بازشناسی شعر و اندیشة مشرقی شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شیراز

چکیده

چکیده
حکیم حسن مشرقی شیرازی از عرفای شیعی و از سخن‌سرایان اواخر قرن دهم و نیمة اوّل قرن یازدهم ه.ق است که در هیچ‌یک از تذکره‌ها مطلبی در بارة او نیامده است. مجموعه آثار مشرقی شیرازی در یک دیوان گردآوری شده که تاکنون به چاپ نرسیده است، کلیات وی شامل 9 کتاب و حدود 23 هزار بیت است. مضامین اشعار مشرقی عرفان، حکمت، موعظه، اخلاق، مدح ائمّة اطهار(ع) و... است که در قالب‌های‌ غزل، مثنوی، قصیده، رباعی و قطعه سروده شده است؛ حکیم حسن مشرقی کتاب «شبستان انس» را در بحر بوستان سعدی و کتاب «شمس‌المشرقین» را در بحر تحفة العراقین خاقانی با مضامین عارفانه و اخلاقی سروده است.
در این مقاله با روش مطالعة اسنادی، به بررسی اجمالی زندگی و آرای مشرقی پرداخته شده، در ابتدا زندگی مشرقی و سپس آثار او معرّفی گردیده و پس از آن، اندیشه‌های او و ویژگی‌های زبانی و سبکی دیوانش، به ویژه دیدگاه‌های عرفانی وی که در عرفان نظری، متأثّر از افکار ابن عربی است بررسی و بازشناسی شده است؛ این پژوهش می‌تواند راهی را برای شناساندن ارزش ادبی «دیوان مشرقی» باز کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Recognition of Poetry and Idea of Mashreghi Shirazi

نویسندگان [English]

  • Gholam Hossein Fahandezh Saadi
  • Zarrin Varedi
Shiraz University
چکیده [English]

Abstract
Hakim Hassan Mashreghi Shirazi is one of the Shia mystics and speakers of last 10th and first half of 11th AH century. there are no trace of he in biographies. Mashergi Shirazi's works; gathered in a Divan but never published; include 9 books reaching 23000 verses. The main subjects of his poems are mysticism, wisdom, preaching, morality, eulogy of Imams and etc. composed in ghazal, mathnawi, qasida, rubaʿi, piece. Hakim Hassan Mashreghi Shirazi composed Shabestan-E-Ons like Boustan Saadi and Shams-ol-Mashreghain like Khaqani's Tohfat-ol-Araghain with moral and mystic content.
In this paper, using documentary study method, an overview of life and ideas is presented. At first, his life and then his works are introduced, and after which his thoughts, linguistic characteristics and style, and specially his mystical viewpoint, In theoretical mysticism, influenced by Ibn Arabi's thoughts, has been reviewed and recognized. this research can open the way for the literary value of Masherghi's Divan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Mashreghi Shirazi
  • life
  • works and thoughts
  • mysticism

مراجع

قرآن مجید. (1379). ترجمه­ی ناصر مکارم­شیرازی، قم: انتشارات مدرسه­ی امام علی‌بن­ابی ‌طالب(ع).
آشتیانی، سیّدجلال. (1370). شرح مقدّمه­ی قیصری بر فصوص‌الحکم. تهران: امیرکبیر.
آملى، سیّدحیدر. (1422). تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم. ج 6 و7، قم: نور على نور.
ــــــــــــــ. (1368). جامع الأسرار و منبع الأنوار. تهران: علمى و فرهنگى.
ــــــــــــــ. (1382). انوار الحقیقه و اطوار الطّریقه. قم: نور علی نور.
ابن‌­عربى، محیى‌الدین. (1378). ترجمان الاشواق. محقق: رینولد‌آلین نیکلسون، ترجمه‌ی گل‌بابا سعیدی، تهران: روزنه.
ــــــــــــــــــــ. (1946). فصوص الحکم. ج2، قاهره: دار إحیاءالکتب­العربیه.
برزگرجویباری، محمدمهدی.(1389). تصحیح غزلیّات مشرقی شیرازی. پایان‌نامه‌ی دکتری دانشگاه تهران.  
جهانگیری، محسن. (1375). محیی­الدّین ابن­عربی، چهره­ی برجسته­ی عرفان اسلامی. تهران: دانشگاه تهران.
جهانشاهی­افشار، علی. (1385). تصحیح دو مثنوی از کلّیّات مشرقی شیرازی: شبستان انس و شمس­المشرقین. پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
حافظ، شمس­الدین محمّد. (1370). دیوان حافظ. تصحیح و مقدمه: محمد بهشتی، تهران: مطبوعاتی حسینی.
حسن­زاده آملى، حسن. (1365). هزار و یک نکته. ج2، تهران: نشر فرهنگی رجاء.
حسینى تهرانى، سیدمحمدحسین. (1427ق). الله‌شناسى. مشهد: علامه طباطبایى.
درایتی، مصطفی. (1334). فهرستگان نسخه­های خطّی ایران (فنخا). تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی.
دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغتنامه­ی دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
دیوان امام علیّ(ع). (1368). مقدّمه و اصلاحات مصطفی زمانی، قم: پیام اسلام.
راوندى، مرتضی. (1356). تاریخ اجتماعی ایران. ج2، تهران: امیر کبیر.
ستّاری، جلال. (1382). عشق صوفیانه. تهران: مرکز.
سجّادی، سیدجعفر. (1370). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: کتابخانه­ی طهوری.
سهروردى، شهاب­الدین ابوحفص. (1375). عوارف­المعارف. ترجمه‌ی ابومنصور اصفهانى، تهران: علمى و فرهنگى.
شبسترى، نجم‌الدّین محمودبن­عبدالکریم. (1368). گلشن راز. تصحیح: صمد موحّد، تهران: کتابخانه­ی طهوری.
شوشتری، انسیه. (1390). مقدمه و تصحیح مثنوی­ها و رباعیات حکیم مشرقی شیرازی. پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف­آباد.
عطّار نیشابورى، فریدالدّین. (1376). لسان­الغیب(وصلت­نامه). تهران: سنایى.
عین‌القضات همدانى. (1341). تمهیدات. تهران: دانشگاه تهران.
قانونی، حمیدرضا. (1394). «معرّفی زبان و اشعار حکیم ابوالعلاء مشرقی شیرازی، شاعر قرن دهم و نسخه‌های خطّی دیوان وی». سخنرانی در همایش بین‌المللی میراث زبانی.
کاکایی، قاسم. (1393). وحدت­وجود به روایت ابن­عربی و مایستر اکهارت. تهران: هرمس.
کبیر، یحیی. (1393). مبانی عرفان. تهران: مطبوعات دینی.
مجلسی، محمّدباقر. (بی­تا). بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمّة الاطهار(ع). ج67، لبنان: دار احیاء التّراث العربی.
مجلسی­کوپایی، مرضیّـه. (1391). تصحیح دیوان قصاید حکیم مشرقی شیرازی. پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد.
مشرقی شیرازی، حسن. (1030 ه.ق). نسخه­ی خطّی کلّیّات دیوان. تهران: کتابخانه­ی ملک وابسته به آستان قدس رضوی، نسخه­ی خطّی شماره‌ی 4688.
مصباح­الشریعه. (1377). ترجمه و شرح عبدالرّزّاق گیلانى، قم: پیام حق.
مطهّرى، مرتضی. (1377). مجموعه­آثار شهید مطهرى. 28جلد، تهران: صدرا.
مکارم­شیرازى، ناصر. (1371). تفسیر نمونه. ج20، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
میبدى، احمدبن­محمد. (1352). خلاصه­ی تفسیر ادبى و عرفانى قرآن مجید به فارسى از کشف الاسرار. ج2، تهران: اقبال.
نعیم، محمّد. (1387). شرح مثنوی. محقّق: علی اوجبی. تهران: کتابخانه­ی موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
نهج­البلاغه. (1389). ترجمه­ی محمد دشتی، تهران: طلیعه­ی سبز.
نیّری، محمدیوسف. (1392). نرگس عاشقان. شیراز: دانشگاه شیراز.
هندی، علاءالدّین علی­بن­حسام‌الدّین. (1945). کنز العمّال فی سنن الاقوال و الافعال. ج 1، هند: حیدرآباد.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار