بررسیِ سوگندهای سعدی در پرتوِ پارادایم بازی‌های زبانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه آزاد اسلامی واحد نوشهر

چکیده

سوگند گزاره­ای است اعتقادی / درونی با رویکرد ایجابی و مبتنی بر آیین­ها، باورها و نیز کُنش­های ایمانی و عاطفی که گونه­های آن در منابعِ دینی، متون تاریخی و دیوان شاعران بسیار است. رایج­ترین نوعِ آن در آثار شعرای پارسی­گوی در قالبِ «سوگندنامه»ها / «قسمیّه» بازتاب یافته است، چنان­که نمونه­های آن را از دیرباز در دیوانِ شاعرانی چون فردوسی، نظامی، ظهیر فاریابی و... می­توان دید. با وجود این، هستند شاعرانی که اشعار آن­ها چندان عرصه‌ی «سوگندنامه»­های متداول­ نیست امّا در عینِ حال سوگندهای بسیاری را بر زبان می­رانند. شیخِ اجلّ، سعدی یکی از این شاعران است که آثارش به ویژه غزل­های او دارای سوگندهای متنوع و متکثر است. در میانِ مجموعه آثار سعدی، بوستان دارای سوگندهای انگشت­شمار با کارکردی ایدئولوژیک است، و گلستان، چندان عرصه‌ی سوگند نیست و شمارِ - سوگند در آن از یکی- دو مورد برنمی‌گذرد، امّا غزلیّات مشتمل بر سوگندهای بسیار است. غالبِ این سوگندها در اسلوبِ هنریِ سعدی، دارای صبغه‌ی زمینی/ عاطفی و از نوعِ سوگندهای عاشقانه است. گفتارِ حاضر با تمرکز بر آثارِ سعدی و در پیوندِ با «بازی­های زبانی» می­کوشد کارکرد سوگندهای غزل او را بررسی و کیفیّت و تمایز آن را در مقایسه با بوستان و گلستانِ شیخِ اجل برنماید.
واژه­های کلیدی:

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Saadi's Swearing in the Light of the Paradigm of Language Games

نویسنده [English]

  • ali bali
Islamic Azad University of Nowshahr Branch
چکیده [English]

An oath is an ethical and internal solemn promise with a causative arproach affected by rites and beliefs as well as by both emotional and religious practices of which a variety of different literary genres have been found in religious sources (books), historical texts and poetical works (Divan) of most poets. The most common types of it, has been reflected among the Persian poets in the form of "written oaths" or "offidatives". So that, a variety of these genres would be seen in most poetical works and books of other poets. However, there are many poets whose poems lack a considerable amount of such oaths, yet they take many oaths (verbally). Sheikh-e-Ajal, Saedi, is one of those poets whose works involve a variety of sereval oaths especially in his Ghazal (lyrics). Amony his works, "Boostan" has got very limited oaths, but "Golestan" as it was expected does not have enough oaths and it does not exceed more than two. On the contrary, his lyries contain a large amount of oaths. In Saedi's artistic style, most of these oaths have both terrestrial and emotional manifestation, and are mainly romantic ones. In other words, the fraquency of both emotional and romantic oaths in Saedi’s words are more than his religious and ideological oaths. The present stady focusing on Saedi’s works and in connection with “lingual enactment” a ttempts to investigate the function of oaths taken in his (Ghazal) lyrics and to compare its quality with Sheikh-e-Ajal’s other poems and written works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saedis
  • Golestan
  • Boostan
  • Lyrics
  • Oaths

مراجع

قرآن کریم. (1394) ترجمه‌ی مهدی الهی قمشه­ای، قم: عصر رهایی. 
آبادی باویل، محمد. (1350). آیین­ها در شاهنامه‌ی فردوسی. تبریز: دانشگاه تبریز.
احمدیِ دارانی، علی­اکبر. (1394). «نوع ادبیِ سوگند». شعرپژوهی(بوستان ادب دانشگاه شیراز، سال 7، شماره 2 (پیاپی 24)، صص1-24.
امین، سیدحسن. (1384). «سوگند در ایران و اسلام». ماهنامه‌ی کانون، سال 48، دوره‌ی دوّم. اردیبهشت و خرداد، شماره‌ی 56، صص107-122.
بهار، محمدتقی ملک­الشعرا. (1355). بهار و ادب فارسی. به­کوشش محمدگلبن، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
حسن­لی، کاووس. (1388). فرهنگ سعدی­پژوهی. شیراز: مرکز سعدی­شناسی(نسخه‌ی pdf)
ـــــــــــــــــ (1391) گونه­های نوآوری در شعرِ معاصرِ ایران. تهران: ثالث.
حکمت، علی­اصغر. (1316). «نکاتی چند از زندگی سعدی». سعدی­نامه، به­کوشش حبیب یغمایی، تهران: هفتمین سال مجله تعلیم وتربیت، صص41-51.
دادبه، علی­اصغر. (1379). «حکایتِ چیستیِ غزل­های سعدی». سعدی­شناسی، به­کوشش کوروش کمالی سروستانی. دفتر سوّم، شیراز: بنیاد فارس­شناسی با همکاری مرکز سعدی‌شناسی، صص23-38.
دبیرسیاقی، سیدمحمد. (1370). پیشاهنگان شعر پارسی. تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
دشتی، علی. (1364). قلمرو سعدی. تهران: اساطیر.
دهخدا، علی­اکبر.(1373). لغت­نامه. ج8، تهران: دانشگاه تهران.
رقابی، حیدر. (1377). «سعدی و فلسفه­ی زندگی». ذکر جمیل سعدی. ج2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص131-162.
زرین­کوب، عبدالحسن.(1379). حدیثِ خوشِ سعدی(درباره‌ی زندگی و اندیشه‌ی سعدی). تهران: سخن.
زیانی، جمال.(1395). «بزرگداشت و قسم یادکردن­ها و سوگندخوردن­های سعدی». عصر مردم(ویژه‌ی بزرگداشت سعدی)، شماره‌ی 5749، ص14.
ژیمنز، مارک. (1392). زیباشناسی چیست؟. ترجمه‌ی محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
سعدی شیرازی، مصلح­الدین. (1368). گلستان سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1369). بوستان سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
ـــــــــــــــــــــــــــ. (1375). کلّیات سعدی. به­کوشش محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــــــــــ. (1385). غزل­های سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
سوزنی سمرقندی، محمد بن علی. (1338). دیوان اشعار. تصحیح ناصرالدین شاه­حسینی. تهران: امیرکبیر.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا. (1392). رستاخیزِ کلمات. تهران: سخن.
صدیقیان، مهین­دخت. (1378). فرهنگ واژه­نمای غزلیات سعدی(به انضمام فرهنگ بسامدی)3 جلدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صیّادکوه، اکبر. (1386). مقدمه­ای بر نقد زیبایی­شناسیِ سعدی. تهران: روزگار.
فتوحی، محمود. (1390). «جادوی نحو در غزلِ سعدی». سعدی‌شناسی، به­کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر چهاردهم، شیراز، مرکز سعدی­شناسی، با همکاری بنیاد فارس‌شناسی، صص159-170.
کیانی، حسین. (1371). سوگند در زبان و ادبیات فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
محمدی، پژمان. (1389). «محدودیت­های شخصیِ سوگند در دعاویِ مدنی». فصلنامه‌ی حقوق، دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، دوره40، شماره‌ی 1، صص159-170.
مشیری، مهشید. (1379). مرثیه­های سعدی و نظریه‌ی ارتباطِ زبانی. تهران: آگاهانِ ایده.
مصفّا، مظاهر. (1350). «تکیه­کلام سعدی»، مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 18، آذرماه، شماره‌ی 2 (پیاپی 76).
موحّد، ضیاء. (1373). سعدی. تهران: طرح نو.
می­من، ویلیام.(1391). زبان، منزلت و قدرت در ایران. ترجمه‌ی رضا مقدم­کیا، تهران: نی.
ندرلو، بیت­الله. (1390). «نظریه‌ی بازی­های زبانیِ ویتگنشتاین یک نظرگاهِ فلسفیِ پست‌مدرن درباره‌ی زبان». غرب شناسیِ بنیادی، پژوهشگاهِ علوم انسانی و مطالعاتِ فرهنگی، سال 2، شماره‌ی 1، بهار و تابستان، صص87-100.
نصرالله منشی، ابوالمعالی. (1371). ترجمه‌ی کلیله و دمنه. تصحیح مجتبی مینوی طهرانی، تهران: امیرکبیر.
نورانی وصال، عبدالوهاب. (1352). «سوگند در آثارِ سعدی». مقالاتی درباره‌ی زندگی و شعرِ سعدی، به­کوشش منصور رستگار فسایی، دانشگاه شیراز، صص286-301.
ویتگنشتاین،لودویک.(1391).پژوهش­های فلسفی. ترجمه‌ی فریدون فاطمی، تهران: مرکز.
هادسون،ویلیام دانالد (1388). ویتگنشتاین. ترجمه‌ی مصطفی ملکیان، تهران: نگاه معاصر.
همایون­کاتوزیان، محمدعلی. (1385). سعدی، شاعرِ عشق و زندگی. تهران: مرکز.
یوسفی، غلامحسین. (1372). برگ­هایی در آغوشِ باد. 2 جلد، تهران: علمی.
ــــــــــــــــــ. (1373). چشمه‌ی روشن. تهران: علمی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار