جریان شعر زبان در دهۀ هفتاد، با تأکید بر شعر رضا براهنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی / گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینای همدان

2 دانشجوی دکتری / گروه ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

در دهه‌ی هفتاد خورشیدی، جریان­هایی در شعر فارسی ظهور کردند که شعر آن­هاهم از نظر زبان و بیان و هم از نظر محتوا، با شعر دوره­های گذشته به کلی متفاوت بود. وجه مشترک همه‌ی جریان­های شعری دهه‌ی هفتاد، فراروی از زبان و بیان متعارف شعر فارسی بود. یکی از مهم­ترین و تأثیرگذارترین جریان­های شعری دهه‌ی هفتاد، «جریان شعر زبان»، به راهبری رضا براهنی بود. در این پژوهش، ابتدا نظریه‌ی زبانیت براهنی را به اختصار معرفی کرده­ایم و سپس از خلال دیدگاه­های جدید وی، مؤلّفه‌های اصلی شعر زبان را به دست داده­ایم. مهم­ترین مؤلّفه­های شعر زبان عبارتند از: نحوگریزی، معنی­زدایی، چندصدایی، جابه­جاسازی پرتابی و... . پس از ارزیابی شعر براهنی، به عنوان نماینده‌ی شاخص این جریان، به نتایجی دست یافته­ایم؛ از جمله این که در شعر براهنی نیز مانند نیما و شاملو، میان نظریه‌ی شعری و اجرای شعری شکاف‌هایی وجود دارد. دیگر این­که این جریان شعری می­توانست با زدودن کهنگی از زبان شعر و متناسب کردن آن با شرایط و اقتضائات زمانه، شعر نوِ فارسی را در مسیر بهتری قراردهد؛ اما با تندروی­هایی، ازجمله تأکید افراطی و غیرمنطقی بر معنازدایی و تخریب و از هم‌گسیختگی زبان، این فرصت طلایی از شعر معاصر فارسی گرفته شد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Language Poetry Trend in the Seventies: Reza Baraheni's Poetry

نویسندگان [English]

  • Esmaiil Shafagh 1
  • Balal Bahrani 2
1 Professor of Persian Language and Literature / department of Persian Language and Literature in BuAlisina University
2 Ph.D student / Department of Literature, BuAli Sina University
چکیده [English]

 
ABSTRACT
During 1990s, certain trends appeared in Persian poetry, which were generally different in terms of both language and method of expression and content from those from the previous periods. The common aspect of all the poetical trends from the 1990s was transcending beyond the common and normal language and expression of Persian poetry. One of the most important and most influential poetic trends from 1990s was “the Language poetry” trend, pioneered by Reza Baraheni. In this study, the Language Poetry trend is analyzed. The theory of “linguality” proposed by Baraheni is briefly introduced, in the first place, followed by figuring out the main indicators of Language poetry from among his viewpoints. The most important indicators of the language poetry are syntactical discordance, de-semanticization, multiphonicity, projective dislocation, polylogia or lingual lunacy and so forth. It is argued that there is a gap between poetical theory and poetical implementation in the poetry of Baraheni as in Nima and Shamlu.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Persian Seventies poetry
  • Language poetry
  • Reza Baraheni
  • linguality

مراجع

آقامحمدی، تیمور. (1390). مرا با دریاهای مرده کاری نیست: زندگی و شعر هوشنگ ایرانی. تهران: ثالث.
احمدی، بابک. (1385). ساختار و تأویل متن. ، تهران: مرکز.
اکبریانی، محمدهاشم. (1381). «شاعر دهه‌ی شصت و هفتاد نتوانست، شاعر دهه‌ی هشتاد می­تواند». کارنامه، شماره‌ی 28، صص 42ـ46.
ایرانی، هوشنگ. (1393). جیغ بنفش: منتخب شعرهای هوشنگ ایرانی؛ گزینش و مقدمه: محمد آزرم، تهران: سرزمین اهورایی.
ایگلتون، تری. (1380). پیشدرآمدی بر نظریه‌ی ادبی (ویراست دوم). ترجمه­ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
باباچاهی، علی. (1377). گزاره­های منفرد: بررسی انتقادی شعر امروز ایران. ج 1، تهران: نارنج.
ـــــــــــــ. (1378). «محورها و مشخّصه­های شعر پسانیمایی». کارنامه، شماره‌ی 4، صص 10ـ21.
بارت، رولان. (1368). نقد تفسیری. ترجمه‌ی محمدتقی غیاثی، تهران: بزرگمهر.
براهنی، رضا. (1374 الف). خطاب به پروانه­ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم. تهران: مرکز.
ــــــــــــ (1374 ب). گزارش به نسل بی­سن فردا. تهران: مرکز.
ــــــــــــ (1378 الف). «چگونه پاره­ای از شعرهایم را گفتم» (قسمت اول). بایا، شماره‌ی 1 و 2، صص 12ـ 19.
ــــــــــــ (1378 ب). «چگونه پاره­ای از شعرهایم را گفتم» (قسمت دوم). بایا، شماره‌ی 3، صص 25ـ30.
ــــــــــــ (1380). بحران رهبری نقد ادبی و رساله‌ی حافظ. تهران: دریچه.
ــــــــــــ (1383). «نظریه‌ی زبانیت در شعر». کارنامه، شماره‌ی46 و47، صص13ـ16.
ــــــــــــ (1384). «اگر صادق باشیم با زخم می­میریم». بایا، ش 38، صص 77ـ90.
تسلیمی، علی. (1390). نقد ادبی: نظریه­های ادبی و کاربرد آن ها در ادبیات فارسی. تهران: کتاب آمه.
ــــــــــــ (1393). گزاره­هایی در ادبیات معاصر ایران (شعر). تهران: اختران.
حریری، ناصر. (1365). هنر و ادبیات امروز: گفت­وشنودی با احمد شاملو. به کوشش رضا براهنی، بابل: کتاب‌سرای بابل.
خواجات، بهزاد. (1381). منازعه در پیرهن. اهواز: رسش.
خوش­روان، هوشنگ. (1385). «برخورد نزدیک از نوع دیگر: پیش­درآمدی بر بحث انتقادی شعر زبان­پریش». گوهران، شماره‌ی13 و 14(ویژه­نامه/ ج2)، صص 358ـ366.
رعیت حسن­آبادی، علیرضا. (1394). «مانیفست و تلقی از آن در گفتمان شعر مدرن و پسامدرن فارسی». نقد ادبی. سال 8، شماره‌ی 31، صص 65ـ90.
روان­شید، م. (1379). با شاعران امروز (گفتگو با شاعران نسل نو). ج1، تهران: آرویج.
رویایی، یدالله. (1391). هلاک عقل به وقت اندیشیدن [ویرایش تازه]. تهران: نگاه.
ــــــــــــ. (1380). «شعر زبان یا بی­زبانی شعر». کارنامه، شماره­ی 20، تیرماه 1380، صص 71ـ73.
زرقانی، مهدی. (1391). چشم­انداز شعر معاصر ایران: جریان­شناسی شعر ایران در قرن بیستم. تهران: ثالث.
سلطانی، پیمان. (1378). «پلی­فونی در شعر براهنی». بایا، شماره‌ی 8 و 9، صص 103ـ 109.
صفوی، کورش. (1390). از زبان­شناسی به ادبیات. ج1 و 2، تهران: سوره‌ی مهر.
طاهری، قدرت­الله. (1384). «پست مدرنیسم و شعر معاصر ایران». پژوهش های ادبی، شماره‌ی 8، صص 29ـ50.
ـــــــــــــــــ (1393). بانگ در بانگ: طبقه­بندی، نقد و تحلیل جریان­های شعری معاصر ایران (از 1357 تا 1380). تهران: علمی.
عباسی زهان، مهدی و سجودی، فرزان. (1392). «تحلیل گرایش­های پست مدرن در متن «دف» براهنی». تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، شماره‌ی 18، صص 195ـ216.
فرخ­فال، رضا. (1384). «شعری هست که می­آید... / تأملی دوباره بر تئوری زبانیت». بایا، شماره‌ی 37، صص 166ـ170.
قربانعلی، مهرنوش. (1382). چشم­انداز شعر معاصر ایران 1380ـ1301: در گفت­گو با منوچهر آتشی، م. آزاد، مسعود احمدی و ... . تهران: بازتاب­نگار.
مولوی، جلال­الدّین محمد. (1390). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد ا. نیکلسون، تهران: هرمس.
نامور مطلق، بهمن. (1387). «باختین، گفتگومندی و چندصدایی مطالعه‌ی پیشابینامتنیت باختینی». پژوهشنامه‌ی علوم انسانی، شماره‌ی 57، صص 397ـ413.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار