بیست و پنج بیت نویافته از همام تبریزی در سفینة یحیی توفیق (مورّخ 754 ق.) و جُنگ شمارة 534 کتابخانة مجلس (سدة 10 ق.)

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

اغلب سفینه‌ها، بیاض‌ها و جُنگ‌های شعری، به دلیل دربرداشتن آگاهی‌های ارزشمند و ابیات منتخب، از منابع جنبی مهم در تصحیح انتقادی آثار منظوم و نیز پژوهش‌های شعرشناسی به شمار می‌آیند. یکی از این جُنگ‌ها، دست‌نویسی از سفینة منظوم سعدالدّین الهی متعلّق به سدة دهم هجری است که به‌واقع تحریر سوّم و نهایی از دو سفینة یحیی توفیق (مورّخ 754 ق.) و جُنگ گنج‌بخش (به‌احتمال بسیار متعلّق به اواخر قرن هشتم هجری) به شمار می‌رود.
نگارندگان در این نوشتار، بیست و پنج بیت نویافته‌ از همام تبریزی را که از بررسی تحریر اوّل و سوّم این سفینه به دست آمده، ارائه ‌داده‌اند که تا امروز در دیگر منابع و به‌‌ نام او نیامده است (در متن با حروف درشت/پر برجسته شده). گذشته از یک بیت که به‌قطع از همام نیست، و تک‌بیتی که به‌احتمال در شمار مفردات و یک رباعی و نیز تک‌بیتی که شاید از یک رباعی دیوان همام باشد، بیست و دو بیت در شمار غزلیّات بازمانده از همام است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Twenty- five Newly Found Verses by Homām Tabrizi in Yahya Tofiq's Anthology (written in 754 AH) and Anthology Number 534 in the Parliament Library (10th Century AH)

نویسندگان [English]

  • mohamad sadegh khatami 1
  • salman saket 2
1
2 assistant professor in persian literature and language ferdowsi university of mashhad، iran
چکیده [English]

 
Poetry books and collections are among the most important resources in critical correction of poetic works as well as in poetics studies due to containing valuable information. One of these is a manuscript of poetic anthology of Sa´ad al-Dîn Elāhi of the 10th century AH which is actually the third and final version of Yaha Tofiq's two anthologies and the anthology of Ganjbakhsh (probably of the late 8th century AH). In this study, we present twenty-five newly found verses by Homāme Tabrizi not mentioned in other books.  Except for one distich which definitely does not belong to him, and  a few more, twenty two distiches are what has remained of his ghazals.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: anthology
  • Sa´ad al-Dîn Elāhi
  • newly found verses
  • Homām Tabrizi

مراجع

آرزو، قاضی سراج­الدّین علی­خان. (1385). تذکره­ی مجمع­النّفایس. ج2، به‌کوشش مهرنور محمّدخان، با همکاری دکتر زیب­النّساء علی­خان، اسلام­آباد - پاکستان: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
اختر هوگلی؛ قاضی محمّدصادق­خان. (1393). تذکره­ی آفتاب عالمتاب. تصحیح مرضیه‌ی بیگوردی. زیر نظر یوسف­بیگ باباپور، ج2، تهران: سفیر اردهال.
افشین­وفایی، محمّد. (1393). «نگاه تازه­ای به زندگی عمادی غزنوی (به همراه معرّفی منابع نویافته از اشعار او)». ادب فارسی، سال 4، شماره­ی 1، پیاپی 13، صص 93 – 112.
الهی/ آلهی، سعدالدّین. سفینه. تهران: کتابخانه­ی مجلس شورای اسلامی. شماره­ی 534 [نسخه­ی خطّی]، تاریخ کتابت سده­ی 10 ق.
ـــــــــــــــ. جُنگ گنج‌بخش. اسلام­آباد: کتابخانه­ی گنج­بخش. شماره­ی 14456 [نسخه­ی خطّی]، تاریخ کتابت سده­ی 8 ق.
ـــــــــــــــ. سفینه. استانبول: کتابخانه­ی سلیمانیه (مجموعه­ی مدرسه­ی یحیی توفیق). شماره­ی 449 [نسخه­ی خطّی]، تاریخ کتابت 754 ق.
اوحدی بلیانی، تقی‌الدّین محمّد بن محمّد. (1389). عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین. ج 3، تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری، آمنه‌ فخر احمد، تهران: میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
بخارایی، ناصر. (1353). دیوان اشعار ناصر بخارایی. به‌کوشش مهدی درخشان، تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
تربیت، محمّدعلی. (1377). دانشمندان آذربایجان. به‌کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جُنگ اسکندر میرزا تیموری. لندن: موزه­ی بریتانیا، شماره­ی 27261 .Add [نسخه­ی خطّی]، به خطّ محمّد حلوایی و ناصر الکاتب، تاریخ کتابت 813 – 814 ق، میکروفیلم شماره­ی 24 و عکس                          کتابخانه­ی مرکزی دانشگاه تهران.
خاتمی، محمّدصادق. (1392). تصحیح جُنگ شماره­ی 534 کتابخانه­ی مجلس شورای اسلامی. پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
ــــــــــــــــــــ و ساکت، سلمان (1397). «ابیات فهلوی بُندار رازی در جُنگ 14456 کتابخانه‌ی گنج‌بخش». آینه‌ی میراث، دوره‌ی جدید، سال شانزدهم، شماره‌ی اول، (پیاپی 62)، صص 77 – 92.
خطیب رهبر، خلیل. (1387)، «سعدالدّین وراوینی و مرزبان‌نامه». نک: وراوینی.
خوافی، احمدبن­محمّد. (1386). مُجمل فصیحی. ج2، مقدّمه، تصحیح و تحقیق سیّدمحسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
خیّام‌پور، ع. (1368). فرهنگ سخنوران. ج 1، تهران: طلایه.
درخشان، مهدی. (1353)، «مقدّمه­ی مصحح». نک: بخارایی.
دولتشاه سمرقندی، دولتشاه بن بختیشاه. (1382). تذکرة‌الشّعراء. به‌اهتمام و تصحیح ادوارد براون، تهران: اساطیر.
رحیم­پور، مهدی. (1391). «اشعار نویافته از طیّان بمی». چاپ شده در نذر عارف (جشن‌نامه­ی دکتر عارف نوشاهی)، به خواستاری سعید شفیعیون و بهروز ایمانی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صص 273–299.
روشن، محمّد. (2535)، «پیش‌گفتار مصحح». نک: وراوینی.
سلطان‌زاده، شهناز. (1395). «همام تبریزی». دانشنامه­ی زبان و ادب فارسی، ج 6، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص 782 – 785.
صبا، مولوی محمّدمظفر حسین. (1343). تذکره­ی روز روشن. به‌تصحیح و تحشیه­ی محمّدحسین رکن‌زاده­ آدمیّت، تهران: کتابخانه­ی رازی.
صفا، ذبیح‌الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران. ج 3، بخش دوّم، تهران: فردوس.
ـــــــــــ (1386). تاریخ ادبیات ایران. ج1 (خلاصه­ی جلد اول و دوم تاریخ ادبیات در ایران)، تهران: فردوس.
عیوضی، رشید. (1394)، «مقدمه­ی مصحّح». نک: همام.
قاری یزدی، نظام­الدّین محمود. (1359). دیوان البسه. به‌اهتمام محمّد مشیری، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
کاشانی، میر تقی‌الدّین. جُنگ. قم: مرکز احیاء میراث اسلامی. شماره­ی 1066 [نسخه­ی خطی]، تاریخ کتابت سده­ی 11 ق.
میرافضلی، سیّدعلی. (1391). «اشعار رفیع­الدّین عبدالعزیز لُنبانی». چاپ­شده در متون ایرانی: مجموعه رساله­های فارسی و عربی از دانشوران ایرانی (از آغاز دوره­ی اسلامی تا پایان عصر تیموری). دفتر سوم (با تأکید بر دیوان­ها و اشعار فارسی)، به‌کوشش جواد بشری، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صص 19–39.
ــــــــــــــ  (1394). جُنگ رباعی (بازیابی و تصحیح رباعیات کهن پارسی). تهران: سخن.
نفیسی، سعید. (1344). تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری. 2 جلد، تهران: کتابفروشی فروغی.
وراوینی، سعدالدّین. (2535). مرزبان­نامه. ج1، به‌تصحیح محمّد روشن، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ـــــــــــــــ  (1387). مرزبان­نامه. به‌کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه.
واله داغستانی، علیقلی‌خان (1391). تذکره­ی ریاض‌الشّعرا. ج1، تصحیح، مقدمه و فهرست‌ها از ابوالقاسم رادفر، گیتا اشیدری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـــــــــــــــ (1384). تذکره­ی ریاض‌الشّعراء. ج2، مقدمه، تصحیح و تعلیق سیّدمحسن ناجی نصرآبادی. تهران: اساطیر.
همام، محمّد بن فریدون. (1394). دیوان هُمام تبریزی. تصحیح رشید عیوضی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ـــــــــــــــــ. (1333). دیوان همام‌الدّین تبریزی. با مقدّمه و حواشی و تصحیح مؤیّد ثابتی. تهران: بی‌نا.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار