درمضمون‌آفرینی، ساخت و تداعی تصاویر و فضاسازی در محبت‌نامه نقش اساسی دارند. مهم‌ترین پیک محبت‌نامه، پیک ششم یعنی آینه است. ابن‌نصوح به خوبی از این پیک و رمز آینه بهره برده است. آینه، نقطه‌ی عطف روایت، در محبت‌نامه است. معشوق پس از دیدن حقیقت عشق درآینه و آگاهی از اتحاد عاشق و معشوق، دگرگون شده و پس ازآن است که مقدمات وصال فراهم می‌گردد. پژوهش‌هایی بدین شیوه می‌تواند در شناساندن ارزش ادبی ده‌نامه‌ها، بسیار موثر باشد؛ گونه‌ای که تقریبا ناشناخته است.

کلیدواژه‌ها

• آینه
• ابن نصوح شیرازی
• ده پیک
• ده‌نامه
• محبت نامه
• نوآوری‌های ابن نصوح شیرازی

20.1001.1.20088183.1395.8.4.1.1

موضوعات

• متون غنایی

عنوان مقاله [English]

The Analysis of The Couriers’ Role in Ibn Nasooh Shirazi’s Mohabbatnameh

نویسنده [English]

• mohammadhossein amanat ¹

¹

²

چکیده [English]

The aim of this article is to analyze the innovations of Ibn Nasuh Shirazi, a poet of the eighth century, and the role of couriers in his Mohabatnameh. Mohabatnameh  is a subgenre of Dahnameh (ten epistles). Dahnameh itself is a romantic and narrative lyric using both ghazal and masnavi forms based on the exchange of letters between the lover and the beloved. Poets used to follow the style of Awhadi Maragheyi’s Dahnameh but Ibn Nasuh introduced some innovations. He added to the number of couriers in his poem using them to create innovative imageries. Mohabatnameh has ten couriers: the Moon, the Sun, Saba (Zephyr), North Wind, Comb, Mirror, Candle, Butterfly, Flower, and Nightingale. In fact, Ibn Nasuh has built his Dahnameh not based on the letters, but on these ten couriers. In other words, not only the letters are shaped on the basis of a dialogue between the lover and the beloved in Mohabatnameh, but the couriers are also advancing the narrative. There is a pleasant interaction between the courier, the transmitter and the receiver. Moreover, these ten couriers have a major role in creating contents and constructing of  imagery and atmosphere. The most important courier of Mohabatnameh is the sixth one, the Mirror. This courier is the turning point of the narrative in Mohabatnameh. The beloved changes after seeing the reality of love and the unity of the lovers in the mirror. Then arrangements are made for the union.
Keywords: mirror, ten couriers, Dahnameh, Mohabatnameh, innovations of Ibn Nasuh Shirazi.

کلیدواژه‌ها [English]

• mirror
• Ibn Nasooh Shirazi
• ten couriers
• Dahnameh
• Mohabbatnameh
• innovations of IbnNasoohiShirazi