همانندی‌های دیالکتیکی مولانا و هگل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده شیراز

2 دانشگاه یاسوج

چکیده

برخی به شکلی گذرا به همانندی‌های دیالکتیکیِ هگل و مولانا پرداختهاند، امّا حاصل کارشان بیشتر ادبی است تا فلسفی؛ زیرا از هگل که به غموض در نوشتههایش حتّی در زبان آلمانی شهره است، آن گونه که باید اطّلاعی نداشتهاند. اوّلین اثری که به این موضوع پرداخته، متعلّق به بیش از هفتاد سال پیش است. از آن‌جا که اغلبِ آثار هگل، تاکنون هم در زبان فارسی ترجمة شایستهای ندارد، عذر پیشینیان پذیرفتهاست، امّا امروزه صاحب‌نظران، شروح راهگشایی بر فلسفة هگل نوشتهاند. با این حال پژوهشهای متأخّر هم نه به آثار هگل توجّه داشتهاند و نه به شروح معتبر. محورِ دیالکتیکِ هگل در این مقاله، کتابِ «پدیدارشناسی روح» است، امّا به مناسبت، به آثار دیگر وی نیز مراجعه شده‌است. دیالکتیک بر سراسرِ فلسفة هگل، سیطره دارد و از میان آثارِ مولانا، در مثنوی به شکلی نظام‌مند‌تر‌ دیده‌می‌شود. این مقاله برای نخستین بار نشان می‌دهد، مفاهیمی را که هگل به عنوانِ مثال‌ برای سه‌گانه‌های دیالکتیکی(تز، آنتی‌تز و سنتز) آورده‌است، ابتدا در مثنوی با همان رویکرد آمده‌اند. از آن جا که بر اساس فلسفة هگل - چنان‌که در مقدمه آمده‌است- مثال‌آوردن برای سه‌گانه‌ها محدودیتی ندارد، یکسانی مثال‌ها نشانة چیست؟ همچنین این مقاله با یافتنِ تحسینِ هگل از مولانا و معرفی مترجمانی آلمانی که بسیاری از متونِ ادب فارسی و از جمله بخش‌هایی از آثار مولانا را به فرهنگ آلمان منتقل کرده‌اند، به این نتیجه می‌رسد که یقیناً هگل در دیالکتیک خود، متأثّر از مولاناست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Rumi and Hegel's Dialectical similarities

چکیده [English]

 
Though some researchers have studied dialectical similarities of Hegel and Rumi, yet the tendency has been literary rather than philosophical. This lack of philosophical approach can be due to the lack of books on Hegel in Persian. The first work, which dealt with this issue, belongs to seventy years ago. In this article, the basis of Hegel’s dialectic is The Phenomenology of Spirit although other works have been taken into consideration.  Dialectic dominates the whole of Hegel’s philosophy; in Masnavi, it can be seen more systematically. This article argues that Hegelian dialectic expressed in a threefold manner (thesis, antithesis, synthesis), is present in Masnavi with the same approach. Discovering Hegel’s admiration for Rumi and  probably his familiarity with German translators who have translated a great deal of Persian literary texts and some of Rumi's works  into German culture, we do conclude that Hegel's dialectic is influenced by Rumi's thoughts.
 Keywords: Dialectic, Hegel, Rumi, Similarities
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Dialectic
  • Hegel
  • Rumi
  • Similarities

مراجع

اردبیلی، محمّدمهدی. (1390). آگاهی و خود​آگاهی در پدیدارشناسی روح هگل. تهران: روزبهان.
استرن، رابرت. (1394). هگل و پدیدارشناسی روح. ترجمه­ی محمدمهدی اردبیلی و سیدمحمدجواد سیدی، تهران: ققنوس.
استیس، والتر، ترانس. (1393). فلسفه­ی هگل. ترجمه­ی حمید عنایت، تهران: شرکت سهامی کتاب​های جیبی.
امیدیان، حسن. (1393). دیالکتیک عشق. پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان.
بیزر ، فردریک. (1393). هگل. ترجمه­ی سیدمسعود حسینی، تهران: ققنوس.
جعفری، محمّدتقی (1389). مولوی و جهان​بینی​ها. تهران: مؤسسه­ی تدوین و نشر آثار علّامه جعفری.
ذاکرزاده، ابوالقاسم. (1392). فلسفه­ی هگل. تهران: الهام.
رستمی، صمد. (1392). دیالکتیک فلسفه­ی هگل و درام برشت. تهران: افراز.
رستمی جلیلیان، حسین. (1393). هیدگر و هگل. تهران: علمی.
ردینگ، پل. (1393). هگل. ترجمه­ی محمدمهدی اردبیلی، تهران: ققنوس.
زمانی، کریم. (1387). شرح جامع مثنوی معنوی. تهران: اطلاعات.
سولومون، رابرت سی. (1395). تاریخ فلسفه­ی راتلج. ج6، ترجمه­ی حسن مرتضوی، تهران: چشمه.
سروش، عبدالکریم. (1373). نقدی و درآمدی بر تضاد دیالکتیکی. تهران: مؤسسه­ی فرهنگی صراط.
ــــــــــــــــــ (1374). قبض و بسط تئوریک شریعت. تهران: مؤسسه­ی فرهنگی صراط.
طباطبایی، سیدجواد. (1374). «گفتگو درباره­ی دین و هگل». مجله­ی نقد و نظر، سال اوّل، شماره­ی 3 و4، صص 294-308.
سینگر، پیتر. (1393). هگل. ترجمه­ی عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.
فولکیه، پل. (1362). دیالکتیک. ترجمه­ی مصطفی رحیمی، تهران: آگاه.
کاپرا، فریتیوف. (1372). تائوی فیزیک. ترجمه­ی حبیب​الله دادفرما، تهران: کیهان.
کاپلستون، فردریک. (1367). تاریخ فلسفه از فیشته تا نیچه. ج7،ترجمه­ی داریوش آشوری، تهران: علمی و فرهنگی.
کوفمان، والتر. (1395). گوته، کانت و هگل. ترجمه­ی ابوتراب سهراب و فرید‌الدین رادمهر، تهران: چشمه.
گرگین، محمود. (1384). «معنی مثنوی یا معرفت دیالکتیکی در مثنوی مولانا». مجله­ی کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره­ی 95، صص118-135.
مجتهدی، کریم. (1389). درباره­ی هگل و فلسفه­ی او. تهران: امیرکبیر.
مصلح، علی​اصغر. (1392). گئورگ ویلهلم فردریش هگل. تهران: علمی.
مولانا، جلال​الدین محمّد بلخی. (1366). مثنوی معنوی. به سعی و اهتمامِ رینولد الّین نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
مولانا جلال​الدّین هگل شرق است. (1357). بی­جا.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین. (1388). درآمدی به فلسفه. تهران: طهوری.
وود، آلن. (1396). کارل مارکس. ترجمه­ی شهناز مسمّی­پرست، تهران: ققنوس.
هالینگ‌دیل، رجینالد جان. (1393). تاریخ فلسفه­ی غرب. ترجمه­ی عبدالحسین آذرنگ، تهران: ققنوس.
هولگیت، استیون. (1394). زیبایی‌شناسی هگل. ترجمه­ی گلنار نریمانی، تهران: ققنوس.
هگل، گئورگ ویلهلم فریدریش. (1387). خدایگان و بنده. با تفسیر الکساندر کوژو، ترجمه­ی حمید عنایت، تهران: خوارزمی.
ـــــــــــــــ (1390). عقل در تاریخ. ترجمه­ی حمید عنایت، تهران: شفیعی.
ـــــــــــــــ (1391). دانش منطق. ترجمه­ی ابراهیم ملک​اسماعیلی، تهران: مؤسسه­ی نگاه.
ـــــــــــــــ (1393). پدیدارشناسی جان. ترجمه­ی باقر پرهام، تهران: کندوکاو.
Audio, Robert (1999). The Cambridge Dictionary of Philosophy, Cambridge University press.
Hegel, Ge. Wilh.Fr. (2010). System of Science. First Part The Phenomenology of Spirit, translated by: T. Pinkard, Bamberg & Würzburg, Joseph Anton Goebhardt press.
--------------------------(1894). Hegel's Philosophy of Mind. translated from The Encyclopedia of the philosophical Sciences by: William Wallace, Oxford Clarendon press.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار