نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• احسان رئیسی

عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان

چکیده

جایگاه و اهمیت مثنوی در بیان موضوعات عرفانی و اقبال مخاطبان به آن موجب شد شرح نویسی بر این منظومه‌ی مهم آغاز شود و اندک اندک به عنوان جریانی ادبی- عرفانی در زمانها و مناطق گوناگون رواج یابد. شروح مثنوی هر یک با رویکرد و ساختاری متفاوت برای شرح سروده‌های مولانا نگاشته شده‌اند. گرچه این شروح فواید ادبی و عرفانی‌ای دارند اما کاستیهای مهمی نیز در آنها به چشم می‌خورد. از جمله مهمترین این کاستیها بی‌توجهی شارحان به مشرب عرفانی مولاناست.
مهمترین نکته در باب مشرب عرفانی مولانا آن است که وی از مشایخ سنت اول عرفانی به شمار می‌رود و بنابراین دیدگاههای وی با ابن عربی که از عرفای سنت دوم است بکلی تفاوت دارد. بر این اساس به کارگیری مبانی و موضوعات سنت دوم برای تبیین آراء و نظریات مولانا مقرون به صواب نمی‌نماید.
این مقاله با روشی تازه شروح مثنوی را بررسی و تحلیل کرده و کوشیده است یافته‌هایی تازه در این باب به دست دهد. بر این اساس مهمترین شروح مثنوی از آغاز تا امروز از حیث توجه به مشرب عرفانی مولانا بررسی شده‌اند و آشکار گشته است که تقریبا همه‌ی شروح مرتکب این اشتباه شده‌اند و مشرب عرفانی مولانا را به سنت دوم عرفانی انتساب داده‌اند. البته این شروح در میزان و شیوه‌ی به کار بستن مبانی و موضوعات سنت دوم در شرح مثنوی مختلفند.

کلیدواژه‌ها

• مثنوی
• مولانا
• ابن‌عربی
• شروح مثنوی
• سنت اول عرفانی
• سنت دوم عرفانی

20.1001.1.20088183.1396.9.3.5.0

موضوعات

• متون عرفانی

عنوان مقاله [English]

A Review of Masnavi commentaries in terms of Rumi's mystical tradition

چکیده [English]

The importance and position of Masnavi in stating mystical subjects and the audience's attention to it brought about commentary writing on this important poetry and gradually began to spread as a literary-mystical movement in different times and regions. Each of Masnavi commentaries has been written with different structure and approach to describe Rumi's poems. Although these commentaries have literary and mystical benefits, there are also significant shortcomings. Among the most important shortcomings is the commentators' lack of attention to Rumi's spiritual disposition.
The most important thing about Rumi's mystical disposition is that he is one of the elders of the first mystical tradition. Therefore, his views are totally different than those of Ibn Arabi who is a Sufi from the second tradition. Accordingly, the adoption of principles and themes of the second tradition to explain Rumi's' views is not a right approach.
In this article, we study and analyze Masnavi’s commentaries using a new method and provide novel findings in this domain. To this end, we have investigated the most important commentaries from their commencement up to today in terms of their attention to Rumi's mystical disposition. Our findings reveal that almost all commentaries on Masnavi have committed the slip, attributing Rumi's mystical disposition to the second mystical tradition. Of course, these commentaries are different in how and how much to apply the principles and issues of the second tradition for commenting on Masnavi.

کلیدواژه‌ها [English]

• Masnavi
• Rumi
• Ibn Arabi
• Masnavi commentaries
• first mystical tradition
• second mystical tradition