آوا و معنا در شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

میان صوت و معنی و نحوة به‌کارگیری واج‌ها در القای مفاهیم، رابطة تنگاتنگی وجود دارد. سخنوران در انتخاب واژگان، ناخواسته تحت تأثیر عواطف خود قرار می‌گیرند و واژگانی را به‌کار می‌برند که واج‌های آنها بیانگر عواطف و احساسات گوینده است؛ یعنی واژگان علاوه بر انتقال معنا به انتقال عواطف و احساسات نیز می‌پردازند. ساختار آوایی کلمه علاوه بر نقش‌ معنایی خویش از رهگذر مجموعة اصوات، به طور غیر مستقیم، مفهومی که در ذهن شاعر می‌گذرد، بیان می‌کند. موریس گرامون، زبان‌شناس نامدار فرانسوی، با قاطعیت در مورد لایه‌های زیرین واژگان و واج‌ها و قوة القاگری آنها بحث می‌کند که اساس کار این پژوهش مبتنی بر نظریة اوست. در پژوهش حاضر با بررسی 300 بیت از ابیات مربوط به سه حوزة معنایی حماسی و غنایی و مرثیه شاهنامه معلوم شد که رابطة معنا داری میان زمینة معنایی شاهنامه با آواها و هجاهای به کاررفته وجود دارد و زبان فردوسی در حوزه‌های معنایی متفاوت، به تناسب معنا تغییر می‌کند و شاعر از واج‌هایی بهره می‌جوید که معنای ثانوی زبان را به ذهن القا می‌کند. فردوسی در ابیات عاشقانه بیشتر از همخوان سایشی(24درصد)،لرزشی(5/13درصد) و روان(5/6) و هجاهای باز(cv) و (cv:) استفاده می‌کند. در ابیات حماسی بیشترین سهم همخوان‌ها را به انفجاری‌ها(7/38) و در هجاها به cvc اختصاص می‌دهد. در مراثی نیز از همخوان‌های خیشومی(3/19) و انفجاری- سایشی (3/3) و هجای کشیدۀ (cv:cc) بیش از دو حوزۀ معنایی دیگر سود می‌جوید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Sound and Meaning in Shahnameh

نویسندگان [English]

  • gita zakeri 1
  • abdolhosein farzad 1
1
2
چکیده [English]

There is a close relationship between sound and meaning and the way phonemes are deployed and the conveyed meanings are intertwined. In choosing their words, language speakers are highly affected by their emotions and opt for words whose phonemes are expressive of the meaning they intend to convey. Besides their semantic function, phonological structures of words, through a combination of sounds, indirectly express the idea the poet intends to communicate. Morris Grammont, the renowned French linguist, sheds light on the underlying layers of words and phonemes and the undeniable role they play in conveying meaning. The present study adopts and draws upon the theories proposed by him. Scrutinizing 300 lines of Shahnameh, falling into three semantic fields of epic, lyric, and elegy, the results of the present study show that there is a significant relationship between the expressed meaning and the deployed phonemes and syllables in Shahnameh. To put it differently, the results indicated that the language used in Shahnameh varies according to the conveyed meaning and Ferdowsi capitalizes on phonemes invoking secondary meanings in mind. In love poems, Ferdowsi heavily draws on fricative (24%), trill (13.5%), glide (6.5%) consonants and open syllables(CV),(CV:). In epic; however, the most extensively used consonants and syllables are stop (38.7%) and (CVC), respectively. Finally, for elegies, nasal (19.3%), stop-fricative (3.3%), and long syllables(CV:CC) are heavily drawn upon.
Keywords: sound, meaning, music of language, Shahnameh, Invoking, Morris Grammont.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sound
  • meaning
  • music of language
  • Shahnameh
  • Invoking
  • Maurice Gerammont

مراجع

ابن‌ندیم، محمدبن‌اسحق. (۱۳۵۰). الفهرست. ترجمه‌ی رضا تجدد، تهران: اساطیر.
اخوان ثالث، مهدی. (۱۳۵۷). بدایع و بدعت‌ها و عطا و لقای نیما یوشیج. تهران: توکا.
پویان، مجید. (۱۳۹۱). «سبک‌شناسی آوایی شعر حافظ شیرازی با توجه به دیدگاه‌های موریس گرامون». بهار ادب، س۵، ش۳، صص39-45.
خراسانی، محبوبه و همکاران. (۱۳۹۲). «تحلیل آوایی غزل‌های سنایی». هفتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، صص651-۶۵۵.
دیهیم، گیتی. (۱۳۸۵). درآمدی بر آواشناسی عمومی. تهران: ایران.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۹۲). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
صالحی هیکوئی، جواد. (۱۳۹۳). بررسی سبک‌های آوایی القاگر شعر دفاع مقدس با تکیه بر اشعار سلمان هراتی و قیصر امین‌پور. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشکده‌ی علوم انسانی دانشگاه شاهد.
عظیمی، محمدجواد. (۱۳۸۸). موسیقی شعر حافظ. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد. (۱۹۶۷). العین. بغداد: دارالحریه.
فردوسی، ابوالقاسم. (1366-۱۳۷۵). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق، نیویورک: مزدا.
قویمی، مهوش. (۱۳۸۳). آوا و القا؛ رهیافتی به شعر اخوان ثالث. تهران: هرمس.
نقوی، نقیب. (۱۳۸۴). بررسی موسیقی شعر در شاهنامه‌ی فردوسی بر پایه‌ی قافیه و ردیف. رساله‌ی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد.
Gerammont, Maurice. (1960). Traite de fonetiqu.paris: lib Ddelagrave.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1965). Petit Traite de versification francais. paris:A. colin.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار