کارکرد ردیف در فرم و ساختار غزلیات حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه کردستان

چکیده

گزینش هر واژه یا تعبیر شاعر نه تنها در بیت، بلکه در طول شعر نیز مؤثر است. اگر به انتخاب واژه یا تعبیری توجه کنیم که به‌عنوان «ردیف» در پایان هر بیت تکرار می‌شود به اهمیّت انتخاب شاعر و لزوم تناسب همه‌جانبة ردیف با کلیّت شعر بیشتر پی می‌بریم. با توجه به اهمیت گزینش ردیف، بر اساس نظریه‌های فرمالیسم و ساختگرایی به بررسی نقش و کارکرد ردیف در غزلیات حافظ پرداخته‌ایم. بر این مبنی، کارکرد، ارزش و نقش ردیف‌های حافظ را فراتر از بیت، در فرم و ساختار غزل بررسی کرده‌ایم. نتیجة این بررسی نشان می‌دهد حافظ، ردیف را عمدتاً متناسب با مضمون، عناصر، بافت و ساختمان کلی غزل انتخاب کرده است. گاهی ردیف همچون ابزاری در دست اوست تا بتواند در موقعیت‌های دشوار، برای بیان مطلبی از آن استفاده کند که امکان بیان آن با سخن عادی وجود ندارد. گاهی مبنای گزینش ردیف متناسب با ساختار غزل، برای ایجاد طنز است. گاهی معنای ردیف در تقابل با فحوای بخش‌ها و کلماتی دیگر در بافت شعر قرار می‌گیرد و باعث خلق امکانات معنایی تازه‌ای می‌شود. شناخت مخاطب مستقیم غزل با دقت در نوع کاربرد ردیف می‌تواند کلید فهم درست‌تر برخی غزل‌ها را به دست دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Functionality of identical ending syllable in form and structure of Ghazals of Hafez

نویسنده [English]

  • Teymoor Malmir
University of Kurdistan
چکیده [English]

Functionality of Identical Ending Syllable in Form and Structure of Ghazals of Hafez
 
T. Malmir*
Kordestan University
 
Abstract
The poet's choice of any word or phrase is effective not only in a line but also throughout the poem. If we look at the choice of a word or phrase repeated as an identical ending syllable in every verse, we find out the importance of choosing it by poet and the need for comprehensive proportionality of identical ending syllable with the whole poem. Due to the importance of choosing the identical ending syllable, I have studied the role and function of the identical ending syllable in ghazals of Hafez based on formalist and structuralist theories. I have examined functionality, value and rule of identical ending syllables of Hafez beyond the verse and in form and structure of ghazals. The result of this study shows that Hafez has chosen identical ending syllables which often fit with the theme, elements, texture and overall structure of the ghazal. Sometimes identical ending syllable is a tool in his hands to use it in difficult situations to express something that there is no possibility of expressing it with a nonpoetical word. Sometimes the basis of choosing identical ending syllable fits with the structure of ghazal in order to create humor. Sometimes the meaning of identical ending syllable is in contrast with some parts of the content and other words in the context of poem creating new semantic features.
Keywords: Identical ending syllable, Ghazal, Hafez Shirazi, "Structure, "Coherence", "Choice of words"



* Prof  of Persian Language & Literature, t.malmir@uok.ac.ir

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Identical ending syllable"
  • "Ghazal"
  • "Hafez shirazi"
  • "Structure"
  • "Coherence"
  • "Choice of words"

مراجع

احمدی، بابک. (1386). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
استعلامی، محمد. (1386). درس حافظ (نقد و شرح غزل‌های حافظ). تهران: سخن.
اسکولز، رابرت. (1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمه­ی فرزانه طاهری، تهران: آگه.
اسلامی­ندوشن، محمدعلی. (1382). تأمل در حافظ. تهران: آثار و یزدان.
پورنامداریان، تقی. (1384). گمشده­ی لب دریا (تأملی در معنی و صورت شعر حافظ). تهران: سخن.
ــــــــــــ. (1391). «حافظ و خلاف عادت در صورت و معنی غزل». زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، سال20، شماره‌ی73، صص7-32.
حافظ شیرازی، شمس الدین محمد. (1367). دیوان. تصحیح قزوینی- غنی، تهران: اساطیر.
زرقانی، مهدی. (1394). «ساخت شبکه­ای غزل کلاسیک فارسی». ادب پژوهی، سال 9، شماره‌ی31، صص91-115.
حسینی، صالح. (1371). «نظم کائناتی کلمات در شعر حافظ». دانش، شماره­ی72، صص4-10.
خرّمشاهی، بهاءالدین. (1367). حافظ­نامه (شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ). تهران: علمی و فرهنگی و سروش.
خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین الحسینی. (1353). حبیب السیر (فی اخبار افراد بشر). ج3، تصحیح دبیرسیاقی، تهران: کتابفروشی خیام.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1368). موسیقی شعر. تهران: آگه.
ــــــــــــــ. (1391). رستاخیز کلمات (درس­گفتارهایی درباره­ی نظریه­ی ادبی صورتگرایان روس). تهران: سخن.
طالبیان، یحیی و مهدیه اسلامیّت. (1384). «ارزش چندجانبه­ی ردیف در شعر حافظ». پژوهش‌های ادبی، سال2، شماره‌ی­ 8، صص7-28.
کلیگز، مری. (1388). درسنامه­ی نظریه­ی ادبی. ترجمه­ی جلال سخنور و همکاران، تهران: اختران.
مالمیر، تیمور.(1388). ساختار منسجم غزلیات حافظ شیرازی». فنون ادبی، سال1، شماره‌ی1، صص41-56.
مالمیر، تیمورو فاطمه محمدخانی. (1391). «نقد و بررسی مدیحه­سرایی حافظ». متن‌پژوهی ادبی، سال16، شماره­ی­ 51، صص9-32.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار