پارادوکس محتوایی در شعر فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 دانشگاه شهید مدنی اذربایجان

چکیده

چکیده
متناقض‌نمای محتوایی، کلامی است که در آن خود مفاهیم دارای تناقض بوده و با هر زبانی بیان شود، باز هم، تعجب‌انگیز و متناقض به نظر می‌رسد، مثلاً اگر به جای «آزادی را گرفتاری دانستن» «گرفتارِ رهایی» و به جای «بی‌گناهی را گناه شمردن» «جرمِ بی‌گناهی» آورده شود، باز هم متناقض‌نما می‌شوند. اینگونه متناقض‌نماها به خاطر زیبایی‌آفرینی گفته نشده، بلکه هدف سخنور در آن، بیان و ارائة واقعیت‌هاست، این واقعیت‌ها در نگاه نخست شگفت-انگیز و غیرمنطقی به نظر می‌رسد، امّا در حوزه سنت‌های ادبی چنین سخنانی دارای توجیهات دل‌انگیزی هستند. در این جستار اقسام متناقض‌نماهای محتوایی و عوامل شکل‌گیری آنها مورد نقد و بررسی قرار گرفته و سعی شده است، روشن شود که کشف و تحلیل این هنرسازه، چه کمکی در روند عمل فهم، می‌تواند به خواننده بکند؟ شیوۀ پژوهش در این مقاله، براساس نحوۀ کاربرد مصداقهای این شگرد ادبی در آثار مهم عرفانی و سبک هندی و ملاحظۀ دیدگاه‌های صاحب‌نظران و دریافت شخصی نگارنده از این هنر بلاغی صورت گرفته است.
واژه‌های کلیدی: متناقض‌نمایی محتوایی، پارادوکس، شعر فارسی.
1. مقدمه
متناقض‌نمایی در بسیاری از آثار عرفانی منظوم، به کار رفته و در شعر فارسی از قرن ششم به بعد بسامد زیادی دارد و از جمله مختصات و ویژگی‌های سبکی سبک هندی محسوب می‌شود. شناختن این شگرد زیبایی‌شناختی، ما را یاری می‌کند که درک دقیق‌تری از زیبایی‌های نهفته در شعر فارسی داشته باشیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Content Paradox in Persian Mystical Poetry and the Indian Style (Sabk-e hendi)

نویسندگان [English]

  • ahmad goli 1
  • sardar bafekr 2
1 Shahid madani niversity of azarbaijan
2 University of civil martyr Azerbaijan
چکیده [English]

Content Paradox in Persian Mystical Poetry and the Indian Style (Sabk-e hendi)
 

Goli*          S. Bafekr**

Shahid Madani University of Azarbaijan
 
Abstract
Content paradox  is surprising in whatever way it is expressed. Such paradoxes are not uttered for the aesthetic beauty but in order to tell the realities of the time. Though they sound illogical and odd, yet in the domain of classical tradition they are accompanied with beautiful explanations.   Content paradoxes are of two kinds, interpretive and complex. Darker that lamps, excitement brings calm, stationary and moving, full of emptiness, and destruction leading to construction belong to the interpretive kind. Familiar stranger, good omen owl, sad happiness, the weakened strong and lucid dumb and verbal silenced are examples for the complex type.  In this study different types of paradoxes are discussed in order to help the reader in his understanding of the text.
Keywords: Content Paradox , paradox, Mystical Poetry, Indian Style


 



* Prof. of Persian Language & Literature, ahmad.goli@azaruniv.edu.ac.ir  


**  PHD in Persian Language & Literature, sardar.bafekr@azaruniv.edu.ac.ir

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords
  • inconsistent content
  • Paradox
  • Persian poetry

مراجع

قرآن کریم. (1381). ترجمه‌ی محمد مهدی فولادوند، قم: قرآن کریم.
استیس، وات. (1361). عرفان و فلسفه. ترجمه‌ی بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش.
بارت، رولان. (1368). نقد تفسیری. ترجمه‌ی محمدتقی غیاثی، تهران: بزرگمهر.
بیدل، عبدالقادر. (1389). دیوان. 2جلد، به کوشش اکبر بهداروند، تهران: نگاه.
تهرانی، شاپور. (1382). دیوان. تصحیح و تحقیق یحیی کاردگر، تهران: مجلس شورای اسلامی.
جامی، نورالدین عبدالرحمن. (1390). دیوان. مقدمه و تصحیح محمد روشن، تهران: نگاه.
چناری، امیر. (1377). متناقض‌نمایی در شعر فارسی. تهران: فرزان‌روز.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1385). دیوان. تدوین و تصحیح رشید عیوضی، تهران: امیرکبیر.
خاقانی، افضل­الدین بدیل. (1375). دیوان. 2جلد، به کوشش میرجلال­الدّین کزّازی، تهران: مرکز.
دیچز، دیوید. (1370). شیوه‌های نقد ادبی. ترجمه‌ی محمدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، تهران: علمی.
راستگو، سیدمحمد. (1368). «خلاف­آمد». کیهان فرهنگی، سال6، شماره‌ی 9، صص 29- 31.
سبزواری، حاج ملاهادی. (1285). شرح اسرار. تهران: چاپ سنگی.
سروش، عبدالکریم. (1369). «تعمیم صنعت طباق یا استفاده از عکس و نقض و عدم تقارن در شعر سعدی». ذکر جمیل  سعدی، جلد 2، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
سعدی، مصلح‌الدین. (1359). بوستان. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سنایی، مجدود بن آدم. (1383). حدیقه­الحقیقه. تصحیح محمدتقی مدرّس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــــــــــــ (1362). دیوان. به کوشش محمدتقی مدرّس رضوی، تهران: کتابخانه‌ی سنایی.
شبستری، شیخ محمود. (1368). گلشن­راز. به اهتمام صمد موحد، تهران: طهوری.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا. (1392). زبانِ شعر در نثرِ صوفیّه(درآمدی به سبک‌شناسیِ نگاهِ عرفانی). تهران: سخن.
ــــــــــــــــــــــــ (1371). شاعر آینه‌ها. تهران: آگاه.
ــــــــــــــــــــــــ (1370). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. (1380). نقد ادبی. تهران: فردوس.
صائب، میرزا محمدعلی. (1375). دیوان. 6جلد، به کوشش محمد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
صدوق، محمد بن علی. (1361). معانی­الاخبار. تصحیح علی­اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین حوزه‌ی علمیه قم.
عطار، فریدالدین محمد. (1388الف). اسرارنامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: سخن.
ـــــــــــــــــــــــ (1388ب). الهی­نامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: سخن.
ـــــــــــــــــــــــ (1374). مختارنامه. تصحیح و مقدمه محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: سخن.
عیوضی، رشید. (1383). «ساده‌ی بسیارنقش». فصلنامه‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلّم آذربایجان، سال1، شماره1، صص 16-26.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1376). احادیث و قصص مثنوی. ترجمه‌ی کامل و تنظیم مجدد حسین داودی، تهران: امیرکبیر.
کلیم همدانی، ابوطالب. (1369). دیوان. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمّد قهرمان، مشهد: آستان قدس رضوی.
لاهیجی، شمس­الدین محمّد. (1385). مفاتیح­الاعجاز فی شرح گلشن­راز. تصحیح و تعلیقات محمّدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوّار.
مشتاق­مهر، رحمان. (1383). «زبان بی‌زبانی، مسأله‌ی زبان و بیان در عرفان و ادبیات عرفانی». مجموعه‌ مقالات نخستین همایش ملی ایران‌شناسی، ج1، تهران: بنیاد ایران‌شناسی.
مشتاق­مهر، رحمان و بافکر، سردار. (1394). «شاخص­های محتوایی و صوری ادبیات تعلیمی». پژوهشنامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان، سال7، شماره‌26، صص 1- 28.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1386). کلیات شمس. تصحیح و طبع بدیع‌الزمان فروزانفر، مقدمه اردوان بیاتی، تهران: دوستان.
ــــــــــــــــــــــــ. (1390). مثنوی معنوی. به کوشش توفیق سبحانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
میبدی، رشیدالدین. (1339). کشف­الاسرار و عده­الابرار، 10جلد، به اهتمام علی­اصغر حکمت، تهران: دانشگاه تهران.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1382). مخزن­الاسرار. تصحیح و شرح حسن وحید دستگردی، تهران: قطره.
وحیدیان کامیار، تقی. (1376). «متناقض‌نما (Paradox) در ادبیات». نشریه‌ی دانشکده‌ی ادبیاتوعلومانسانیدانشگاهفردوسیمشهد، سال 28، شماره‌ی 3 و4، صص 271- 294.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار