کهن‌الگوی خدای شهیدشونده؛ تحلیل موردی تصویر اسطوره‌ای قیام میرزای جنگلی در شعر شاعران گیلانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه گیلان. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. گروه زبان و ادبیات فارسی

چکیده

سرریزشدن بن­مایه­ها (Motiv) و بینش اساطیری، چه در قالب بازتولید و بازآفرینی اسطوره­های کهن و چه در خلق  اسطوره­های مدرن، نشانگر ریشه­داری اساطیر در ذهن و زبان و جان و جهان بشر و گریزناپذیری او از این حلقه‌ی ارتباطی است. جستار حاضر با تکیه بر اسطوره‌ی باروری و کهن­الگوی خدای شهیدشونده -که یکی از موتیوهای بنیادین جهان اساطیر است-، تصویر قیام و شخصیت میرزا را در شعر شاعران گیلان تحلیل می­نماید و نشان می­دهد که چگونه قیام زمانمند و تاریخی میرزا در جهان شعر، در اسطوره‌ی باروری و در تبدیل میرزا به قهرمان- ایزد، از حصار زمان گذشته و مانا شده است. میرزا، ایزدی نباتی است که برضد استبداد و خفقان دوران عصیان می­کند. قتل/ مرگ او انتخابی آگاهانه است برای بیداری جامعه؛ او در پیکره‌ی گیاه/ درخت هرسال متولد می­شود و با خونش، جنگل­های گیلان را سیراب می­کند(باروری و باززایی).
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Archetype of Martyred God: The Mythical Image of Mirza-ye Jangali’s Revolt in the Poetry of Guilani Poets

نویسنده [English]

  • negin Binazir
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Guilan University
چکیده [English]

 
 
 
Abstract
 
The present study analyzes the image of Mirza’s revolt and his character in the poetry of Guilani poets focusing on fertility myth and the archetype of martyred god. It is argued that the historical uprising of Mirza has entered into the domain of poetry making him into a god-hero. Mirza is a vegetation god who rises against tyranny and dictatorship of the time. His killing/death is a conscious choice in order to give awareness to the society. He is reborn every year as a tree and his blood makes the jungles of Guilan fertile.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Fertility Myth
  • Martyred God
  • Mirza Kuchak's Revolt
  • Contemporary Poetry
ابتهاج، هوشنگ. (1360). یادگار خون سرو. تهران: توس.
الیاده، میرچا. (1375). اسطوره‌ی بازگشت جاودانه. ترجمه‌ی بهمن سرکاراتی، تهران: طهوری.
ـــــــــــ. (1376). رساله‌ی تاریخ ادیان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: سروش.
بهار، مهرداد. (1376). از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.
ــــــــــــ. (1387). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
بیرلین، ج.ف. (1389). اسطوره­های موازی. ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.
جهانبگلو، رامین. (1390). اسطوره­های عقل مدرن، گستره‌ی اسطوره. گفتگوهای محمدرضا ارشاد، تهران: هرمس، صص 27-49.
حسن­زاده، علیرضا. (1381). افسانه‌ی زندگان. تهران: بقعه و مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
دوبوکور، مونیک. (1376). رمزهای زنده­جان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
رحمدل، غلامرضا. (1372). از زمزمه تا فریاد. رشت: دانشگاه گیلان.
رضایتی کیشه­خاله، محرم. برکت، بهزاد و جلاله­وند، مجید. (1393). «اسطوره‌ی مرگ و باززایی در سووشون و کلیدر».  ادب­پژوهی، سال 8، شماره  27، صص 9-40.
زمردی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوار.
سیگال، رابرت آلن. (1389). اسطوره. ترجمه‌ی فریده فرنودفر، تهران: بصیرت.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1388). فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
شیون فومنی. (1373). پیش پای برگ. رشت: بی وفا.
صالحی، بهمن. (1367). کسوف طولانی. رشت: طاعتی.
ـــــــــــــ. (1369). نخل سرخ. تهران: موسسه‌ی فرهنگی گسترش هنر.
فاضلی، فیروز، نیکویی، علیرضا و نقدی، اسماعیل. (1392). «رهیافت میان فرهنگی به گیاه و درخت در اساطیر و ادبیات».  ادب­پژوهی، سال 7، شماره 23، صص 9ـ34.
فرای، نورتوپ. (1377). تحلیل نقد. ترجمه‌ی صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
فریزر، جیمزجرج. (1386). شاخه‌ی زرین (پژوهشی در جادو و دین). ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
فکوهی، ناصر. (1389). «تاملات فرهنگی». درضمیمه‌ی کتاب انسان­شناسی شناختی در آزمون میدان پژوهش، اثر موریس بلوک، تهران: نی.
قاسم­زاده، سیدعلی و قبادی، حسینعلی. (1391). «دلایل گرایش رمان­نویسان پسامدرنیته به احیای اساطیر».  ادب پژوهی، سال 6، شماره 21، صص 33-62.
کامو، آلبر. (1387). عصیانگر. ترجمه‌ی مهستی بحرینی، تهران: نیلوفر.
کوپ، لارنس. (1390). اسطوره. ترجمه‌ی محمد دهقانی، تهران: علمی و فرهنگی.
کویاجی، جهانگیرکوروجی. (1388). بنیادهای اسطوره و حماسه‌ی ایران. گزارش و ویرایش جلیل دوستخواه، تهران: آگه.
لاهیجی، شهلا و کاره، مهرانگیز. (1381). شناخت هویت زن ایرانی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
مالمیر، تیمور و حسین­پناهی، فردین. (1393). «بررسی و تحلیل آیین­های باروری در شاهنامه‌ی فردوسی».  ادب­پژوهی، سال 8، شماره 27، صص41ـ 68.
مختاریان، بهار. (1389). درآمدی بر ساختار اسطوره­ای شاهنامه. تهران: آگه.
مرادی، غلامرضا. (1369). لحظه­های آبی عشق. تهران: موسسه‌ی فرهنگی گسترش هنر.