شخصیت عاشق در غزل‌های روایی: آدم زیادی یا قهرمان بایرونی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

پس از افول قالب قصیده، سنت داستان‌گویی در تغزّل‌ها که در بخش نخستین قصیده وجود داشت، تا حدّی در غزل حفظ شد و زمینه‌ی به وجود آمدن گونه‌ی خاصی از غزل با عنوان «غزل روایی» را فراهم آورد. برخی از غزل‌های روایی تنها معدودی از عناصر داستانی را دارا هستند و با پیرنگی ضعیف، کنش‌هایی اندک، و فقدان اوج و فرود داستانی، ساخت طرح پیدا می‌کنند؛ اما برخی دیگر حاوی عناصر بیشتری هستند و در موارد استثنایی، به چارچوب قصه‌ای با کنش‌های پی‌درپی نزدیک می‌گردند. یکی از عناصر اصلی در غزل‌های روایی، شخصیت است. شخصیت‌ها در این روایات، ویژگی‌های منحصر به فرد و دو‌گانه‌ای دارند. آنها از طرفی پذیرای الگوهای سنّتی هستند و به صورت نوعی یا قراردادی ظاهر می‌شوند، و از طرفی به ویژگی‌های شخصیت‌های داستان‌های کوتاه و مدرن قرن بیستمی نزدیک می‌گردند. در گونه‌ی دوم به نوع خاصی از شخصیت برمی‌خوریم که می‌توان آن را با شخصیت «قهرمان بایرونی» در ادبیات انگلیس یا «شخصیت آدم زیادی» در ادبیات روس، منطبق دانست. انفعال، بی عملی، و آرمان‌گرایی، از ویژگی‌های برجسته‌ی این شخصیت به شمار می‌روند. در این مقاله، پس از مرور کلی شخصیت در غزل‌های روایی، به بررسی مختصات این گونه‌ی خاص پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The character of lover in Narrative lyrics: Superfluous man Or Baryonic hero

نویسندگان [English]

  • Maryam Heidari
  • Zahra Aghababaii khozani
faculty member of Payam e Noor university
چکیده [English]

After the decline of the ode, the tradition of lyrical storytelling that was a component of the first section of the ode was maintained in ghazal (sonnet), and helped to prepare the grounds  for a special kind of sonnet entitled "narrative ghazal". Some of these narrative ghazals have only a few elements of a story with a weak plot, a few actions, and no rise and fall, so they are mere sketches, but others contain more elements and, in extreme cases, they resemble stories with consequential actions. One of the main elements in the narrative sonnets is character. The main characters in the narrative ghazal are the beloved and the lover; they have unique as well as binary features. On the one hand, they are receptive to traditional patterns and appear as clichés; on the other hand, they are similar to twentieth century short stories. In the latter we encounter a certain type of character that can be compared with the character of "Byronic hero" in English literature or "Superfluous man" in Russian literature. The salient features of this character are passivity, inaction, and idealism. In this paper, after a general look at characters in the sonnets, the peculiarities of this particular type are discussed.
Keywords: “Superfluous man”, “character”, “Narrative lyric”, “Baryonic hero”.


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Superfluous man”
  • “character”
  • “Narrative lyric”
  • “Baryonic hero”

مراجع

انوری، اوحدالدین. (۱۳۷۷). دیوان اشعار انوری ابیوردی. به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اوستین، جین. (۱۳۷۴). حس و حساسیت (دلباخته). ترجمه‌ی عباس کرمی‌فر، تهران: پر.
ـــــــــــــ . (۱۳۷۸). غرور و تعصب. ترجمه‌ی رضا رضایی، تهران: نی.
بلوک، بهمن. (۱۳۹۵). «مقایسه‌ی «آدم‌های زیادی» میخاییل لرمانتف و سرگی دولاتف در داستان‌های «قهرمان عصر ما»، «زندان» و «تپه‌های پوشکین»»، دست‌یافتنی در:
 https://www.researchgate.net/profile/Bahman_Bolouk
 به تاریخ بازیابی دهم آبان ۱۳۹۵.
پوشکین، الکساندر. (۱۳۴۸).یوگنی آنه‌گین، ترجمه‌ی منوچهر وثوقی‌نیا، تهران: گوتنبرگ.
تورگینیف، ایوان. (۱۳۹۲). یادداشت‌های یک مرد زیادی. ترجمه‌ی فهیمه توزنده‌جانی، تهران: کتابسرای تندیس.
ـــــــــــــــ .(۱۳۹۳). آب‌های بهاری. ترجمه‌ی عبدالحسین نوشین، مشهد: بوتیمار.
جورکش، شاپور. (۱۳۸۴).بوطیقای شعر نو: نگاهی دیگر به نظریه و شعر نیما یوشیج. تهران: ققنوس.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (۱۳۷۲). دیوان حافظ. براساس نسخه‌ی محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: سینا.
حقیقی، شهین و کاووس حسن‌لی. (۱۳۸۷). «بررسی ساختار غزلی روایی از غزلیات شمس». کاوش‌نامه، س۹، ش۱۷، صص۵۹-۹۴.
حیدری، مریم. (۱۳۸۶). «بررسی ساختار روایی در غزل فارسی». فصلنامه‌ی زبان و ادب، ش۳۱، صص۲۴-۳۸.
خرابچنکو، میخائیل. (۱۳۶۴). فردیت خلاق نویسنده و تکامل ادبیات. ترجمه‌ی نازی عظیما، تهران: آگاه.
خواجوی کرمانی. (۱۳۶۹). غزلیات خواجوی کرمانی. به کوشش حمید مظهری، کرمان: خدمات فرهنگی کرمان.
داد، سیما. (۱۳۷۱). فرهنگ اصطلاحات ادبی(واژه‌نامه‌ی مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی/ اروپایی. تهران: مروارید.
رازی، شمس‌الدین محمدبن‌قیس. (۱۳۳۸). المعجم فی معاییر الاشعارالعجم. تصحیح علامه محمد قزوینی و مقابله‌ی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه.
روحانی، رضا و احمدرضا منصوری. (۱۳۸۶). «غزل روایی و خاستگاه آن در شعر فارسی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش۸، صص۱۰۵-۱۲۱.
رزمجو، حسین. (۱۳۷۲). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. تهران: آستان قدس.
زینالی، بهرام و روح‌انگیز قلی‌زاده. (۱۳۹۲). «بررسی ابعاد شخصیتی قهرمانان یوگنی آنه‌گین به‌عنوان آدم زیادی در نسل طلایی روسیه». پژوهش ادبیات معاصر جهان، س۱۸، ش۲، صص۹۷-۱۰۸.
ستاری، جلال. (۱۳۷۹). پرده‌های بازی. تهران: میترا.
سپهری،‌ سهراب. (۱۳۸۹). هشت کتاب. تهران: پیمان.
سنایی، ابوالمجد مجدودبن‌آدم. (۱۳۲۰). دیوان اشعار سنایی غزنوی. به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
سهروردی (شیخ اشراق)، یحیی‌بن‌حبش. (۱۳۸۷). عقل سرخ. تهران: مولی.
سیدحسینی، رضا. (۱۳۸۱). مکتب‌های ادبی. تهران: نگاه.
شمیسا، سیروس. (۱۳۶۲). سیر غزل در شعر فارسی. تهران: فردوس.
ـــــــــــــــ . (۱۳۷۰). انواع ادبی. تهران، باغ آینه.
صادقی، زینب و مرضیه یحیی‌پور. (۱۳۹۰). «بررسی موضوع آدم زیادی در ادبیات دهه‌ی بیست و سی قرن نوزدهم روسیه و ادبیات معاصر ایران». ادبیات تطبیقی، س۲، ش۴، صص۲۸۱-۳۰۰.
صبور، داریوش. (۱۳۵۵). آفاق غزل فارسی. تهران: پدیده.
طاهری، قدرت‌الله. (۱۳۸۲). «نقد و تحلیل ساختارگرایانه‌ی غزل‌روایت‌های عطار». فرهنگ، ش۴۶و۴۷، صص۱۹۱-۲۱۶.
طرسوسی، ابوطاهر محمدبن‌حسن. (۱۳۷۴). داراب‌نامه. ج۱، تصحیح ذبیح‌الله صفا، تهران: علمی‌فرهنگی.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (۱۳۶۸). دیوان عطار. به تصحیح سعید نفیسی، تهران: سنایی.
عکاشه، ثروت. (۱۳۸۰). نگارگری اسلامی. ترجمه‌ی غلام‌رضا تهامی، تهران: حوزه‌ی هنری.
فرخزاد، فروغ. (۱۳۵۰). تولدی دیگر. تهران: مروارید.
گنچارف، ایوان. (۱۳۹۴). آبلوموف. ترجمه‌ی سروش حبیبی، تهران: فرهنگ معاصر.
مولوی، جلال‌الدین. (۱۳۶۳). کلیات شمس تبریزی. به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
میرصادقی، جمال. (۱۳۷۷). واژه‌نامه‌ی هنر داستان‌نویسی. تهران: کتاب مهناز.
ــــــــــــــــ . (۱۳۸۰). عناصر داستان. تهران: سخن.
نظیری، محمدحسین. (۱۳۴۰). دیوان نظیری نیشابوری. با مقابله و تصحیح و تنظیم و تدوین مظاهر مصفا، تهران: امیرکبیر.
مکاریک، ایرنا ریما. (۱۳۹۰). دانش‌نامه‌ی نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمه‌ی مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
وحدانی‌فر، امید و همکاران. (۱۳۹۵). «تحلیل ساختاری غزل‌روایت‌های سعدی». ادب و زبان (شهید باهنر کرمان)، س۱۹، ش۳۹، صص۲۹۵-۳۱۸.
همایی، جلال‌الدین. (۱۳۷۶). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.
یونسی، ابراهیم. (۱۳۸۴). هنر داستان‌نویسی. تهران: نگاه.
Wilson, James D. (1972). “Tirso, hat, and Byron: The emergence of Don Juan as romantic hero”. The South Central Bulletin (The Johns Hopkins University Press on behalf of The South Central Modern Language Association). 32 (4), PP. 246–248.
Thoslev, Jr. Peter L. (1965). The Byronic hero: Types and Prototypes. Minnesota: University of Minnesota Press.

Whitcomb, Selden.Lincol. (1905). The study of a novel. BostonD.C. Heath &co publitiores.

Byronic Hero. Retrieved September 2016 from http://tvtropes. org/pmwiki/pmwiki.php/Main/ByronicHero

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار